25
Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa, Jarab+ phan+da ab+ 48.747.632 tachi jomaweda na eujade kap+riara, paimaara, awarara, maikaapa tachi eperara. Made pena 25 millones werarada ab+. 1.600.000 phan+da ab+, werara phaimaa, awarara; 200.000 made pena tachi eperara werara, wera kaura kapisiaara, awerara. Na jura oka p+te baipan+pa taara tachi truade howadada ab+ newidiira, maikaapa eperara anchi eujade chiton++ra;, madepenaara chup+r+ara chedeerada ab+ werara, kap+a kayaa chedeera, ma+ratu audu, na coobai pha+pa, phuara owadada ab+, jurarapa. Contexto de las Vulneraciones y Riesgos que Enfrenta la Mujer en el Conflicto Armado. Corte Constitucionalpa akh+ji maikaapa jaraji T-025 unijb+da aji epera werapa pakhari na eujade. Na choo baiphan+pa, werarata audu phu-oora phan+da ab+, ma kaurepa audu chup+ir+ara chitoo n+da ab+ ak+ da khari aba abaa, ichiaba cho khara n+b+de a k+ da khari, euja bee chaa, na choode etee phanadaira tachi kaura ichiba, tachi waarrara khapisia weda. Na coobai phan+de oojidada ab+ jurade penaarapa: (i) No hidada ab+ tachi werara (ii) Eteejidada ab+ mimia nadamera poro ta p+a beera tede edaapari ata atadachidada ab+ tachi warrara choode. (iii) Tachi choode tiu da epha+ta jara wajida a+de phan+ (iv) Tachi truade mimia chewada piara phanadaitee manga khawawada khari tachi pororora choochitoon++ra jowajida. (v) tachi euja bee chaa na choobai pha+pa maikaapa Jurara oobai pan+pa anchitu Tachi akhore tee bee chaa chipari pawa khooda chida, maupai tachi añaa kidiutee epaji kaiwee (vi) hura oobai phan+ tachi eujade paraa pera nee, ne inaa kira tandoo paraa pera. (vii) Jowa tachi Khinsia pia Nanguee da ab+ cortepa unub+ tachi werara maikaapa tachi jomaara chup+riara otaab+, choobai phan+pa, na trua Colombiade. Akhidama 2. Saapeda epera werara chup+r+ara chitoon+

Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

  • Upload
    others

  • View
    3

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Trabajo de traducción al sia pedee.

Introducción:

Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de

Estadísticapa, Jarab+ phan+da ab+ 48.747.632 tachi jomaweda na eujade

kap+riara, paimaara, awarara, maikaapa tachi eperara. Made pena 25 millones

werarada ab+. 1.600.000 phan+da ab+, werara phaimaa, awarara; 200.000 made

pena tachi eperara werara, wera kaura kapisiaara, awerara.

Na jura oka p+te baipan+pa taara tachi truade howadada ab+ newidiira, maikaapa

eperara anchi eujade chiton++ra;, madepenaara chup+r+ara chedeerada ab+

werara, kap+a kayaa chedeera, ma+ratu audu, na coobai pha+pa, phuara owadada

ab+, jurarapa.

Contexto de las Vulneraciones y Riesgos que Enfrenta la Mujer en el Conflicto

Armado.

Corte Constitucionalpa akh+ji maikaapa jaraji T-025 unijb+da aji epera werapa pakhari na eujade. Na choo baiphan+pa, werarata audu phu-oora phan+da ab+, ma kaurepa audu chup+ir+ara chitoo n+da ab+ ak+ da khari aba abaa, ichiaba cho khara n+b+de a k+ da khari, euja bee chaa, na choode etee phanadaira tachi kaura ichiba, tachi waarrara khapisia weda. Na coobai phan+de oojidada ab+ jurade penaarapa: (i) No hidada ab+ tachi werara (ii) Eteejidada ab+ mimia nadamera poro ta p+a beera tede edaapari ata atadachidada ab+ tachi warrara choode. (iii) Tachi choode tiu da epha+ta jara wajida a+de phan+ (iv) Tachi truade mimia chewada piara phanadaitee manga khawawada khari tachi pororora choochitoon++ra jowajida. (v) tachi euja bee chaa na choobai pha+pa maikaapa Jurara oobai pan+pa anchitu Tachi akhore tee bee chaa chipari pawa khooda chida, maupai tachi añaa kidiutee epaji kaiwee (vi) hura oobai phan+ tachi eujade paraa pera nee, ne inaa kira tandoo paraa pera. (vii) Jowa tachi Khinsia pia Nanguee da ab+ cortepa unub+ tachi werara maikaapa tachi jomaara chup+riara otaab+, choobai phan+pa, na trua Colombiade. Akhidama 2. Saapeda epera werara chup+r+ara chitoon+

Page 2: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Tachi werara

chup+ria

odapedaa

No da epajimida aikaita baiphanajida, nojida, etewaijida antau opata

tede (a.92/2008).

ichiaba nee Ee phan+ mai tachi werara j+r+ jidada a phan+ tachi

werara (A 009/2015).

Werara antau ookhawadamera kiratandoo mangata oowa jidada

aphan+ na choo bai phan+de (A. 009/2015).

Na choode ojidada apan+ ichiaba werarapa kinia da epanajidamida

kaidamera anchi ome, awera kedeera, anchi maa jarada mera kirata

audu pedeepata, tachi pari (A. 004-2009)

Tachi werara

ome ooche

wada

Ne widiira poro tapia beera anchi tede mimia nada khari tachi werara mama eda no wada, ma ep+ira mimia chaare tee wada, makiara phaa da eta, manga epa khari jura choopataarapa ichiaba aukha janga ta oowaphan+ tachi werara

Tachi chaira Atadai phan+ choode

Tachi chaira etewaphan+ wa kiniada ephan+jida, wa kinia da epakhari, jarwada pedaithee, auduara daipari wera ituaba kera kari (A. 092/2008)

Wera khaura atewada choode wa kinia eb+ jida, warrara khapisia weda,

kuntraara jura oopataarapa (A. 004/2009)

Tachi choode Phan+da aphan+

Tachi añaajida

wada kaa edare

tachi ikaawa jura

parabaira

Jowada werara kharipa pataara tachi pari

tachi ereera a+de phan++rapari meepenaara ome apida tiub+p+ra ma

ep+ra otiipataara ome, ma khap+a tachi jere che wada, ma ep+ra pee

wada jura choopataarapa

Na choo bai phan+de Jowada werara kharipa pataara tachi piara

panadamera, tachi truade (A. 092/2008).

Pee wada, tachi poroora, charrara, jaipanaara Khinsia pataara tachi

truade (A. 004/2009).

Wawee phan+ epe phanadaira, pee phanadaira, pedeedakhari jomaara

pari, charrapa toororapa maikaapa jura oopatarapa (A. 092/2008)

Tachi eujade see n+banapata eda titidii bereera, meepenaara ichiaba otii

pataara (A. 092/2009).

Kiupee tachi ikhaawa para bana jura oopataara, tachi maa iidi da-ee

(A.004/2009).

Tachi kaiwee phana da ephan+ ma kaurepa, (A. ==4/2009)

Page 3: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Werara jura oophanide.

Charrara phapataarapa na choophanide jaraphan+ 1985-2016, Jarab+ 89,999

eperara werara chup+ria phan+da ab+ na jura ookapite phan+pa; 51% tachi epera

werarade ab+, 30% wera kaura, kuntraara ome

Piabakaji werara ewaa weda phaphan+ mida tachi euja chaa, ichiaba phanakhajida

anchiopai awara chup+r+a oodapedaakha (peda phedaakha, atadaida pedaakha ja

phaphan+de (RUV)

NAMA PHA PHAN+ JURARAPA CHUP+R+A NAMA PHA PHAN+ WERARAO ODAPHEDAA TACHI EPERARA ANCHI THODA PEDAA EWARI OME (RUV)

TOD

A

EWA

RI

OME

WE

RA +M+K+RA

LGBII NI

APID

A

WE-E

JOMAWEDA

ND 2.041

2.154

12 4.207

Jura oobai

phan+ tachi

eujade paraa

pera nee, ne

inaa kira

tandoo

Tachi eujadeepa jere cheda kari, ma ep+ra pee dakari, tachi erreeu

wada, añaa, kawa- ee kidiutee piudamaapa (A.092/2008)

Tachi eujade bi khoo wada to jintipari, pawa tau tojinti-ee

(MAP/MUSE).

Tachi chup+ria awara eujade su aki chedee, pisuade añaa

wanadamera jaraphan+, ne jíride wada e poyaa, kayaa da khari,

neera eda tiupida-e phan+, kharipa che daiteepakhari che pida-e,

chiko aga kedee, mangata oowa phan+ na jura oopataarapa (a:

004/2009)

Jowa tachi

Khinsia.

Chi mia bee eujade baipnachewada meepenaara ichiaba titidibeera

Tachi charrara pedee urikinia dakhaa jura oopataarapa (A. 004/2009.

Baiphanache wada jara teepata mai, tachi te ituaba unurutamai,

tachi eujade, meepenaara, otii pataara ichiaba titidiibera (A.

004/2009).

Page 4: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

PHA DAPHEDAA IIDI DAPEDAA DEEPA TACHI CHUP+RIA CHEDEDEPA RNI. 20

DE AGOSTO DE 2016. EWARI 1 DE AGOSTO 2016.

+t+ jara da phe daakha, 30% wera khaura awerara maikaapa +thari khapi siira, wera

khaura thoda phedaa ewari 18 y los 28 phan+ 24%, werara n+b++ thoda phedaa 29

maikhaapa 60 phan+ 38%; werara chotraa 7%. Nanga akh+da khari werarata nang+

jura oobai phan+pa audu chup+r+ara oophan+ tachi truade. +m+kirara akh+dapa,

werara thoda phedaa 29 maikhaapa 60, audu chup+r+ara chitoon+ pha phan+de

akhida khari RUV.

entre 0 y 54%

entre 6 y 1111%

entre 12 y 17

16%

entre 18 y 28

24%

entre 29 y 60

38%

entre 61 y 1007%

ENTR

E 0 Y

5

3.232

3.245

4 47 6.528

ENTR

E 6 Y

11

9.687

10.152

6 122 19.967

ENTR

E 12

Y 17

14.057

14.467

6 107 28.637

ENTR

E 18

Y 28

21.524

21.050

4 194 42.772

ENTR

E

29Y

60

33.186

27.711

10 537 61.444

ENTR

E 61

Y

100

6.272

6.195

1 119 12.587

Page 5: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Chup+ri chedeera tachi phoreerade ara pha phan+de phan+ 2,5% juasiada khari

janga phan+. CODHES, jarab+ 14% jere phan+da ab+ tachi eujadeepa tachi eperara

jomaweda tachi truade khedeera.

TACHI WERARA AUDU CHUP+RIA OODA PHEDAA CHOO BAI PHAN+DE

JURARAPA

Chaara Pha phataarapa jaraphan+, werara maa idi dakhari nangata ojidada aphan+

anchi:

NANG+DE AKH+ DAITHEE, TACHI WERARA CHUP+RIA OODA PHEDAA

Tachi chup+ria ooda phedaa eperara werara

Jërëda phedaa 88017

Peeda phedaa 4416

P+da ajida 2452

Tachi maa wada pheda phawapa bathanada phedaa ma

ep+ra kachia oonada phedaa.

1710

Tachi eujade netaa iru khedee atua daphedaa. 1608

Jurarapa Tachi atadai dakhari kawada ephan+ saama

wachi

1055

Tachi añaa wa-echi toon+ ichiaba werara ome khaida

khari jura oop pataara.

252

Tachi atadaidakhari wa kinia echi jida 74

Tachi eujade thojintipari atabeewada anchi kinia. 70

Tachi chaira eteeda phedaa choode wera khaura,

maikaapa kuntraara

60

Tachi ata daida pheda phua oodee 60

Tachi euja deepa jërë daphedaa. 35

PHA DAPHEDAA IIDI DAPEDAA DEEPA TACHI CHUP+RIA CHEDEDEPA RNI.

20 DE AGOSTO DE 2016. EWARI 1 DE AGOSTO 2016.

Nama pha b+ 72 Warara eteeda phedaa choode meepenaarapa, ot++phataara; ma

awara 3.768 +m+khirara peejida, ma ep+ra kha wada-ephan+ samaa wajida,

mang++ra jida nama pha phan+ RUV. Jara phan+ ichiaba, 3.840 werara jura oobai

phan+pa chup+ri ak+ khedeeda aphan+.

Nanga pha phan+mida +thari paraada aphan+ jua sia- ee awara kachia odaa

phedaa jurarapa na choo bai phan+de RUV, tachi truade. Ma pêrâ na ewarideepa

1990, junio de 2016, achab+ awarara pha pataarâ ichiaba PAICMA 80 werârâ

chup+ria baijida thojint+ paride ichiaba pawa tau tabëida phedaamai.

Page 6: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

¿Sang+ netaa iru phan+ werarapa, awararapa wee phan+ choobai phan+pa

jâri jida ma ep+râ chup+ria oojida?

Na choo phan+de akhida khari phu-oo phan+, chup+ria oo phan+, choopataarapa

tachi khawa kinia da ephan+, unu kinia da ephan+, auduara eperara werârâda ada

khari phaimaarâ y Rom. Achab++rapa jara phan+ CONPES 3784, 2013 na ewaride

waya akhijida tachi epêrâ werârâ audu chup+ria odaa phedaa, awara ewari

khañâarâ, na choobai phan+de.

Pi-ia akhida khari tachi werara chup+ria oo phan+, ewari chaa, choo phân+ chaa,

mangata oobai phan+ na neta khachiarâpa:

Akh+dama werara chup+ria ooda phedaa, phu- ooda phedaa choo phan+ chaa.

1. Tachi ome tachi kinsia chup+ri aki cheeb+ 2. chup+ri akichede neko daithee. 3. Euja we-e chidiutee. 4. Phoyaa jarada-e tachia kinia phan+ werârâ kha, ma ep+râ +m+khirârâ kha. 5. phoyaa wada e-phan+ pedeede jarada, chipariirâ maa idi damera, netaa jitadai tee pakhari. 6. Tachi maa choode chenaadamera apidaata. 7. Phadaitee tachi truade pia, kaiwee, tachi chairâ ome. 8. Iru phanadaitee warrara kawa nadamera, kayaa jida wea Awara netaa ichiaba. Nang+ uraakab+pa jarab+ 4633 de 2011, tachi werârâ awaraa werârâ akhidapa

chup+riârâ kedeeda ab+ audu kinsia jon+pa, tari phua jon+pa, jee jon+pa, jurarapa

ma ep+ra kaiwada, ne koitee we-e aki kedee, jua k+de pena we-e aki khedee, phera

aki kedee, phuru waibiade wada khari mimia chaare oo wada, etee wada tachi

chakhera, tachi ërêrâ phe unu wada khari, etee wada khari, jëre wada khari tachi

euja deepa manga unu wada kari kayaa erreuwada, na jura obai phan+de mangata

chitoon+tachi.

Tachi netaa iru khedee atua wada, jura oopataarapa chipari pa wada.

1. Tachi euja: eda tachi eujade phanita Tia pia maa phan+, anchia tachi jërë wada, maupai ma-âriide aki chi toona naruta, ma awara jurarapa jint+a chewada tachi euja anchide pawa da. 2. Tachi kap+a pia jida wea daruta, tachi kinia phan+kha. Jara phan+ werârâ tachi eujadeepa jërëda khari, maa b+de jaipanaara p+ jida Peeda, ma ep+râ piu khari wada khada a phan+ kayaa ak+ pataara maa, maupai tachi waa ekhari pawa kayaapa. 3. Tachia kinia phan+kha warrara maa jara teedmera. Jara phan+ werârâ tachi eujadeepa jërëda khari, maa b+de jara tee pataara jida Peeda khari, ma ep+râ

Page 7: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

4. Tachi nekode. Wërârâpa kawa phan+ tachi chitoon+ na eujade ne-u pata pêrâ tachi chakhera tawa, awarâarâ phuruura jida ichiaba; na jura oo bai phan+pa , tachi ne-uu khedee Jôwaji, maupai tachi Wërârâta audu jarra oo aki kedee warrara maa tee kiniapa. 5. Ak+damera tachia kinsia phan+kha: werarata tachi choobai phan+de charrara papida pia ak+da khaa anchi tari maa kinia chiton+kha. 6. werara pedeeta bai: netaa joma weda jararutade, mauikaapa anchi ak+rutade, ichiaba, anchi ithee netaa terutade. 7. charrarapa akida dakhari: pia oodaitee anchia kinia phan+kha, maikhaapa tachi truade chonaara weda kinsia che wada kha. 8. ichi kinsia, maikaapa ichi ërêrâ: pôyaajida añaa wada epân+ pee daita phanadaita maupai waya chup+ria kikedee tachi werârâ. 9. Tachi warrârâ: Jaraphan+ nama tachi warrârâ pha b+de 1098-2006, iruphan+da ab+, akhôrërâ ikaawa phana daithee, jërêda khari tachi eujadeepa; maa êp+râ etee dakhari choode, ichiaba pewada khari chup+ria oowa phan+da aphan+.

Pha daithee 1. Werârâpa kinia phan+ choo bai phan+de anchi chup+ria ooda

phedaa thee pai.

¿pha b+ dama mang+deepa ak+ phana daithee werârâ chup+ria ooda phedaa

na choode?

• Ginebra 1949 I y II pha jida jaradaithee + Ak+damera chi choode tiuda

ephan++râ th+nt+ naadamera, tachi werârâ chup+ria oona damera, khai naa damera, antau oode etee naa damera kinia da e phân+ta. • Pha jida ichiaba miru chi diuteera ithee (1951) phajida 1998 jërêda phedaara ithee, jarajida nanga, trua waibiapa ak++ theeda aji pia phana damera ne inaa jomaade. • Ichiaba phuru Viena aphan+de phajida truara chokharârâpa werârâ chup+ria oodakhari choo phan+de jarab+ manga oowada khari pia e b+da ab+ mapera kachia oophan+da jomaara kinsiamaa • Phuuru Beijing aphan+de phajida werârâ th+ jara dapheda chi trua choo phan+de ak+ maara pida oona damera; ûrâa pataara de pena Onu phaji 1325 (2000), 1820 (2008), 1888 (2009), 1889 (2009), 1960 (2010), 2106 (2013) y 2122 (2013) ichiaba ak+ damera werârâ, werâ khaurâ, pha b+jida werâ khaurâ no da khari. • Phuuru Romade Corte Penal Internacional (1998) phaji jara ithee nang+ kinsia choo phan+de chokhara peeda khari, maikaapa tachi miapa baikedeede wa p+ara peewada khari. • Pedee aba joma weda atajida truara waib+arâpa aki daithee, maikaapa chaaree tedai thee chi manga oorumaa; ichiaba waa werârâ chup+ria ooda e pai thee Belem do Para” (1994)

¿Khare ne thaata pha pheda parama ab+ werârâ akh+ panadamera chup+ria

oonadamera jura oobai phan++rapa, jërênaadamera anchi eujadeepa?

Page 8: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

• Pha b+ Constitución Política de 1991, m+chi mimiada ak++ thee tachi pôrêrâ werârâ pia panadamera tachi truade (Colombia). • Nama pha b+ Ley 387 de 1997 tachi eujadeepa jërêda khari ak++thee mia pia maapa, chiko kodaithee iru phana damera jua k+de pena iru phana damera choopara b+ misa tachi truade (Colombia). • Pha b+ ichiaba na Ley 975 de 2005 jurara-choo pataara waya che kinia b+ p+râ ichi te maa jura o-ee. Nanga jara b+ jara rup+râ waarâ, chup+ria kawayada ab+ pëi-ee eteepata ituaba b+de. • Ley 1257 de 2008, nama jondee jara b+ werârâ kai wee phana damera chu p+ria jida wee anchi eujade phana damera; ni abaa âr{a thee ni pha nadamera, chaarapa aki damera ûri damera phanada mera anchia kachia ooda phedaa jara da khari, ichiaba anchi kharipa damera piara phana daithee. • Ley 1753 de 2015, nang+de phajida tachi pôrêrâ jomaara ithee, maikhaapa tachi werârâ ithee ak+ dapheda werârâ pedee iru phana damera anchia kinia phan+ kha, ichiaba werârâ choo phan+de chup+ria oonadamera. • Ley 1448 de 2011 nang+de pha b+jida choo bai phanee dakhari tachi eujade akh+ damera. Tachi epêrâ werârâkha, tachi ewari toda akh+ da pheda, ma êp+râ aukha tachi kayaa chijîakha. • Decreto Ley No. 4633 de 2011, pha jidada ab+ akh+ damera, chup+ria unu dakhari, nethaa wee kidiu thee dakhari tachi pôrêerâ • Ley 1542 de 2012, ichi kinsiada ab+ akh++ thee joma ne inaa thei thee, maikaapa kawai thee khaata oo phan+, sanga oojida werârâ ome, nang+ charrara juade bai theeda ab+. • Ley 1719 de 2014, nang+ jua thaida ab+ acha phan++râ charrarapa pha daphedaa 599 de 2000, 906 de 2004 werârâ wawath+ dakhari no daithee jurarapa choobai phan+de parai theeda ab+ peepa thaara etee pata maa wadamera • Ley 1761 de 2015 charrarapa iruphan+da ab+ pha pheda werârâ kachia oopa taarâ ithee. ¿Corte Constitucional ithai deepa uchida werârâ karipai thee na jura ooka p+te

bai phan+de?

Corte Constitucional ithai deepa uchiaji jomaara jërê daphedaa ithee anchi

eujadeepa Sentencia T-025 de 2004, jama jaraji allí, ichiaba jara b+ achab+ (Autos)

werârâtu ekhariira chito n+da ab+, akh+ da khaa pêrâ pia charrarâpa, ichiba jara b+

jomaara eperara ithee na jura obai phan+de.

Auto de la Corte

Anchia jarada phedaa

Auto 251 del 6 de octubre de 2008 en seguimiento a la sentencia T 025 de 2004

Warrarâ pia +adamera, akh+ damera tachi eujadeepa jërê dakhari werâ khaurâ, kuntraarâ, chup+ria phana nadamera, phera phan+de jura obai phan+de.

Page 9: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Auto 092 del 14 de abril de 2008

Nanga odaa pade aji Auto 092 de 2008 werârâ akh+ damera nag+pa pha dakha oo damera para sentencia T 025 de 2004. Chup+ria ni pha naadamera tachi eujade phan+kha phana damera tachi werârâ tachi trua waib+a Colombiade.

Auto 098 del 21 de mayo de 2013

Charrarapa akh+ phan+da ab+ tachi werârâ maara pida oo naadamera, akh+ dai theeda ab+ anchi eujadeepa jërê naadamera, anchi aukha mimia phan+de tachi trua piara phana damera mimia phan+da aphan+ ichiaba apidaata pee nada mera sentencia T 025 de 2004 y a los autos 200 de 2007 y 092 de 2008,

Auto 009 de 27 de enero de 2015

Charrarapa jarapan+ anchia phada phedaade ome, ompeede auto 092 de 2008, tachi werârâ wawat+ dakhari jura oopataarapha khai taadai thee daithee manga pakhari pëi phan+da ab+ charrara awaraa nag+ t+ iruphn++ra maa Fiscalía General de la Nación, ichiaba janga ooda khari pha iru phan+da aphan+ waa manga wañaa naa mera tachi werârâ ome miru akh+ chi toon+de jurara naa sentencia T 025 de 2004

Auto 248 de 24 de septiembre de 2007

Tachi pôrêerâ miru akh+ chi toon+de tachi eujadeepa jërê dakhari. Ooda pade ab+ achab++râ charrarapa (corte interamericana) jara phan+kha tachi jomaara, ak+ damera, nang+ phada phedaade jarab+ nang+ ewaride septiembre 21- 2007.

Auto 249 de 24 de septiembre de 2007

Nang+de jarab+ akh+ daphade ab+ anchi eujadeepa uchia rutata jurarapa jërêda khari tachi eperêrâ, chup+ria chi toon+ jiakha nang+ ewaride septiembre 21-2007phajida.

Auto 004 de 26 de enero de 2009

Pia akh+ damera jarab+ na chaarrapa tachi chup+ria chedeera tachi eujadeepa jërêda khari na choo bai phan+de piara chi toona damera sentencia T-025 de 2004, nang+ ewaride septiembre 21-2007phajida.

Auto 382 de 10 de diciembre de 2010

Nang+de pha b+de jarajida Sentencia T-025 de 2004 y Auto 004 de 2009 Eperârâ Hitnura, ithee araa chi pechitoon+ ithee pisuade chi toona daira, maikhaapa jërê taada phedaa phêrâ anchi trua deepa Arauca (Eperârâ Caño Claro - La Esperanza - Iguanitos - Perreros - Asentada en Betoyes - Tame maikhaapa awarâarâ) en sentencia T-025 de 2004 y el auto de seguimiento 004 de 2009.

Auto 174 de 09 de agosto de 2011

Phajida isapai Awá pidaara eperara ithee Jowada khari na jura oo bai phan+ Nariño pidaara ithee maikhaapa putumayo pidaara ithee, sentencia T-025 de 2004 manga pha b+ jida auto 004 de 2009.

Auto 173 de 23 de julio de 2012

Pha jida Jiw o Guayabero maikhaapa Nukak pidaara ithee Meta maikhaapa Guaviare eujade, kachia unuda phedaa pêrâ, nanrata chup+raarâ chitona daira jomaara khañâarâ sentencia T-025 de 2004 mapera nanra chaarrarapa phajida auto 004 de 2009

Page 10: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Werârâ pia iru phana dai thee na jura oo-kapithe bai phan+de. ¿Iidi b+ na Decreto-ley 4633 de 2011 nama khaita chup+r+a chiton+? Nama chup+ria chitoo nida ab+, tachi joma weda Eperârâ phuuru, na truade phan++râ, na jura ookapite bai phan+pa; ma awara tokesaa pena charrarâpa jarada phedaa tachi ne inaa iru khedeeda, tachi kinsia, awaraa netaa, ma êp+râ chokhara pee wajidada aphan+, mangueeda aphan+ na ewarideepa 1° de enero de 1985 kachia ooda phedaa audupai na jura oobai phan+. Tachiata jaranadai theeda aphan+ nama khai pata tachi kachia oo kha p+te bai

phan+ kawaa daithee saikhaapa uchia b+ manguee netaa, majiakha, charrarâpa

kinsia damera khaata o ma êph+râ sanga oodaithee mang+ ome, chokara p+ra

manga oopataarâ majiakha ichiaba ârâpa mang++râ, anchia khau jara daithee,

tachia kachia oophan+ jararu ta kha.

Tachi Eperârâ phuuru jomaara ithee, tachi euja ichiaba kayaa irubai phan+, kachia

oo khapite bai phana daira iru edajade, mangata tachi kinsiade jara b+ chonâarâ

weda che wa manga, tachi eujade joma netaa paraa Eperârâ phajida aphata

chonâarâpa, ma pêrâta tachia ewari abaa ithee netaa joma weda parâa jôthaa da

khaa, khawa phanadaira tachi thee chee puru wada ithee ata bëi dai thee pêrâ,

mapêrâ jara phan+, nama charrarâpa phada phedaade decreto 4633, tachida

aphan+ chi chup+ria oophan+.

¿Ewari jomasaade jarai thee m+ miru chidi Wawee pha ituaba akh+ da-ee?

Pha b+de phaneedai thee chup+ria ooda phedaakha jurarapa Ley 1448 iidi nadai

pia b+ 4 año ewari maa jua sia da pheda ichi ewari Ley choo-bai phan+ itee uchiada

deepa. Tee pai phaji p+râ, jua sia pia b+ ewari año ome (2) maa juasiai thee chi

kachia ooda phedaade deepa, idii-thee eda t+ b+ damera incluidas. (Ley 1448 de

2011).

Mamida jara phan+ nang+ Unidad de Víctima aphan++rapâ joma weda jurarapa

kachia ooda phedaa jara pida eda aphan+ pha-e da aphan+ isapai, manga khawada

kharita chi chup+r+ ooda pedaapha khawaaru ichi kachia ooda phedaa, ma pêrâta

ewari waa b+r+ta nep+r+ nadamerâ, wañaa ba khari wêrâ khai dai thee iru phanada

khari anchia kinia da ephan+ta, ethee wada khari choode tokesaa miru chidiiu theera

ithee.

¿Sang+ta kachia ooda phedaade jerâ b+ma ab+ choo bai phan+de oda phedaa na pha da phedaade?

Peda phedaa

Page 11: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Ata daida phedaa wa kinia ech+ta

Tachi Phua ooda phedaa audu Tortura,

Miru atadaida phedaa

Kachia ooda phedaa kinia e-chita kaitaa daithee

Warârâ kuntraâ, wêrâ khaurâ choode atewada phedaa

eda Tachi khô- ma êp+ra phu oowa jida

jërê da phedaa tachi eûjâ deepha

¿ Sanguee ne taata iruphan+ma werârâ ithee anchi chup+ria chi toon+ pari?

Aba a baa kawaa pha n+da aphan+ chup+ria chedeera, wêrâ jida ichiaba

iruphan+ chup+ria chedeerâpa jara damerâ anchi kirâ pite warâta, phaa

damerâ, maikaapa anchi netaa ârîda phedaa waya thee damerâ.

iruphan+ wadai theepedeede na mimia oopata râmaa jomaarâ maa .

iruphan+ thee damerâ ne thaa truade pena waib+a phei b+ tachi chup+ria

ooda phedaa pari, piara chi toda merâ na choo wañaa rumisa.

Iruphan+ idi dai thee maikaapa idi dai thee tachi ak+ damerâ.

Iruphan+ pedee tachia jara damerâ khaata maikaapa sanga kinia phan+ ne

inaa tedai thee pha Kari tachi maa.

iruphan+ tachia kinia phan+ka ooda merâ, tachi kinsiamaa

Iruphan+ araa chi pêda merâ chi ërêrâ ome choo bai phan+de jaranchoo

khodaida phedaa kharipa.

Iruphan+ wada dai thee anchi eûjadee, pia phanana damerâ, mamida wai

naada weda thee wada merâ chiko, arii phanada khari choo we-êpamera khai

wee phanana damerâ.

Waya anchi eûja jârida phedaa teeda merâ

Iruphan+ jarada merâ Kharê ne thaa paraa tachi miru chi diu theerâ ithee na

choo phan+de.

Iruphan+ khawa dai thee sanga wa jita dakari tachi kachia ooda phedaara.

Iruphan+ werârâ phana damerâ kai wee.

Epêrâ werârâ. Tachi Epêrâ werârâ iru phan+ akh+ damerâ p+ p+arâ, ma pêrâ anchia kinia phan+ka akh+ dai theeda aphan+ piara chi toda merâ. Ma awara na pha b+ awara ichiaba awaraa b+da ab+ werârâ khai taada phedaa ithee kinia e b+ta nangata b+: • Manguee netaa jarade wadai thee pakhari wada merâ awaraa akh+ merâ pia jara merâ sanga paji ooda phedaa tachi kinsiade b+ kha, tachi manga kai dakhari ewari kachia j+r+ o ma êp+râ atua pari pêrâ. • Tachi kap+a akh+ phataarâpa pia akh+ damerâ tachi wawat+ khai da khari, jarada merâ khai wee, anchi ithai deepa uchia merâ. • Ethee damerâ poro përei bai pida dai b+ jia khaapa. • Chi jara rumaa bëisaa bee merâ, jara naa merâ awarâarâ ñaa.

Page 12: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

• Ichi kap+a aki pii naa weda jara merâ kai maata akh+ pii thee. Chokaraâ ithee Decreto Ley 4633 de 2011 unuji bii thee tachi pôrêerâ jomaara ithee nang+ nethaa chu+ria chi toon+ ithee • Thee damerâ nethaa jomaata pia phanana damerâ anchi eûjade. • Khap+a pia iru phana damerâ, maikaapa tachi kinsia. • Iru phana damerâ choonara weda, che wa ooda merâ tachi truade. • Theeda merâ tachi eûja tachia kinia phan+ka. • Iru phan+ theeda merâ eûja. • Kinia phan+ eûja waa iru phan+ awara. • Ak+ damerâ tachi eûja âri naa damerâ. • Kawada merâ tachi kachia oo-chewada, chonaara weda pêrâ. • Isapai chup+ri kedeera aki damerâ trua waib+a deepa. • Nang+ decreto Ley 4633 de 2011, tachi charrarâpa odai thee anchia ne thaa kachia unuda phedaa deepa chonâarâ weda che wa kha. • Tachi pedee iru phana dai thee ichiaba. • Iru phan+ tachi maa iidi damerâ nethaa oodai thee pakhari tachi eûjade. • Tachia kinia phan+ka tachi truade. • Iru phan+ tachia ûrâa chonaara weda chewa ka. • Iru phan+ chonaarâ ûrâa kachia ooda epai thee. • Iru phan+ tachi ak+ damerâ, nethaa piata thee damerâ. ¿ Ethee wada merâ kachia oopa taarâ, jaradamera waarâ, p0ara merâ nethaa tachi ithee? Iru phan+ tachi kachia ooda phedaara ithee va merâ ne inaa tachi ithee pai, piu jip+râ, ma êp+râ ata daida khari peede jara damerâ sama tachi kap+a +a b+jida. Trua wai b+a deepha jara b+ kawa pii theeda ab+ sanga, maikaapa kai thee kachia ooda phedaa para ome, chonara weda che wa pêrâ ma kachia pârâ eûjade, mangata pârâ chi toona dai ekharâ ab+ pia pai, naa phana da khañâarâ. Trua wai b+a deepha jara b+ kawa pii theeda ab+, kai thee ichiaba kaita ma kap+te baib+ kachia oomaa pârâ ikaawa, para netaa jârii thee pida sewata manga omaa bai bi, pârâ chup+ri che deeta. Trua wai b+ade penapa jara b+ ichiaba ak+i theeda ab+ sanga jita pêi thee mang++râ phaa damerâ kachia oo kap+te bai phan+ ithee pârâ ome. Iru phan+ aukha. Trua wai b+a de penapa ak+ merâ maikaapa jara merâ kachia oopa thaa ithee eteeda merâ, te uchia da kamaa, mama jara pida merâ Kharê kachia oojida, phaa damerâ mang+ pari. Tachi chup+ria ooda phedaa pari iru phan+ aukha isapai nethaa pha damerâ, ooda merâ tachi pari, mamida tachi chaararâ ome, ichiaba ak+ wada mera kai pata tachi eûjade kachia oo ka p+te bai b+ ma êp+râ bai phan+ nang+ Decreto ak+ pheda j+rii theeda ab+ ch+ manga ooda phedaara pârâ ome ethee wada merâ te uchia da kamaa b+ nana merâ charrarâpa.

Page 13: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Ichi mimiada ab+ nanguee netaa kawai thee, maikaapa j+rii thee kaata oi thee mangueerâ kachia oopa taarâ ome ethee wada merâ te uchia da kamaa, mangata jara bairâ na Decreto, waa manguee ne thaa oonaa damerâ pârâ ome, beena merâ kiû phee. Tachi pôrêerâ phuuru aba a baa, ichiaba joma weda araa iru phana dai thee pha b+de ak+ damerâ pia, nethaa piata tee damerâ manga jara bairâ na decreto, ma awara ichiaba awaraa pha b+de aukha manga jarab+, tachia kinia phan+ka ooda merâ kachiarâ. Ak+ da merâ pia. Tachi ërêrâ ikhaawa tewada merâ netaa jomaata tachia kinia phan+ka na choo bia pha n+de ooda phedaa pari. Thee dai theeda ab+ eûja, kañaa ch+ p+râ kap+a ak+de dai thee neerâ thee damerâ, j+pa khee merâ; ichiaba awaraa netaa tachi thârî o-îa kee merâ. Nanguee netaa bai thee tachi kachia ooda phedaa. Werârâ ithee pha da phedaa choo bai phan+de kai wada phedaa ithee. Na pha jera b+ awara acha phan++râ ley 906 de 2004, ley 1257 de 2008, ley 1448 de 2011, ley 1438 de 2011, ley 360 de 1997 y ley 1098 de 2006. Pha iru phan+ ak+ dai thee maikaapa ewat+ daithee Kharê kachia ooda phedaa: • Kachia ooda phedaa jara nada khari, kawa pi naa damerâ tachi t+, sama kerâ phari, chi t+ pata jida jara nada merâ, ma êp+ra sama mimia ch+, tachi ërêrâ, mangata oda merâ jarb+. • Thee nada merâ awaraa chaarrârâ maa tachi kap+a ak+ pida phedaa manga jara damerâ chup+ria chedeerâpa. • Tachi kidi pakhari, kachia ooda pheda jarade ak+ naa damerâ, sanga chi di, antau no ñaa chi p+ra, jôo peyaa k+ri p+ra manguee kaurepa kachia akh+naa damerâ chidi pakhari ichi ome oda phedaa jarade. • Pedee da khari werârâ wawat+ da phedaa khai thaa daithee kawaa râpata nanguee ne thaade, pedee damerâ maikaapa jaradamera kaata oodaithee manga wañaa daphari. • Ethee naada merâ kachia ooda k+ra pite, ma êp+ra waya iidi nada merâ ya jara data, oode ethee nada merâ warâta no jida manguee nethaa oonada merâ jarab+ nama. • j+r+ damera kai wee ne p+r+ daimai anchi ome ooda phedaa. • j+r+ damerâ waa chup+ria oona damerâ werârâ, ni chi ërêrâ jida. • Akh+ damerâ sâa pheda manguee ne thaa kachia wañaaji. • Ewaa jara na weda iruba merâ kaipata en+ pai thee maikaapa akh++ thee anchi netaa joma jararu tade, oo-rutade chaarrârâ ome. Charrarâ apidaapa jara-e saa pheda p+ en+ma a-e awaraa p+ ikhaawa. Para phanada khari iru phadai theeda ab+, awara âi, jomaarapa unu naada merâ maikaapa ûri naada merâ ni apidaapa, auduura, chi kachia oob+ kira pite. • Charrarâpa parâpa kachia ooda phedaa jaranadai thee pakhari, jara pida merâ, para tarimaa beemerâ, ma ithee anchia, j+r+ damerâ ituaba kaiwee pedeeda merâ, panchia jara kiniata jarada merâ.

Page 14: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

• Ûri damerâ parâ chup+ri kidiu thee, kari padai we-e, juadeu, ma awara akh+ damerâ tachi Eperârâ awara cheede, mapêrâ jarab+, ooda merâ, akh+da pheda tachi sanga chitoo napata, sanga kinsia pha napata, tachi eûjade, ma jiakha jita damerâ, tachia jara phan+, nethaa kinia phan+ ôîa pha needa merâ, anchia ethee dakhari, ituaba b+de chi kachia oo phataara. • Wêrâ wawath+ dakhari jua oopa taarâpa, maa b+de bia kôo beji p+râ, iru ba kinia –e p+râ, batatai p+râ batatai. Auduara tachi epêrâ werârâ pa khari manga ooda phedaa: • manga wañaada thee pai ethee dakhari akh+pide, phana damerâ awarâarâ kha waarâ tachi werârâ phêrâ naada merâ. • Akh+da khari manga ooda phedaa, tachi kai da phedaa, ichia khau jamerâ sangata paji. • Akh+pida merâ tachi por pôrebai pida daib+ jîa khaapa, manga ooda phedaa deepa. • Ichiaba va merâ aba tachi pedee pia ûri pari jara merâ charrarâ maa, ichi ome ooda phedaa, anchi pedee pia pedee eba khari. • J+r+ merâ chi kap+a kh+pa kaimaata jaraii thee. ¿iidib+ Sang+ma ab+ werârâpa iru phan+ na pha b+de, anchia kinia phan+kha kachia oo pataarâ ithee? • Chi chup+ria iidi chidi na choobai phan+de, irubai theeda ab+, nethaa jomaade, ewaa weda charrarâ kira thandoo, ma awara kapia akh+ pataara awara awaraa, pia akh+ damerâ sanga, ch+, ma wañaada thee pai. Acha phan++râpa, kharipa pataarâpa iru phanadai theeda ab+ ne thaa jomaata, jomaa ithee. • Chi kachia ooda phedaa, mang+ ithee, ewaa weda iru b+ baithee, ichi k++r+pa ûri merâ khaata jarai thee chi kachia obai badapa, waarâ jara ep+râ, jondee jaramerâ sewa maa bai b+. • Ewaa weda truade Pena wai biapa, ba pii thee joma weda chi chup+ria ooda phedaarâ, chaarârâ kira pite, ichi mai pena chaarrârâ, chi ërêrâ, awarâarâ, akh+ pataarâ, nang+ wañaa n+b+ ne thaade. Nanga oophan+, chi kachia oopataarâ ethee wada merâ ituaba b+de, ma awara, tachi nethaa joma weda âri da phedaa, jari da phedaa, ethee wada phedaa, theeda merâ, tachi chi pariirâ maa , ichiaba kawa dai thee saa peda manga oojida. Tachia ne ph+rida khari, tachi ome ooda phedaa chaarrârâ maa, paraa merâ pia anchi pedee, pedee pa taarâ tachi eûjade. • Chi chup+ria ooda phedaapa iidi ru p+râ kawai, nama jab+ ichi pedee ûri dai thee charrarâpa, jara damerâ sanga wa chi kachia oopari, kaata kinsia phan+ oodai thee, ma awara ichiaba waa kawa pi kinia b+ p+râ ichiaba anchi pedee iru phan+ aukha. Nanga ba kari charrarâpa, pedee kachia jida jarai khara b+, chi chup+ria chidi kira pite, waa târi kayaa dai naa merâ. • Nanguee ne inaa kachia wañaa ba khari, eda tachi târi kachia, ma ep+râ, târi phua, ma ep+râ, unuda khari chi manga ooda su akh+ b+ aukha mama, eda kirâu dai pata, ma perâ piara b+da aphan+ ûri dai thee maikaapa anchia ara pedee akh+ ba paride bee merâ, anchi chaarrârâ poro ta p+arâ te mai.

Page 15: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

• Chaarrârâ poro waib+a pa, ewaa manguee nethaa wañaa khari, naa iidi pataarâpa, idi ruta… ara pedee ak+ bee paride bee merâ, nag+pa thee pëi ru awaraa charra maa, mag+pata jondee ma ûri pheda iidi ru chi kachia oo bai bada maa jaramera kaata oji, saapeda manga ooji, kaithee manga ooji. Thee pai nang+pa thee pëi pari ituaba b+de kawaa kari kachia oobai bada. • Nang+ charrarâpa Juez-Magistrado iidi pata eda, achab+ charra maa Fiscal, thee merâ chi chup+ria ooda pheda na choo bai phan++ra ithee jarada merâ sanga ooda phedaa, tachi chonaarâ, werâ khaurâ, Warrarâ, kuntraarâ ome, ichiaba werâ wawat+ dakhari kai thaa dai thee. • Achab+ charrarâpa Juez-Magistrado unu phan+ p+râ kachia beita b+, ne thaa pia bee merâ j+r+ pata awaraa anchi kañaara ka waarâ, joma weda tachi kapia ah+ pataara ome arii phanada merâ. Pha b+ 2. Werârâ chup+ria ooda phedaara ithee, jura oopa thaa rapa, nama jara b+ akh+ dai thee. Nama Werârâ Iru phan+ nethaa idii dai thee anchi chup+ria ooda phedaa pari jurarapa. Pha b+ kimariide (4) akh+t+, namata pha b+ kanta jomaa ne thaata chup+ria ooda phedaa pari choo bai phan+de. . Nama Iru phan+ nethaa idii dai thee, maikaapa akh+ phana damerâ khap+ t+a pai: Nama jara b+ akh+ phana damerâ kap+ t+a pai, paraa merâ, iru phanadai thee, jua k+de pena, ne inaa jomaata, pia phadai thee, aba a abaa, joma weda araa chi phe pana khari, tachi chup+ria chedee pêrâ. . Thee phana damerâ wadai thee anchi maa: Tachi Eperârâ akh+ daithee pakhari nethaa piata oo damerâ jara b+ nama, acha b+pa Corte Constitutional, chi kachia ooda phedaa akh+ pheda, aba abaa, maikhaapa jomaara ta. Kinsiada pade ab+ pia phanee damerâ anchi truade, anchi eûja chi toon+ mai waya, nethaa jomaata iru phanada merâ, ôîa, kaiwee para ba merâ, anchi phan+ mai chonaarâ weda che wada phedaakha.

Especial Prioritario Preferente Diferencial

Akh+t+ chup+ria chedeera na choo bai phan+de

Naga chidi pada khari chup+ria jurârâ wa wee pha, akh+ pata, thee pata, chiko,

jua kh+de pena, khuuru, kai thee, kap+a akh+ piruta kayaa chi p+râ j+pa merâ, ne

thaa, kira thandoo thee pata we chi di padaira, manga ni dapa.

Qué es?

Jërê da phedaara ithee anchi eûja deepa

Page 16: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Contenido de la atención y asistencia: Contenido de asistencia y atención

Pha pata mai

Kawaa pi pa taarâ

Kari pa choo pataara

Jarada pataarâ mai

Jua kh+ de pena j+r+ pata mai

Awararâ arii ni pa pataara

ëreerâ abamaa chi phe pata mai

Piuda akh+ pata mai

Përei dai khari akh+ pataarâ

Akh+ pataarâ mai

Chiko thee pata mai

Kayaa akh+ pataara mai

Jara thee pataarâ

Tachi Ûri pataara mai

Page 17: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Na pakhurude akh+ damerâ joma b+ tachia kinia phan+kha. Tachi akh+dai thee pa khari b+: piuda ithee, jara thee da merâ, Tachi ëreerâ araa chi peda merâ, jua kh+de pena tiû merâ, maikaapa tachi kayaa khari j+pa merâ. Nama b+ werârâ ithee pai: 1. Ichiaba tachi eûjade wañaa khari kachia ooda phedaa, piuda ithee, Tachi ëreerâ araa chi peda merâ, jua kh+de Pena iru pha da merâ, chiko thee pataa merâ werârâpa kinia phan+kha, maikaapa anchia chiko khopa taata, ma pêrâ nama jab+ anchi manguee oomaa phanada khari, Werârâ pedee iru phana da merâ. 2. Werâ khaurâ pakhari, kuntraarâ, jara thee dai pia b+da ab+ anchi kinsiade kinsia awaraa ata naa damerâ. 3. kap+a akh+ pataarâ mimia dai theeda ab+ jaipanaara ome aukha, tachi kinsiade b+kha, werâ khaura ithee, kuntraarâ ithee, chotraarâ ithee, ichiaba werâ wawat+ khai da phedaa ithee. Akh+ dama nama chupr+a chi diu theerâ ithee pia ni pada merâ Chupr+a chi diu theerâ ithee na choo bai phan+pa akh+ dama nethaa pia odai thee âra ithee kachia ooda phedaa pari. Chupr+a chi diu theerâ ithee na choo bai phan+de ne thaa piata odai pia b+, ne inaa kira thandoo owa dai pia b+, anchi eûjade phanada phedaakha pha needa mera, ôîa maikaapa kaiwee. Nangue ne inaa wañaada nangata odai pia b+ akh+t+ nama: administrativa Nang+ Ode phan+ b+ ooda merâ. (Vía administrativa y judicial)

1. theeda merâ waya 2. Ichi ne thaa jâri da phedaa waya thee che da merâ 3. ichi bada b+ che da merâ 4. janga waa oo naa da merâ. Janga oopata ba khari aba abaa ithee, jomaara ithee, maikaapa tachi kinsiade b+kha, werârâ pa khari ne inaa thee dai thee pha kari jomaara ithee nanga b+:

Kap+a akh+

damera nangue

kayaa ithee VIH-

ETS

Warra biakooda

wawat+ khaida

pedaa pari kinia eb+

pira

Akh+ damerâ

pôrebai chede p+râ

iidi damerâ

manguee akh+

pataarâ

Akh+ damera werârâ

sanga chitoon+, anchi kap+a ome

O awara b+ phaa da merâ.

Vía administrativa

Jara nai thee chaarrarâ maa

Vía judicial

Page 18: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

1. kachia ooda khari tachi phuurude, tachi jomaara ome 2. kachia ooda khari abaa ome, ma êp+râ werâ ome, ma kaurepa tachi joma weda kachia chi too nee jida. Joma weda nama jara b+ tachi kari pa dai theetu, nama pha jerâ b+da ab+, ma pêrâ ichiaba, iidi dai theeda ab+, khaata odai thee chi kachia ooda phedaa pari. 4) nama pha jera b+da ab+ kachia ooda phedaa, waya aukha pia bee merâ. Tachi eûjade kachia ooda phedaa pari waya ichi bada kha b+ merâ, thee da merâ. Eûja chi par pa khari aba thee dai theeda ab+ waya eûja, ma jiakha, werâ phakari chi pari, tawa kidi p+râ, ichi eûjade ba e aukha thee dai theeda ab+, ma eûja ichi de perâ.

kinsia Ley 1448 de 2011 Decreto Ley 4633 de 2011

Ne thaa tachi detha pa khari idii thee

Mi chi de pa khari eûja Eûja jomaara de pa khari: 1. A+de mimia dai thee 2. Jomaara de pa khari 3. Awarâarâ tiu pia maapa. 4. Auka mimia dai thee jomaarâ ta. 5. Mimia dai thee, nethaa a+de jerab+

joda ee.

Chi pari Aba ma ep+râ chokara.

Tachi phuuru joma weda pa khari.

Ewaa idi wa da khari chaarrârâ maa.

Chaarrârâ pa idi da e phan+.

Nama jonde iidi phan+ ne todai thee pa khari, ma ep+râ, jomaarapa kinia phana da khari.

Choo dai da khari euja ithee.

Ethee phan+ awaraa chi, awarâarâ paraa khari.

Nama ethee phan+ Tribunal, nang+pa akh+ pheda thee b+.

Kinsia ley 1448 e 2011, Nama b+ sanga werârâ ithee eûja thee i thee. 1. Werârâ audu chup+ria kawaa phan+ eûja thee dai thee pakhari 2. Werârâ ituaba kera khari chi warrârâ ome auduura b+ eûja thee dai thee. 3. eûja piara b+ta ne uu khari uchia merâ, ma perâ iidi pata anchi maa. 4. anchi naa akh+ pan+, jua kh+ de pena j+r+ pi dai thee, eûja thee dai thee, ne thaa thee dai thee, pakhuru uu merâ. Janguee netaa jomaa ithee werârâ naa phan+. 5. Eûja anchi th+ de bee merâ. Nang+ ley Decreto Ley 4633 de 2011kinsiade eûja thee dai thee pa khari cho kharâarâ ithee da ab+, nang+de ichiaba werârâ mimia dai pia b+, anchi pha ni mai. Netaa waarâ jarada phedaa chonaara weda. Nang++râpa jara phan+ Centro Nacional de Memoria Histórica (2013) mimia pata aba abaa, ichiaba chokârâara ome, idi wada pa, kaata wañaaji panchi truade, manga wada pa pha jona pata, jurâarâpa ooda phedaa.

Page 19: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Nangata kawaa wa pata kaita kachia oo kap+te bai b+, jomaarapa kawa wada maupai, ma awara nanga pha ba khari ichiba, chi jurârâ maa jara ruta werârâpa nanga pha iru phan+, anchi kachia oonaa damerâ, tachi kinsia chaa. Nang+de jara b+ 143 de la Ley 1448 del 2011 trua wai b+a maa p+ iru b+da ab+ acha phan++râ pia phanada merâ, chup+ria chi too na dairâ na choo bai pha n+ pa ma pêrâta nanga pha phan+, nade bee merâ para pedee, kinsia, maikaapa para chup+ria ooda phedaa kira atua nada merâ. Werârâ pa dakhari, kinsia kawaa bee rapa, awaraa netaa de mimia pataarâpa, tachi kharipa pataarâpa pha damera, tachi chup+ria ooda phedaa choo bai phan+de, kirâ atua pia maapa, ewari wañaa wa n+ bijida, nang+ ooda merâ tee b+ truade pena poro wai b+a jua kh+de pena, nanguee mimia oowada merâ. Trua waibiade pena poro pa akh+ b+ tachi chup+ria oobai phan+ na neta khachiarâpa, ma pêr4â jab+ ichia mia pârâ akh+ bai theeda ab+, auduura werârâ pa khari, chi kap+a k++râpa manga jara da khari oo merâ. Tachi chaarrârâ iru phan+da ab+ aukha anchi chaarrârâ kha joma weda pha bee de pena, kawaa dai thee waarâ, khaata oda phedaa na choo bai phan+de. Tachi werârâ wawat+ kai jida p+ra, jada damerâ anchi ithai dee pa. Werârâ tachi poroora, ma ep+râ tachi kharipa pataarâ kha mimia phanada khari. Werârâ ithee nade na Decreto Ley 4633 de 2011jarab+: Werârâda ab+ akh+ dai thee isapai, kat+a, apenaarâ ome aukha phana da merâ, tachi jomaarâ phuuru rapâ phada phedaa 91, ichiba pha da phedaa to kesaarâpa, jara bairâ chi chup+ria ooda phedaa na choo bai phan+de, ewari chaa, eda ata bëi phana daira kayaa, ma awara b++ thee da ab+, ak+ baithee waa chup+ria oona damerâ, ne inaa jomaade. Ichiaba Werârâda ab+ ak++ thee isapai pia pha needa merâ aba abaa maikaapa jomaarâ thâide, j{o pia maapa. Janga ichiaba Auto 098 de 2013, Corte Constitucional jarab+: “na pha b+de jara phan+ oodai thee Werârâ, na choo bai phan+de kari pa daithee jëre wada khari anchi te deepa, tachia kinia phan+ kha ba merâ , j+r+ merâ, ne thaa tachi Werârâpa, phai maarâpa oo kinia pha n+kha, anchi târi maa. Ma pêrâ nang+ +t+ jara wañaa da phedaa, wai thee acha pha n++ra ode, jara phana daira, jonaa damerâ na eûjade (programa de garantía de los derechos y de salvaguarda auto 004 de 2009). ¿Iidi b+ khaa rema ab+ mimia pataarâ phuuru bee chaa, werârâ kap+a.

Page 20: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

2012 truade pena poro wai b+a pa jarji pha damerâ tachi werârâ, mimia pataara poroora kha, tachi phuuru bee chaa; ak+ dai thee sanga phan+ anchi truade, khari pa daithee anchia kinia phan+ kha, wa wee ee n+ pada merâ na truade. Ma pêrâ pha piji thee en+ pa naa damerâ kachia oo pataarâpa. Ma pêrâta mimia pataarâ phuuru bee chaa b+ wa, +th+ poro ta p++râ para mai maarâpa anchi agueerâ pi p+arâ akh+ phana damerâ nethaa jomaade. A+de iru phana damerâ, pha jera bee oo wada merâ werârâ kap+a, maikaapa anchi ome. Awara oodai thee pha khari iidi damerâ anchi maa. ¿Karee râma mimia pi-ia akh+ pataarâ, maikaapa nangata oda merâ jara pataarâ werârâ ithee CERREM? Acha b+ Resolución 0805 de 2012 el Decreto el CERREM pa jarab+ ethei thee pi-ia akh+ thee, nethaa pia ooda merâ, werârâ pia khari padai thee, awarârâ ichiaba, +m+kîrârâ aukha, am pêra naguee mimia pataarâ ma jara b+ ne inaa pia pha damerâ, chup+ria râ ithee, na choo bai phan+de. Acha b+de 23 de la Ley 1719 de 2014 jarab+, werârâ wawat+ khai da khari kap+a akh+ pataarâ kaita phana damerâ isapai akh+ da merâ, ichiaba chaarrârâ maa mangue wañaa da jara nada kharipa, nangue iidi da eda ab+ akh+ ruta pari. Mi ru pi daithee. Nag+pa 7 Resolución 0805 de 2012 jarab+ ara pha iru phan+de isapai werârâ ithee oo ata da pade ab+ ârâ kinsia, nethaa jomaade, manga ba merâ, miru che da khari wa wee pa. Manga jara baira tachia pha da phedaade 91, ichiaba to kesaarâpa manga jarâ phan+ aukha. Nethaa awaraa phada phedaa. Napa 7 de la Resolución 0805 de 2012 jarab+, nanguee ne thaa pha jera b+ chi mimia odai theeda ab+ aukha joma weda chaarrârâ tachi euja ikaawa para b++râpa ichiaba, tachi mang++râ euja ikhaawa phana dairâ, kayaa da khari, jar thee pataara itheee, Warrarâ ma-âriirâ akh+ damerâ, joma weda nethaa, tachi chup+ria phan+ ithee. Na 7 de la Resolución 0805 de 2012 ak+ da pheda piara oo dai thee chup+ riarâ ithee:

akh+ daithee werârâ kayaa naa da merâ, pia phana damerâ, anchi ëreerâ ikhaawa, mimia omaa.

jatee pata maa kinsia kawaa nadamerâ. akh+ damerâ werârâ bia khoo kedee´, warra to k+r+, awaraa ichia ak+ k+r+. ak+ dai thee werârâ awerâ wawat+ khaida phedaa, na choo bai pha n+de.

Page 21: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

werârâ wada merâ kawaa khaata pha pata charrarâpa kachia oopataarâ jita dai thee maikhaapa bai b+ nadai thee antuaba. Tachi werârâ pa khari nanguee nethaa pha iru phan+ achab+ Plan de Salvaguarda ode wa merâ ichi phuurude iru phan+ kha. Pha b+ Werârâ wawat+ khaida phedaarâ ithee, na choo bai phan+de. Pha b+ nama o 4, Werârâ wawat+ khaida phedaarâ ithee na choo bai phan+de iru ba merâ: Iru phan+ 3. Nama, werârâ wawat+ khaida phedaarâ ithee, na choo bai phan+de.

Pedee iru phan+ werârâ kachia ooda phedaa pari na choo bai phan+de ¿khaata jara kinia b+ werârâ Pedee iru phan+, na choo bai phan+de?

chi poro Trua wai bia de penapa jarab+ tachi, epêrâ jomaarâ ta iru phan+ da ab+ phana dai thee charrarâpa pha pata mai; jurârâ pa kachia oo cheda phedaa kha riipa, aukha phana damerâ, nethaa thee dai thee pakhari parâ ithee, th+ jara damerâ para jida ichiaba manga ta b+da ab+ na Decreto, apenaarâ phuuru râ ithee b+kha.

Na decreto, edajade jara b+ tachi maa iidi daithee, saga kinia phan+ tachi kachia ooda phedaa pari ne inaa thee wada merâ, acha b+de 105 manga jarab+, târi kachia jida wee , bee merâ acha b+ 169 de la OIT tokesaa pha da phedaapa, ichiaba jara b+ kha, aaba ba na rûmaa jomaarapa kinia phan+kha.

Werâ khaurâ, kuntraarâ

Kai wee phana damerâ

Irubai pia b+ tachi

kap+a akh+da khari

theeda phedaa.l

Apidaa pha tachi

kachia akh+ naa

damerâ, naa ooda pari,

ma êp+râ antau no ñaa

chi p+ jida ithee.

Akh+ damerâ nangue ne

thaa kawaa bee râpa

Khìra pite unu pida epai

thee chi kachia oo bai

bada ome, waa pida iidi

da ee sanga paji.

Akh+ phana damerâ chi

ëreerâ jida, kai wee

phana damerâ

Pia akh+ damerâ saa pheda

manga wa ñaaji

Eteeda merâ te kai wee

b+ mai jara merâ

sangata paji.

Ichi ikaawa ba merâ jarâ

pidai thee.

Jarai thee pakhari ichi

kachia ooda phedaa

kh+ damerâ pia netaa

jarada pha bee merâ

Akh+ damerâ chi ewari

thoda, epêrâ p+râ, ma

ep+râ kayaa chi p+râ .

Werâ bia koo beji p+râ

wawat+ khaida phedaade

ma warra iruba kinia e b+

p+râ akh+ damerâ.

Tachia kinia pha n+kha. Truade pena poro wai b+a pa tiû-eda ab+ parâ pa

nethaa oowa dade, panchi kinsiade, waa p+arâ jara b+ parâ ak+ bai theeda ab+

jonaa damerâ na eujade, kaiwee ni pada merâ, matu ichia kinia b+da ab+ oi

thee.

Page 22: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Ma awara iru phan+ tachi Eperârâ jomaweda araa chi phe pata mai pedee dai thee,

tachi kachia oo phan+ pari:

Ma awara ichiaba b+ pedee pata jomaara kachia ooda phedaarâ ithee, akh+

damerâ sanga piara bee b+, tachia kinia phan+ kha, tachi târi maa oo bee merâ

napa jara b+ kha Ley 1448 de 2011 (artículo 264, Decreto reglamentario 4800 de

2011). Manga pedee dai thee para distrital o municipal, departamental y nacional.

Araa chi pheda phe da pheda jara dai thee:

JARA DAI THEE 4. PEDEE IRU PHAN+ TACHIA JARA NADAI T5HEE TACHI KACHIA OODA

PHE DAA PARI.

O b+ tachi werârâ ithee na choo bai phan+de ne thaa pia ooda merâ. Paraa o chokara akh+ dai thee, na choo bai phan+de, werârâ kaiwee chi too damerâ, nethaa jomaata ba merâ ârâ ithee, pia phana. Pha wada chaa kinsia, ba merâ nethaa awara a awaraa, ârâ ithee, ne inaa tewada khari. Kinsia 5. Aba araa chi phe phana damerâ.

Phuuru bee mai

Eperârâ jara damerâ Khare râ werârâ ma

ep+râ +m+kîrâarâ.

werârâ

kuntraarâ

chonaarâ

kayaa che deerâ

awa râaraâ phuuru râ.

Kachia unu da phedaa.

Wawat+ da phedaa khai thaa dai thee.

Kachia phana pata kai wee phada e pha khari

Tachi jërê da kari tachi eûjadee pa

Kinsia tachi akh+ dai thee

Kinsia aba pai

pa kari

Tachi eperâra kinsia.

Page 23: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

¿Khaata jarab+ tachi t+ jara da khari?

Uri da khari tachi t+ jara phan+ joma weda aukha jera b+da aphan+ na eûjade kaiwee phada dai thee, api daapa kirâ unua maa jida wee jera ba merâ mangata pia phana dallada ab+, na eûjade. Khinsia 6. Jomaarata pia phanadai thee.

Nang+ pha bee rude jomarata aukha ne thaa teeda merada ab+, Eperârâ chaa, newidiira phaimaarâ chaa thoorrôrâ chaa pia phana damerâ. Nama pha b+ kinsiade werârâ, tachi Eperârâ jomaarâ ta, iru phana dai theeda ab+ kaiwee, joda-e, werârâ wawat+ khai da-e, eûja pa nau, saa pheda tach+ kira unua maa iru phan+, waarâ jara damerâ kaithee ta tachi jërê phan+ tachi eujadeepa ma jiakha thee damerâ waya tachi nethaa âri da pedaa ma ep+râ jari da phedaa. Kinsia 7. Tachi t+ ichiaba b+ nama.

Kinsia jomaara

ithee

Ôîa jomaarâ

ithee pêrâ.

Kinsia awara

awaraa.

Tachia kinia phan+ kha. Tachi kinsiade b+kha

Itharia b+t+ tachi ne thaa

chonaarâ weda che wa

m+ chi

Trua waib+a akii

thee

awara awaraa

akh++ thee Pia

phana damerâ

Pha b+

jomaara ithe

kinsia waib+a Pha b+ nama tachi joomaara ithee

Werârâ ithee pha b+ nama

Eperârâ jomaara ithe pha b+ nama

Nama pha b+ ichiaba jomaara na trua wai b+a de phan++râ ithee, na choo bai phan+de

Ôîa ba merâ

Page 24: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

Jomaarâ ithe nama b+ trua wai b+ade phada phedaa na choo bai phan+de kachia ooda phedaa pêrâ. ¿Kaata ûri phan+ kira thandoo da a da khari Eperârâ jomaweda na truade penaarâ? Nanga ûri da khari phan+ kira thandoo na truade, mangara kinsia dai thee tachi +penaarâ kata phana dai thee, chi kinia, na eûjade. Nanga kawaa dakhari jomaarapa mangara akh+ wadai thee sangata phanadai thee abaa maa, mamida anchi kinsia a kh+ da pheda, ni abaa pa apenarâ khañâarâ audua-e, aukha para bai thee Jomaarata, khawa wadai thee, awaraa kinsia tachi de maa, wari wa merâ tachi phuurude. Kinsia 8.jomaara na truade phan++râ ithee. ¿Khare ma nama jara phan+ kinsia awara? Nama pha b+ akh+ da pheda ne inaa jomaara ithee thee da khaa pêrâ, majiakha akh+ da khaa pêrâ aukha aba a abaa, tachia kinia chi toona pa takha. Nang+pa akh+ b+da ab+ nanguee taara che wada ab+ nanga ooche weda tachi trua waibia ooruta weda, ma pêrâ akh+ dama ab+ sanga ma jodai merâ, jomarata aukha n+ ba merâ na eûjade. Nangata tachi akh+ pata:

Awara bai phan+da a pata. tachi kinsia awaraa da a pata Eperârâ pêrâ. Chup+riarâ chi toona dairâ. Eda kayaa che dee pêrâ Miru jira chi pakhari eda ne ch+a pataa rada aru ta.

Werârâ akh+ pan+ kha aukha janga tachi pôrêerâ akh+ pataa kachia râ kha. Ma pata anchia tachi unua maa p+ kha phana pata. Werârâ akh+ phana pata kachiarâ p+ kha tachi jomaarade, kidi pakhari eûja awaraade, ma ep+râ miru kidi pakhari na choo jon+ wa wee pa, werârâ khaurâ,

Akh+ dama sama b+

chup+ria chedeera nama

n+b+de.

Akh+ dama sama b+

chup+riarâ chedee,

akh+ dakhaa.

Thee dai thee âra

maa ichiaba ne inaa

ichiaba.

Thee pataa merâ ne

inaa jomaata aukha

Page 25: Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción · Trabajo de traducción al sia pedee. Introducción: Tachi trua Colombiade DANE (Departamento Administrativo Nacional de Estadísticapa,

warrârâ kuntraarâ, chonaarâ, kayaa che deerâ maguee ithee unua maa phan+ ichiaba mangata bai phana pata na eûjade. Kinsia 8. Jomaara ithee. ¿Sanga jarab+ ooda merâ kari pa dai thee na choo jô daru misa? Nama jara b+ ooda merâ kari pa dai thee na choo jô daru misa werârâ chup+ria kedee perâ ma+râta isapai akh+ damerâ choo bai pan+de maikaapa thee pai apenaara kha aukha va para ba merâ, ne thaa jomaata iru chi toona damerâ anchi tede. Aproximación a las Políticas Públicas ¿Kasaa kinsia jara b+ pha b+de jomaara ithee? Nama b+da ab+ tachi poro wai b+a na truade pena pha pida, pedee pheda tachi Eperârâ jomaara ome, manga ooda merâ ne thaa pia tachi chup+ria ooda phedaa pari choo bai phan+de, waya ne thaa atuada phedaa, ch+a da phedaa thee weda merâ chi pari chaa. (Aguilar, 2009). Se advierte que las políticas públicas involucran diferentes actores y momentos que van desde la definición y formulación del problema, la fijación de la agenda, la toma de decisiones, la implementación y la evaluación (De León, 1999). ¿Sanga ooru tata kinsia pha bee merâ? Jarab+ mimia ooda khari penaarapa, k+a damerâ, manga jomaara ithee ooda merâ mang+ akh+da pheda, uchiada chup+riarâ ithee oda phe daa deepa. (Choy 2015).

O pia bee merâ werârâ ithee ne thaa theeda khari kîrâ jipa theeda merâ. O, oo-wadai thee jomaara ithee na choo bai phan+de kachia oo wada phedaa

pêrâ, na truade n++ b++râ jomaara ithee. ¿Eûja bee chaa mimia wada merâ? Charrarâ tachi bee chaa mimia da merâ nang+ pha b+de akh+da pheda, chup+ria chedeera, akh+ damerâ, awarara nangue mimia pataara ome. Eûja chaa mimia wada khari aukha mimia dai thee kinsia aba ata dai thee, majiakha ne inaa thee wada khari chi chup+ria chedeera ithee, mangata eûja chaa mimia dai t5heda ab+ nama, jomaara ithe kirâ akh+da-ee.

Akh+ dama sama b+

chup+ria chedeera

nama n+b+de.

Akh+ dama sama b+

chup+riarâ chedee,

akh+ dakhaa.

Thee dai thee âra

maa ichiaba ne inaa

ichiaba.

Thee pataa merâ ne

inaa jomaata aukha