UNIDADE 5: PRODUTOS TURÍSTICOS ASOCIADOS Á · PDF filetivo a idea de tratar que a estancia dos seus clientes fora máis amena ... evitaremos tropezóns inoportunos e maniotas posteriores

Profesora: Pilar Tallón Módulo de Produtos e Destinos Turísticos Curso 09-10

23

UNIDADE 5: PRODUTOS TURÍSTICOS ASOCIADOS Á XEOGRAFÍA FÍSICA EN ESPAÑA E EN GALICIA

5.1. PRODUTOS TURÍSTICOS asociados AO RELEVO 5.1.1. Turismo de neve.

O uso dalgún tipo de material para trasladarse sobre a neve é moi antigo. Algúns historiadores gregos mencionan peles, patíns ou zapatos especiais usados con ese propósito; referencias similares atópanse na mitoloxía nórdica. Os primeiros esquís dos que se ten proba documental atopáronse en pantanos suecos e finlandeses, a antigüidade dos cales estímase nuns 4.000 ou 5.000 anos e son armazóns alongadas e curvadas cubertas con peles.

O deporte moderno do esquí comezou a practicarse a mediados do século XIX en Noruega e pronto se estendeu a través de toda Escandinavia. As primeiras carreiras de esquí celebráronse en Noruega nas décadas de 1850 e 1860, despois de que Sondre Nordheim desenvolvese técnicas e esquís na provincia norueguesa de Telemark.

Os orixes: Máis dun século de historia

A creación do turismo de neve é froito dun hoteleiro de St. Moritz que en 1866 invitou aos seus hóspedes a pasar un mes no seu establecemento durante o inverno, prometéndolles que si o tempo era malo, lles pagaría a viaxe de volta a casa. O hoteleiro tivo a idea de tratar que a estancia dos seus clientes fora máis amena organizando carreiras e competicións de curling e de esquí.

O primeiro remonte mecánico data do ano 1932, mentras que a mediados da década dos 50 un elevado número de zonas de montaña se equiparon con infraestructuras suficientes para a práctica do esquí.

Tendencias do mercado español

A tempada pasada 2008-2009, según datos de Atudem, as estacións españolas recibiron máis de 7,4 millóns de turistas, incluindo esquiadores e non esquiadores, o que a converte nunha tempada histórica, non só polo incremento en número de turistas do 27,5%, senón polos 6 meses de apertura continuada nas estacións españolas.

A expansión do turismo de neve obedece a diversas causas:

� Flexibilización dos periodos vacacionais � Incremento do poder adquisitivo de certos segmentos da poboación � A promoción que se levou a cabo entre os xóvenes e os escolares � A mellora nos transportes e nas comunicación � A ampliación da oferta hoteleira � A chegada dunha última xeración de equipamento deportivo � O nacemento e consolidación de outras modalidades deportivas


24

Esquiadores

En liñas xerais, pódense establecer catro grandes grupos de clientes:

Escolares: Soen viaxar ao longo da denominada Semana Blanca, existente nalgunhas comunidades autónomas. Caracterízanse por ter unha duración de 5 días, realizar o transporte en autobús e elexir sobre todo as estacións españolas e Andorra.

Xóvenes: É o grupo máis numerosos dentro da demanda de deportes de neve. Decántanse polos Pireneos e Alpes Franceses manexando un orzamento en torno aos 500 euros por semana, nos que se inclúe o aloxamento, o transporte e o forfait.

Parellas sen fillos: Trátase dun cliente entre 30 e 40 anos, sen ataduras familiares o que lle permite maior disponibilidade para viaxar e que está disposto a desembolsar unha cantidade que ronda os mil euros por persoa e semana. En España decántanse polas estacións mellor equipadas como Baqueira Beret ou Serra Nevada, con moitos servizos e un agradable ambente nocturno.

Parellas con fillos: Dentro deste segmento aparece o grupo formado por aqueles turistas que viaxan con nenos de curta idade. Por elo, requiren que o aloxamento se atope a pe de pista, que estas sexan de recorrido doado, que o tamaño da estación sexa mediano e que dispoñan de servizos específicos para nenos, como garderías, snowparks e outras áreas recreativas. É o caso, por exemplo de Boi Taüll (no Pireneo Catalán), que conta cun parque infantil de neve, cun recinto interior de xogos e zona reservada exclusivamente aos pequenos esquiadores.

Deportes e actividades de neve As posibilidades de practicar diversos deportes de nove son múltiples, o esquí, e dentro de él, o alpino é, sen dúbida o auténtico rei da montaña. Tradicionalmente o nacemento do turismo alpino vencéllase á conquista do Mont Blanc. Ademáis, xunto co esquí tradicional sobre dos táboas, salienta o descenso sobre unha única táboa ou snowboard. O cliente busca un maior grao de aventura e emoción polo que se sinte atraído por novas modalidades máis espectaculares e atractivas visualmente.

Esquí alpino O esquí alpino, ou esquí de pista, é o deporte de inverno por excelencia. Esta modalidade consiste en deslizarse por calquera pendente nevada, á velocidade que nos permite tanto nosa técnica como o noso valor. O equipo necesario ademais da roupa axeitada, consta duns esquís anchos, de sete a nove centímetros, e dunha lonxitude adaptada á altura e peso do esquiador. Unhas suxeicións ou fixacións que unen as botas, que deben ser de plástico ríxidas, e que serven para inmobilizar o nocello á táboa. En caso de caída brusca ou de torsión perigosa, estas fixacións saltarían liberando a bota do

esquiador. Ademais, o esquiador axúdase de bastóns cunha roseta nun extremo que lle axudan a apoiarse ou a impulsarse no chairo. Existe dentro do esquí alpino unha modalidade chamada “carving”, cuxo termo baséase no inglés “carve” (esculpir). Os carver son esquís tallados co contorno lateral acentuado, máis estreitos, e apropiados para os esquiadores máis experimentados, xa que lles permite maior control e seguridade coa maior velocidade. O esquí é unha técnica que precisa unha aprendizaxe, por iso o xeito máis rápido de coñecer esa técnica é realizar un curso.


25

Esquí nórdico ou de fondo Esta divertida modalidade do esquí, como a grande maioría dos deportes de inverno, ten a súa orixe nos países nórdicos. O esquí nórdico ou de fondo, esta concibido como un sistema para desprazarse por grandes extensións nevadas, máis que para descendelas ou deslizarse por elas como noutras disciplinas do esquí. Para iso utilízanse unhas táboas de non máis de catro ou cinco centímetros de anchas e de dous metros como mínimo de longas. O pé vai suxeito ao esquí polo seu centro na punteira, cunha pequena suxeición flexible a unha zapatilla ou bota adaptada. A sola do esquí ou ben é lisa e aplícaselle algún tipo de cera que aumente a súa adherencia ou ten unhas pequenas estrías. Como dixemos trátase de pasear por itinerarios fundamentalmente chairos, aínda que cunhas sinxelas técnicas se poden salvar curtos desniveis. O esquí de fondo practícase en itinerarios trazados para tal efecto. A pegada ou traza realízase cunhas máquinas similares ás motos de neve, debuxando trazados que sempre teñen diferentes lonxitudes, itinerarios ou dificultades segundo o nivel escollido por cada esquiador. Esquí de travesía O esquí de travesía ou randonnée, é unha das maneiras máis apaixonantes de achegarse á alta montaña invernal e, ás veces, a única. O esquí de travesía está reservado para aqueles deportistas que sexan ademais de esquiadores, montañeiros, ou o que é o mesmo, coñecedores do medio alpino.

Este deporte practícase cunhas táboas similares ás do esquí alpino ou máis lixeiras, ás que se lles coloca na sola unha tira de pel de foca sintética que serve para poder desprazarse pendente arriba impedindo que estas se deslicen cara a atrás. As fixacións suxeitan toda a sola da bota e tan só están unidas ao esquí pola punta, cunha bisagra que permite arrastrar o esquí. As botas teñen sola de montaña para o caso de ter que andar e a súa cana ten distintos niveis de suxeición. Deste modo conséguese realizar percorridos de alta montaña ou ascender a cumios que doutro modo serian inaccesibles e, o que é máis divertido, descendelas. Para isto saca a

pel de foca adhesiva deixando a sola limpa, suxéitase a talonera da bota coa fixación ao esquí, axústase ben a cana da bota ao nocello e....¡a gozar do descenso! A neve virxe, as paisaxes inexploradas e toda a maxia da montaña invernal, é un pracer que só poderán gozar aqueles privilexiados que poidan acceder ao esquí de travesía. Esta actividade é, sen dúbida, unha das máis esixentes en canto a deportes de neve refírese. As medidas de seguridade son inescusables xa que o marco da alta montaña en inverno pode ser extremadamente duro. Será preciso ter unha boa forma física e contar co material axeitado e sempre con todas as garantías. Dar a coñecer o noso itinerario e a nosa hora de chegada prevista a outras persoas, adaptar a ruta ás nosas posibilidades e non saír xamais en solitario, son outras das medidas que se deben tomar antes de saír a gozar da montaña. Raquetas de neve As raquetas de neve son un método de camiñar sobre o medio invernal tan antigo como os primeiros poboadores destas terras. Basicamente consiste en colocarse nos pés uns aros cunha armazón central sobre a que nos apoiamos. Isto permite que, ao abranguer unha maior superficie de neve, o noso corpo non se afunda nesta. Actualmente, as raquetas de madeira e pel substituíronse por materiais sintéticos, máis lixeiros e de maior resistencia. O seu especial deseño aumenta a separación entre as pernas, o que fai que camiñar con elas precise un curto período de adaptación. Con catro pequenos consellos evitaremos tropezóns inoportunos e maniotas posteriores nos músculos das nosas pernas, que non sabiamos nin que existían. Grazas a que con elas podemos andar sobre


26

a neve con relativa facilidade, as raquetas permítennos dar paseos a pé en inverno por espazos que doutro modo nos estarían vetados. As raquetas de neve non están pensadas para salvar desniveis nin para andar por chans duros. Por iso as raquetas non son o medio adecuado para realizar ascensións de alta montaña, nin percorridos que precisen cambios abundantes de chan. Snowboard

O Snowboard consiste en descender e facer piruetas sobre unha táboa. É un excitante viaxe cunha aprendizaxe doada e esta é unha das razóns polas que cada vez mais xente se esta afeccionando este deporte. Leva á imaxinación, a creacións extremas e radicais e, sen dúbida, proporciona a quen o practica unha diversión e unha sensación de liberdade irrepetibles. Para practicar Snowboard primeiro tes que saber se es regular (montar co pé esquerdo diante, o 75% da xente é regular) ou goofy (montar co pé dereito diante). Hai varios tipos de táboas en función dos diferentes estilos, talles, habilidades e tendencias.

Skiboard

O skiboard combina os fundamentos do esquí coas acrobacias do snowboard. Os skiboard, coñecidos popularmente como Snowblade ou Big-Foot, son un híbrido entre esquíes e un snow. A sensación que se ten cando se proban é a de levar un pequeno snowboard en cada pe. Realmente son a evolución dos esquís de toda a vida, pero cunha base máis ancha que facilita o seu manexo. Teñen varias formas e distintas longuras. O snowblade permite un sistema de longuras que varían entre 60 e 120 cm gracias ao seu sistema de ski-fixación, e debido ao seu tamaño corto son de fácil manexo e permite realizar voltas cortas, pequenos saltos e xiros de 360º sen ningún risco.

Telemark Este deporte caracterízase polo feito de que as fixacións dos esquís deixan libre o talón, tanto para a progresión ao camiñar como para ascender ou descender. Permite facer unha especie de esquí de fondo no que se pode ir, con axuda dos bastóns, por zonas que con esquís normais serían inaccesibles. Os puristas aseguran que se require unha perfecta coordinación xa que, cada un dos movementos ten que estar perfectamente preparado. Nos descensos débese utilizar sempre a posición denominada "media flexión" (pernas lixeiramente flexionadas e corpo botado cara a diante), para lograr centrar o peso ao máximo e conseguir con iso a maior estabilidade posible. A escasa suxeición que existe no nocello á hora de practicar este deporte é o principal risco de sufrir algunha lesión, polo que é conveniente protexer con especial coidado esta zona do corpo. Este deporte pódese practicar en todas as estacións. Escalada en xeo A escalada en xeo é unha variante da escalada en rocha. Grazas á formación en inverno de numerosas fervenzas e á existencia de glaciares e grandes paredes e campos de xeo no Pireneo, esta actividade pódese realizar nalgúns dos máis fríos meses do inverno.

A técnica de xeo ten a particularidade de que para a progresión se utilizan elementos artificiais de suxeición distintos aos de rocha. As botas van dotadas de crampóns con afiadas pugas e con dúas pugas frontais e, nas mans, levaremos piolets, martelos piolets ou curtas mazas denominadas tractels. Con isto e con moito coidado é posible superar paredes verticais no xeo sempre que teñan a consistencia axeitada. As técnicas de aseguramento son as mesmas que na escalada en rocha, coa salvedade de que se usan pitóns especiais, de diferentes formas e tamaños segundo a calidade do xeo nos que se


27

van fixar. Esta actividade está especialmente reservada a especialistas en montaña ou a aquelas persoas que vaian acompañadas dun guía cualificado. Para a escalada en xeo é imprescindible ser un consumado escalador ou ir acompañado dun guía. Ademais dos riscos comúns a toda escalada, esta variedade ten a dificultade engadida de que o xeo pode ter unha grande variedade de calidades e niveis de consistencia. Por iso, é sempre recomendable saber ben o que se fai ou contratar os servizos dun especialista. A caída de bloques de xeo, ou anacos de rocha é un perigo engadido a ter en conta que se paliará minimamente co uso de casco. Heliesquí Tamén chamado "Helisnow", naceu fai uns 40 anos en Aspen (Colorado) cando se comezaron a utilizar helicópteros para subir á xente ás cumes máis altas e descender no medio da neve virxe sen máis obstáculos que os que pon a propia natureza. Pero o heliesquí non é un xogo e para practicalo se necesitan certos coñecementos. Ante todo hai que saber que os esquís son moito máis anchos e un pouco máis pesados do normal e que físicamente hai que estar preparados para enfrontarse a esta experiencia. A norma básica é a prohibición de adiantar ao guía e a maioría das veces só se pode practicar coa supervisión dun profesional. A práctica do heliesquí é unha experiencia única que permite aos amantes do deporte branco disfrutar de fantásticas xornadas de esquí sin xente ao seu redor, tendo amplas ladeiras a sua enteira disposición e gozando de inigualables condicións de neve en pó.

Speedriding O speedriding é unha combinación de esquí, vo e velocidade, un deporte para esquiadores e parapentistas, que permite experimentar unha sensación similar á de voar coa axuda dunha campá e esquíes. O speedrider permite vivir sensacións fortes entre o ceo e a neve, que permite unha mobilidade insospeitada por pistas habitualmente inaccesibles.

Snowbike É baixar pola neve a grande velocidade (ata 100 km/hora) montado nunha bicicleta de montaña. É unha proba espectacular e aínda que se descende a velocidades rapidísimas, as caídas adoitan ser mais suaves que en terra, co que o risco de sufrir lesións é bastante menor. É necesario protexer as zonas máis expostos aos golpes, cóbados, xeonllos, nocellos, costas, ombros, ..., ademais de levar un casco homologado, o mesmo que para mountain bike. Datos útiles Del equipo, o máis importante son as rodas, que poden comprar en calquera tenda de mountain bike: para neve branda pneumáticos para barro e se o firme está máis duro, rodas con cravos para o xeo. A única forma de adestrarse é en camiños de montaña nevados. En Soldeu el Tarter en Andorra celébrase un Campionato de Snowbike. Outra modalidade de snowbike é sen rodas. Motos de neve As motos de neve son uns artefactos realmente curiosos e divertidos. Moi estendidos naqueles países nos que as condicións invernais son habituais, constitúen o transporte perfecto no medio nevado. En xeral, a moto de neve é bipraza e funciona de forma similar a como o fai unha moto convencional. As diferenzas están no terreo polos que se moven. O medio invernal e de montaña é especialmente duro e sinuoso, o que fai preciso que o condutor teña certa pericia na


28

condución por todo tipo de accidentes xeográficos. Subir ou descender pendentes, tomar curvas ou enfilar longas rectas, é un autentica delicia para os viaxeiros de motos de neve. Estas motos alcanzan velocidades apreciables en tramos chairos dependendo da súa potencia, polo que ademais de permitir dar agradables paseos son moi utilizadas en traballos de carga e transporte. En xeral os paseos con Motos de neve están localizados nas proximidades das estacións de esquí. Isto débese a que as características de ambas as dúas actividades requiren unha xeografía similar. Ademais, nestas zonas, as cantidades de neve precisas están garantidas ao longo de toda a tempada de esquí. Non obstante, cada vez son máis os espazos que estas motos utilizan para os seus paseos. Isto fai que, deslizarse cunha moto de neve, permita achegarse a espazos naturais excepcionais e inaccesibles doutro modo que non sexa a pé ou con esquís.

Zorras de cans As travesías con zorras de cans son un método de desprazamento creado a partir da necesidade de desprazarse con certa rapidez polas vastas extensións xeadas dos países máis setentrionais. As rexións montañosas coa súa abrupta xeografía, non teñen unha tradición histórica na utilización deste método de desprazamento. Non obstante, coa chegada masiva do turismo, o paseo con zorras tiradas por cans estase a desenvolver por determinados itinerarios no fondo dalgúns altos vales da zona do Pireneo. O musher ou guía da zorra, goberna un tiro de cans

nórdicos, de razas como o Alaska Malemute, o Samoyedo ou o Husky siberiano. Estes animais están dotados dunha resistencia excepcional a estes invernais ámbitos e contan cun instinto innato para arrastrar a zorra. Hoxe, as empresas que brindan este servizo, permiten ao profano gozar dun paseo por paraxes naturais incribles, coa compañía duns animais que xa hoxe, forman parte da paisaxe invernal da montaña. En xeral os paseos con zorra están localizados nas proximidades das estacións de esquí e, a miúdo, naqueles lugares nos que existen trazados para o esquí nórdico. Isto débese a que as características de ambas as dúas actividades requiren unha xeografía similar. Ademais nestas zonas as cantidades de neve precisas están garantidas ao longo de toda a tempada de esquí.

Estacións de esquí

As estacións de esquí ofrecen aparte da posibilidade de practicar deportes e actividades relacionadas coa neve e coa natureza que rodea ás estacións, diferentes servizos encadrados na estación como son o aluguer de material, cursos de esquí en diferentes niveis de aprendizaxe, postos de socorro, gardarías e parques infantís, gardaesquís, restaurantes e cafetarías, solarios, ademais doutro tipo de servizos no ámbito da estación como son aloxamentos de todo tipo, pistas de patinaxe, tendas, discotecas, restaurantes, farmacias, etc.

Dunha estación de esquí debemos coñecer:

- Clasificación do grao de dificultade das pistas: � Verdes: moi fáciles, para debutantes. � Azules: Dificultade media � Vermellas: Difíciles � Negras: Gran dificultade


29

- Remontes: Son as diferentes máquinas (telecadeiras, telecabinas, telesquís, fitas transportadoras) que se utilizan para trasladar aos esquiadores dende as cotas máis baixas da estación cara ás máis altas, para dende alí comezar o seu descenso esquiando.

- Forfaits: É o abono que che dá dereito ao uso das pistas na estación,

acceder aos remontes, etc. Os forfaits poden ser de diferentes tipos, diarios, fin de semana, 5 días, por tempada, etc.

- Apreski: Son as diferentes ofertas de entretemento que se ofrecen no

ámbito da estación como actividades complementarias á práctica do esquí, e que adoitan desenvolverse unha vez que pecharon as pistas. Nelas teñen cabida todo tipo de actividades ao marxe da neve, como son as compras, as visitas culturais, ceas temáticas, gimkanas, cine…Todo co obxectivo de facer máis atractiva a estancia na estación de esquí.

- Cursos de esquí ou de snowboard: son cursos que se imparten aos

esquiadores ou snowboarders en diferentes modalidades como iniciación, perfeccionamento ou especialización. Adoitan ofrecerse en clases de 3 horas diarias.

- Escola infantil: Cursos de esquí para nenos a partir de 4 anos cumpridos

e ata 6 anos. Adoitan ter o mesmo horario que os cursos de adulto.

- Xardín de neve, xardín alpino ou gardaría: Instalacións dedicadas ao coidado e entretemento dos nenos. Non ofrecen clases de esquí.

- Aluguer de material: Todas as estacións ofrecen a posibilidade de alugar

o material necesario para o desenvolvemento do esquí ou do snow como son as botas, bastóns, esquís, táboas ou equipos de carving.

- Equipo mínimo para esquiar ou practicar snowboard: Traxe de neve,

lentes, luvas, botas axeitadas, bastóns e esquís, táboa.

- Normas FIS: Normas redactadas pola Federación Internacional de Esquí aplicables a todas as modalidades de desprazamento en neve. Son consideradas unha guía de comportamento responsable por parte dos usuarios das pistas co fin de evitar accidentes nestas. Nestas normas danse unhas pautas en torno a aspectos como os adiantamentos, a elección da ruta, a sinalización, a velocidade, a prestación de axuda, etc.

Principais estacións de esquí en España. Existe a posibilidade de esquiar todo o ano no parque de neve Xanadú, situada en Madrid e que se caracteriza por ser a única pista de neve cuberta de España. En xeral, todas as estacións de esquí da península se caracterizan pola súa excelente situación, boas comunicacións e servizos. Instalacións deseñadas para satisfacer as esixencias dos deportistas antes, durante e despois dos descensos. Os afeccionados a tan antigo deporte poderán optar por algún dos tipos de estacións de esquí españolas que mellor axústese ás súas preferencias. As de maior dominio esquiable son: Baqueira Beret, nos Pireneos Cataláns, e, en Andalucía, Serra Nevada. Outras, de nivel medio atópanse concentradas no Pirineo Aragonés: Astún, Candanchú, Cerler, Formigal e Panticosa. O resto atópanse diseminadas por toda a xeografía e son


30

estacións para os menos esixentes, ideais para longas estanzas e para os que se inclinan por combinar o esquí con outras actividades, turismo e ocio.

Investíronse 32 millóns de euros na mellora de instalacións e servizos, así como na adaptación para a utilización das instalacións por diminuídos físicos. En total, contabilízanse en España 837 quilómetros de pistas balizadas para todos os niveis, 43 rutas con 81 quilómetros de percorridos, 9 Half-pipe e Snowpark para a práctica do snowboard, 152 quilómetros de pistas para o esquí de fondo e un total de 122.144 prazas hoteleiras para acoller aos entusiastas do deporte branco.


31

Turismo de Neve en Galicia: Estación de esquí de Manzaneda. Dado o relevo e o clima de Galicia, únicamente Manzaneda ofrece a posibilidade de esquiar. Este tipo de produto turístico ten na nosa comunidade escasa importancia. Manzaneda é unha estación de montaña turístico-deportiva, con diversas actividades que permiten o seu funcionamento durante todo o ano. Ademais do esquí dispón de: campos de fútbol de herba, pistas de tenis, circuíto de karts, hípica, mountain bike, piscina climatizada, pista polideportiva exterior e pavillón cuberto multiúsos con ximnasio. Tamén se poden practicar deportes como: senderismo, montañismo, escalada (rocódromo), tiro con arco, golf, etc. O ámbito e o bosque de 2.000 hectáreas de extensión que rodean a estación, a partir de 1.500 e ata os 1.800 metros completan un marco incomparable, con instalacións turísticas e de hostalaría. En inverno e en verán, pódense realizar outros deportes, con todas as comodidades dun completo "Resort". Principais Actividades: BBT, golf (campo rústico), aula da natureza, pista polideportiva, pavillón, fútbol, tenis, karts, cabalos, piscina cuberta e climatizada, escalada ( en rocódromo), rappel, tirolina, tiro con arco... A estación de Manzaneda dispón de:

� 1 pista verde � 6 pistas bermellas � 12 pistas azuis


32

5.2. PRODUTOS TURÍSTICOS asociados AO LITORAL 5.2.1. Turismo de sol e praia. Denominamos turismo de ocio aquel a motivación principal do cal é o descanso e o esparexemento. Neste tipo de turismo inclúese principalmente o turismo de sol e praia, que os turistas ingleses resumían nas tres "s": Sea (mar), Sun (Sol) e Sand (Area). Os turistas de sol e praia foron os que converteron a España nunha das potencias máis importantes do mundo en canto a ingresos procedentes do turismo e en canto a

número de visitantes, nos que en ambos os dous casos ocupamos o segundo lugar, detrás de EEUU e de Francia respectivamente. Foi este turismo o que estivo a equilibrar a nosa balanza de pagamentos dende que se iniciou o boom turístico, alá polos anos sesenta. No século XIX, o desexo da aristocracia e da burguesía de veranear, e nalgúns casos de invernar fóra da súa casa era causado máis por motivacións sociais e culturais que polas relacionadas cos factores naturais, tan importantes hoxe en día. Non obstante, na actualidade a climatoloxía é un dos factores determinantes á hora da elección do destino vacacional. As poboacións dos países industrializados e máis urbanizados buscan as vacacións máis clásicas, as de sol e praia. Ao principio, as primeiras praias en ocuparse foron as denominadas frías, especialmente as do Cantábrico, como a praia da Cuncha en Donosti ou a praia do Sardiñeiro en Santander. Pero as praias quentes son as que realmente se levan á maior parte dos turistas. Os visitantes chegan a elas por millares todos os anos e mesmo en

boa parte delas, dado o seu clima, existe unha boa corrente de recepción invernal. Dentro das estatísticas mundiais de turismo, recóllese o dato de que 2 de cada 3 turistas pasan as súas vacacións de verán na praia ou polo menos en zona litoral. Este mercado, que se considerou que está en crise, está a demostrar que coa creación de novos núcleos e a mellora de infraestruturas dos existentes, pode penetrar aínda máis en mercados turísticos aínda minoritarios para nós e aumentar os seus clientes. Aquí terá un importante papel que xogar as vacacións activas dirixidas a segmentos determinados (maior desenvolvemento dos deportes náuticos, o golf, vacacións activas, familiares, xunto ao mar, etc.) Nun principio o turismo de España estaba sostido polas correntes turísticas estranxeiras: o español non estaba en condicións económicas de facer turismo. Hoxe en día, grande parte das correntes turísticas no noso país están formadas por españois que, dada a elevación dos seus niveis económicos, se foron incorporando aos fluxos turísticos, sendo xa importante a súa achega económica. A recesión económica do 2009 pode marcar un punto de inflexión, tanto para os destinos consolidados de turismo de sol e Praia como para os destinos emerxentes do Mediterráneo. Países como Túnez, Exipto, Bulgaria ou Turquía, que na última década multiplicaron os seus investimentos en infraestruturas turísticas e márketing, ven na crise a oportunidade para facerse moito máis popular nos mercados emisores do centro e norte de Europa. O punto forte do noso país é que fronte aos destinos emerxentes de sol e praia, España é un destino familiar e coñecido para millóns de europeos, conta cunha maior oferta de transporte aéreo e a súa oferta hoteleira, en xeral, ten prezos moi competitivos, aínda que para o noso principal mercado emisor, o británico, España estalle resultando cada ano máis cara.


33

5.2.1.1. Principais enclaves turísticos en España. Os destinos nacionais de sol e praia por excelencia son as Illes Balears, Illas Canarias e a costa Mediterránea. En menor medida destacan as praias do Atlántico. Tódalas costas háxanse delimitadas por zonas cunhas marcas turísticas, algunhas das cales gozan dunha gran proxección internacional. As marcas comerciais das diferentes costas que forman o litoral español son as seguintes:

No Mediterráneo:

- Costa Brava - Costa do Maresme - Costa do Garraf - Costa Daurada

- Costa do Azahar - Costa de Valencia - Costa Blanca - Costa Cálida

- Costa de Almería - Costa Tropical - Costa do Sol

No Atlántico:

- Costa de Cádiz - Costa da Luz

- Rías Baixas - Costa da Morte

- Golfo Ártabro - Rías Altas

No Cantábrico:

- Mariña Luguesa - Costa Verde

- Costa de Cantabria - Costa Vasca


34

COSTA MEDITERRÁNEA COSTA BRAVA Abarca toda a provincia de Girona. Trátase dunha costa abrupta e accidentada, xa que as montañas chegan xusto ao mar. Por elo, a característica principal da costa Brava son os acantilados e as calas e praias agochadas entre os saíntes escarpados, aínda que tamén atopamos praias de grandes areais. Artistas como Picasso ou Dalí admiraron esta costa e dérona a coñecer ao mundo. As localidades destacadas son: Tossa de Mar, Lloret, Platja d’Aro, Roses e Cadaqués.

COSTA DO MARESME É unha costa maioritariamente areosa, cunha franxa de praia estreita, debido a que as montañas do Prepireneo Catalán discorren en paralelo á liña da costa. Está composta por poboacións mariñeiras de gran tradición vacacional e turística que progresaron gracias ao desenvolvemento da navegación e á creación da primeira liña de ferrocarril de España. O centro turístico emblemático é Calella. COSTA DO GARRAF Engloba o territorio presidido polo macizo montañoso do

mesmo nome, con pequenas enseadas e refuxios entre formacións rocosas. As poboacións máis destacadas son Sitges, coñecida internacionalmente por ser un dos primeiros destinos de turismo gai e Castelldefels, población situada moi preto de Barcelona cidade. COSTA DAURADA Está constituida por praias amplas de area fina e dourada, que lle dan o nome a esta costa e de augas pouco profundas, com poboacións turísticamente destacadas coma Salou, Cambrils ou A Pineda. Tamén é moi coñecida esta costa polo parque temático de Port Aventura que atopamos na localidade de Salou.

COSTA DO AZAHAR Debe o seu nome á fror dos tupidos campos de laranxas da chaira costeira. Abarca toda a costa da provincia de Castelló. É unha costa particularmente estreita, con áreas rocosas, posto que as montañas discorren preto do mar. Destacamos nela as localidades de Oropesa do Mar, Benicassim e Peñíscola.


35

COSTA DE VALENCIA É unha costa chaira, aberta e ampla. As poblacións desta costa desenvolveron un turismo de segunda residencia e veraneo para os valenciáns e en menor medida outras comunidades como Madrid ou Castela a Mancha. As poboacións máis destacadas son Cullera e Gandía.

COSTA BLANCA É a costa de Alicante e abarca dende as poboacións de Denia ata Torrevieja. No norte atópase unha costa abrupta con zonas rocosas, posto que as cordilleiras Béticas chegan ao mar, ainda que árida. A costa sur correspóndese coa Plana do Segura e posúe zonas turísticas emblemáticas como Benidorm, Torrevieja, símbolos da presión urbanística sobre o litoral, e Denia, Calpe, Altea ou Jávea, que foi orientado a un turismo algo máis selecto, con gran número de xubilados do centro e norte de Europa, onde predominan as vilas e chalets.

COSTA CÁLIDA Éa costa de Murcia, dende San Pedro do Pinatar até Águilas. É unha das zonas menos turísticas do Mediterráneo e combina zonas de praias con espectaculares acantilados calcáreos. Unha unidade diferencial é a Manga do Mar Menor, moi turística, que é unha lengua areosa da Manga e as praias da albufeira do Mar Menor, un lago litoral, salado, de pouca profundidade, ao que se atribúen propiedades terapéuticas pola abundancia de iodo. Destacan a Manga do Mar Menor e Mazarrón.

COSTA DE ALMERÍA É a costa da provincia almeriense, que transcurre dende a cala da Invencible até Adra. Trátase dunha costa abrupta, rocosa e árida, cun espazo protexido: a zona volcánica de Cabo de Gata. As localidades máis notables son Roquetas de Mar e Mojácar. COSTA TROPICAL É unha franxa litoral bastante estreita que combina zonas rochosas e areosas, xa que de novo as montañas atópanse moi preto. Éstas actúan como muro de contención do vento do norte de África conseguindo un microclima subtropical ao que lle debe o seu nome. No seu litoral podemos atopar pequenas calas acantiladas ou praias areosas. As localidades máis destacadas son Almuñecar e Motril.


36

COSTA DO SOL

Esta costa é unha das máis coñecidas do noso estado. Debe o seu nome ao elevado número de horas de sol que garantiza aos seus visitantes. Moitas partes do seu litoral sufriron os embites do mar, pero sobre todo os da man do home que tivo como consecuencia un espectacular crecemento demográfico e económico que convertíu a esta costa nun dos

destinos favoritos a nivel internacional, convertíndoa nun lugar de segundas residencias para británicos, alemáns, franceses e escandinavos. Hoxendía, a especulación inmobiliaria e os escándalos de corrupción que afectan a algún dos concellos máis coñecidos desta costa, como Marbella, ensombreceron de xeito feble a imaxe da Costa do Sol. As súas localidades máis destacadas son: Marbella, Torremolinos, Nerja, Benalmádena, Fuengirola e Estepona. COSTA ATLÁNTICA COSTA DA LUZ É a costa máis meridional do océano Atlántico, que inclúe a parte Atlántica da provincia de Cádiz e o litoral da de Huelva. Aínda que a costa de Cádiz inclúese nesta costa, seus municipios turísticos están comezando a comercializarse co nome de Costa de Cádiz, distinguíndose deste xeito das localidades da provincia de Huelva. Esta costa está formada por extensas praias, chairas e areosas xa que neste espazo discorre o tramo final do río Guadalquivir. O nome desta costa venlle dado pola luz vivísima que ilumina as súas dunas e a cor do mar. As localidades máis destacadas na provincia de Cádiz son El Puerto de Santa María e Sanlúcar de Barrameda. Na provincia de Huelva destacamos Isla Cristina. COSTA VERDE Esta costa correspóndese coa costa asturiana. O seu principal trazo é o verde dos prados que chegan até as praias, con localidades importantes como Cudillero, Luarca, Ribadesella e Llanes.


37

COSTA DE CANTABRIA Correspóndese coa costa de Cantabria dende San Vicente de la Barquera até Castro Urdiales. A súa tradición turística procede do século XIX, polo que sobresaen as residencias e palacetes da nobreza española que veraneaba nesta costa. Destacan as localidades de San Vicente de la Barquera, Santillana del Mar, Noja e Laredo. COSTA VASCA A Costa Vasca inclúe o territorio litoral da comunidade de Euskadi, dende Santurtzi a Hondarribia. Alternan os acantilados coas calas sobre un fondo de boscosas colinas. A súa tradición turística tamén se remonta ao século XIX, con centros destacados como Donosti, Zarautz, Mundaka e Hondarribia. AS ILLAS ILLES BALEARS O arquipélago balear está bañado polo Mediterráneo e o conforman as illas de Mallorca, Eivissa, Formentera, Cabrera, Conejera e numerosos illotes. A costa de Mallorca ofrece na súa costa a combinación dunha paisaxe abrupta con altos acantilados e pequenas calas con zonas rochosas e praias de area fina, sendo o sur da illa a zona máis coñecida e explotada turísticamente, destacando as zonas de Praia de Palma e O Arenal. Menorca conta con 216km de costa e está rodeada de 16 illotes. Eivissa posúe 210 km de costa con numerosas praias e calas de fina area e augas transparentes, está rodeada de 48 illotes e situada na antiga Ruta do Sol do pobo fenicio.


38

As augas cristalinas e as areas suaves da costa de Formentera convertírona nun paraíso do Mediterráneo. ILLAS CANARIAS As Illas Canarias atópanse no océano Atlántico, nunca zona subtropical que garante unhas temperaturas agradables ao longo do ano para disfrutar do sol e da praia. O arquipélago fórmano sete illas (Gran Canaria, Tenerife, Lanzarote, Fuerteventura, Hierro, La Palma e a Gomera) e seis illotes de orixe volcánica. A variedade de praias nas Canarias é enorme: hainas de area branca, dourada, grisácea, dun intenso negro e tonos roxizos.

En Tenerife son moi coñecidas as zonas de praias de Costa Adeje, As Américas e Os Cristianos. Na zona norte a intervención do home modificou o litoral coa construcción artificial de praias para satisfacer as actividades de ocio dos turistas. A maior concentración de praias naturais atópase en Fuerteventura e Gran Canaria, con amplas superficies de terreo cubertas de area. Son moi coñecidas as dunas de Corralero, no norte de Fuerteventura e as de Maspalomas no sur de Gran Canaria, así como a Praia do Inglés. Lanzarote, coñecida como a illa dos Volcáns, foi antaño abrasada polo lume dos seus trescentos volcáns, hoxe extinguidos, que deron lugar a unha paisaxe moi característica. Destaca Costa Teguise e as praias do Papagaio. As praias da illa da Palma caracterízanse pola cor negra intensa da sua area, destacando a zona de Puerto Naos e Os Cascajos. Na Gomera, a illa Máxica, a pesar da súa escarpada costa, con inmensos acantilados de até 800 mts. de altura, formáronse algunhas praias de area na desembocadura dos seus barrancos. Hierro, coñecida como a Illa do Meridiano, ten un litoral abrupto e rochoso, con acantilados de até 1000 mts de altura e con poucas praias. No extremo máis occidental da gran depresión do golfo atópase a excepcional praia do Verodal, con area dunha intensa cor bermella.


39

5.2.1.2. Principais enclaves turísticos de sol e praia en Galicia. O modelo de turismo de sol e praia baséase na visita a destinos turísticos que teñen unha climatoloxía benigna e que permiten ao turista gozar destes recursos naturais. Galicia, dada a súa situación xeográfica, con costa en tres das súas catro provincias, conta con innumerables praias de area branca e augas limpas e calas de gran calidade ambiental que permiten o desenvolvemento deste modelo de turismo. De feito, e a pesar de non contar cunha climatoloxía tan benigna como noutras zonas de España, este modelo tamén ten demanda en Galicia, especialmente no amplo espazo litoral das Rías Baixas, área que presenta un microclima máis cálido e un menor índice de pluviosidade. O elevado atractivo turístico das Rías Baixas fai que unha parte significativa de oferta hostaleira galega, sobre todo se non se consideran as sete grandes cidades, atópese concentrada nesta zona costeira. É importante subliñar que o turismo de sol e praia presenta un alto grao de fidelización dos turistas. Estes adoitan repetir tanto destino, como ata aloxamento. O turismo de sol e praia é un turismo de carácter eminentemente familiar. Por iso, é importante a captación de familias novas procurando a súa satisfacción para asegurar a rendibilidade futura deste modelo. O turismo de sol e praia, como produto turístico, atópase na fase de madurez. Isto implica que se fai necesaria a procura de novas alternativas que complementen e potencien a demanda deste produto. Nesta liña, os deportes náuticos perfílanse como complemento ideal, que rexuvenece o seu ciclo de vida. No turismo de sol e praia identifícase a modalidade denominada turismo residencial. A pesar de non ser un produto turístico en por si, é un tipo de turismo significativo en canto a que supón o desprazamento de persoas fóra do seu lugar de residencia habitual

por un período de tempo superior ás 24 horas. Neste tipo de turismo, os turistas dispón dunha segunda residencia onde pasan a maior parte do seu tempo de lecer e vacacións. O turismo residencial supón para os lugares de destino unha gran vantaxe, dada a elevada fidelización. Os turistas ven na obrigación de visitar o destino para rendibilizar o investimento que realizaron. A principal desvantaxe deste tipo de turismo é que os turistas non realizan gastos de pernoctación no destino, aínda que poden realizalos en restauración. En todo caso increméntanse notablemente determinados gastos comúns, co consecuente beneficio para o destino ao incrementarse a actividade económica.


40

5.2.2. Turismo náutico.

O turismo náutico supón unha diversificación e especialización da oferta turística de litoral cara a novos produtos atractivos. En xeral, a práctica dos deportes náuticos segue unha tendencia ascendente no mundo desenvolvido. O Turismo náutico é un turismo en si mesmo, son vacacións activas en contacto coa auga que permiten realizar todo tipo de actividades náuticas en tempo de ocio: vela, motor, windsurfing, surf, submarinismo, remo, etc. España é un dos países marítimos por excelencia. A súa configuración peninsular e insular confírelle unha antiquísima tradición mariñeira, e non en van é unha das principais do mundo. Os límites do territorio español son maioritariamente marítimos: 8.057 km., o 80%, fronte aos terrestres: 2013 km., o 20% restante.

Os límites marítimos distribúense da forma seguinte:

- Costa Cantábrica (dende a fronteira con Francia ata Estaca de Bares) 1075 km.

- Costa Atlántica (dende Estaca de Bares á desembocadura do Miño e da desembocadura do Guadiana ata punta de Europa) 1682 km.

- Costa Mediterránea (dende punta de Europa ata a fronteira con Francia) 2.073 km.

As costas Cantábrica e Atlántica forman o denominado arco Atlántico e a costa Mediterránea o arco da denominación Mediterráneo. O escenario das prácticas turísticas náuticas non só debe circunscribirse ao mar, senón tamén a outros escenarios de interior, tales como os ríos, os lagos, encoros, canles, etc. que tamén permiten o desenvolvemento de actividades acuáticas. Por iso, dentro do turismo náutico adóitase diferenciar o turismo náutico de interior do turismo náutico de litoral. 5.2.2.1 Turismo náutico de litoral O turismo náutico de litoral fai referencia á práctica da navegación e da vela con embarcacións deportivas e de recreo en núcleos turísticos que dispón de recursos acuáticos, basicamente portos deportivos. Aínda que no turismo náutico de litoral a principal práctica é a navegación, existen outras como: submarinismo (pesca submarina, fotografía submarina, etc.), o surf e derivados (windsurf, bodysurf, etc.) e outros deportes náuticos. Desde a perspectiva das embarcacións, pódese distinguir entre:

- Embarcacións lixeiras, cuxos propietarios son na súa maioría practicantes deportivos.

- Cruceiros e iates a motor, que dispón de habitáculos para o aloxamento. A utilización das embarcacións lixeiras non está vinculada normalmente á demanda turística, exceptuando aos turistas que dispón dunha segunda residencia. Os principais usuarios de embarcacións lixeiras son os propios habitantes da zona. En consecuencia, gran parte das actividades que se realizan nun porto deportivo están máis orientadas ao residente do municipio, ou municipios próximos, que ao propio turista. Por exemplo, os cursos de perfeccionamento e o turismo deportivo federado (realización de eventos


41

deportivos) non adoitan atraer a unha gran cantidade de persoas e, consecuentemente, non producen impacto económico importante na área de destino. As embarcacións maiores, con aloxamento, reviste máis importancia desde o punto de vista turístico, converténdose os portos deportivos en cámpings flotantes. Cando se fala de turismo náutico non podemos esquecernos da actividade turística que demandan as persoas que seguen determinadas competicións marítimas (regatas, descensos, etc.) que, aínda que non consuman de forma activa os produtos náuticos, están relacionados co turismo náutico. Existen distintos tipos de instalacións náuticas de recreo, que prestan servizos destinados a satisfacer as necesidades relacionadas co uso e goce de embarcacións deportivas ou de recreo. Unha clasificación tradicional destas instalacións náuticas é a seguinte:

- instalacións deportivas - clubs náuticos tradicionais - clubs náuticos modernos - portos deportivos

Non todas as instalacións náuticas de recreo, ou mariñas, permiten a realización de actividades turísticas. Nun sentido estrito, unicamente pódese falar de turismo náutico nos portos deportivos, xa que o resto de mariñas están máis orientadas á realización de prácticas deportivas polos residentes. Os servizos que se ofrecen nunha instalación náutica son os seguintes:

- Servizos básicos. Constitúen a oferta mínima. Son a atracada, a estancia de embarcacións e/ou a almacenaxe. Isto último nas mariñas secas, onde se substitúe a atracada por unha rampla de varada e botadura.

- Servizos periféricos. Son os destinados ás embarcacións e aos seus usuarios. Inclúen balizamento, augada, subministración eléctrica, teléfono, TV por cable, duchas, aseos e vestiarios, comunicacións radioeléctricas, mensaxería, etc.

- Servizos de base derivados. Son os que poden utilizarse sen ser usuarios do servizo ou os servizos base. Son os varadeiros, botaduras, electricidade, mecánica, carpintería, fabricación ou reparación de velas, actividades sociais e deportivas, ensinos náuticos deportivas, aparcadoiros, etc.

- Servizos complementarios. Son os non ligados á náutica. Entre eles atópanse: lavandería, bar, restaurante, subministración de carburantes, efectos navais, compravenda de embarcacións, chárter, pequenos supermercados, etc.

No turismo náutico de litoral destaca de modo particular a provincia de Pontevedra, que conta cunha sólida tradición relacionada cos deportes náuticos e con bos portos deportivos.

Conceptos sobre turismo náutico Os conceptos que se deben coñecer son os seguintes:

Estación náutica: A Asociación Nacional de Estacións Náuticas, defínea como un espazo turístico a oferta do cal se basea nas actividades náuticas que se diferencian por un servizo estandarizado de calidade, complementadas polo aloxamento e outras actividades deportivas e/ou culturais, así como pola oferta de restauración e comercial.

Un dos obxectivos a lograr coa introdución do concepto de estación náutica é diferenciar os destinos turísticos de sol e praia cunha clara vocación cara aos deportes náuticos, converténdoos en centros de servizos integrados.

Tamén se pretende estruturar a oferta náutica española en destinos líderes e pioneiros na práctica de deportes náuticos e crear un produto de calidade que


42

sirva de elemento diferenciador da oferta de deportes náuticos doutros países e que garanta unha experiencia satisfactoria.

Chárter náutico: É unha modalidade dentro do turismo náutico que consiste no aluguer de embarcacións, con ou sen patrón e tripulación, para o disfrute duns días de vacacións no mar. En España, a costa mediterránea e as Illes Balears son os principais centros deste novo segmento de actividade turística.

Deportes que se poden practicar: Vela, Remo, Mergullo, Windsurf, Esquí Náutico, motonáutica, Pesca Deportiva, esquí náutico, parasailing, esquí bus, submarinismo, snorkelling, piragüismo, kaiak.

Oferta complementaria do turismo náutico: visitas culturais, excursións, paseos a cabalo e bicicleta, sendeirismo.

Portos deportivos: No ano 1970 inaugurouse Porto Banús, o máis emblemático da época. Xeneralizouse a construción de pequenos portos deportivos, sobre todo nas costas mediterráneas e Canarias, así como o acondicionamento de zonas para embarcacións deportivas nos antigos portos pesqueiros do norte de España. Xeralmente, xunto ás instalacións propiamente náutico-deportivas, e á mariña correspondente, onde se instalan os talleres e almacéns, desenvólvese unha zona de equipamento complementario de establecementos hostaleiros e de ocio: restaurantes, pubs, cafetarías, así como establecementos comerciais, relacionados coa práctica náutica-deportiva, de alimentación e vestido. Estas verdadeiras zonas comerciais dan servizo non só aos navegantes das embarcacións, permanentes ou visitantes, senón tamén aos visitantes e turistas da zona e sobre todo aos habitantes das edificacións, xeralmente construídas en terreos gañados ao mar. A tipoloxía destas construcións é moi variada, dende vilas mariñeiras de baixa altura (dous ou tres plantas) até modernas construción de torres de apartamentos nalgún lugar da nosa xeografía.


43

5.2.2.2 Turismo náutico de interior O turismo náutico de interior apóiase na calidade das augas internas e sobre a cantidade e calidade dos espazos naturais e das paisaxes. Defínese como a utilización dos encoros e dos ríos con fins recreativos e deportivos, nalgúns casos vencellado ao turismo activo e de aventura. A calidade da oferta recreativa e turística apóiase en gran medida na calidade da contorna. A procura de calidade pode ser en si mesma portadora de protección e dun desenvolvemento sostible. A utilización dos encoros e os ríos con fins recreativos e deportivos, e nalgúns casos vinculada ao turismo de aventura, está basicamente motivada pola distancia do litoral en moitos lugares. Para proporcionar un servizo máis amplo e potenciar a actual oferta de actividades náuticas desenvólvense as estacións náuticas de interior. Estas estacións náuticas concíbense como un produto composto principalmente por aloxamento e actividades náuticas de calidade, que se practican e/ou aprenden. 5.2.3. Turismo de mergullo

O seu verdadeiro nome é escafandrismo deportivo. Cando se practica sen utilizar botellas de aire comprimido chámaselle APNEA e é o único xeito na que está permitida a pesca deportiva en inmersión. Outra modalidade máis sinxela é o snorkel (tubo respirador), que se utiliza para lograr respirar sen perder de vista o fondo e por conseguinte sen ter que sacar a cara da auga. Cada día hai máis persoas que se inician na práctica de actividades subacuáticas. En España, algunhas estimacións cifran en máis de 50.000, os submarinistas titulados. Paralelamente, o número de mergulladores que deciden viaxar aumentou tanto que na actualidade existe unha multitude de destinos turísticos especificamente planificados para os mergulladores. Neles a maior parte da economía local xira ao redor dos ingresos achegados por eses turistas que deciden pasar o seu tempo de lecer baixo a auga. É ademais un tipo de turismo moi respectuoso co medio ambiente e relativamente caro, pois se necesitan materiais para a súa práctica que ofrezan garantías de seguridade. O equipo mínimo necesario para practicar o mergullo é o seguinte: Aletas, botellas, compás, cinto de lastre, coitelo, chaleco, luvas, lanterna, manómetro, máscara, profundímetro, regulador, reloxo, táboas de descompresión, traxe isotérmico, tubo respirador. O mundo submarino é o reino do silencio. Non hai máis son que o que producen as burbullas elevándose cara á superficie. Aí abaixo estás só cos teus pensamentos e co teu compañeiro, ao que xamais hai que perder de vista. É obrigatorio ir en parellas. Por seguridade. Engancharse cuns cabos ou nunha rede, quedar atrapado nunha cova ou perder a subministración de aire resultaría mortal de non contar cunha man amiga. A dependencia do compañeiro fai vital a constante comunicación entre mergulladores. Para iso, os submarinistas crearon un código internacional de signos. Unha linguaxe co que poder falar entre eles alá onde as palabras son imposibles. O coñecemento destes sinais é obrigatorio. A vantaxe é que son iguais en todo o mundo. A lexislación tamén regula outros aspectos, como os límites de profundidade. O mergullo recreativo está prohibido por baixo dos 40 metros, pero de cando en cando alcánzanse esas profundidades. O normal é manterse en cotas que oscilan entre os 15 e os 35 metros. Non fai falta baixar moito para vivir intensas emocións.


44

Todo mergullador sabe que a súa actividade implica determinados condicionantes:

- É imprescindible dispor da titulación internacional de mergullo correspondente ao nivel previsible das inmersións que se van a facer.

- Se non se ten a titulación adecuada, ou se o nivel ou experiencia de mergullo non é suficiente para a dificultade dalgunha das inmersións (nocturnas, pecios, correntes, etc), os guías de mergullo que dirixen e acompañan ao grupo están autorizados para non permitir realizar devanditas inmersións.

- A lexislación nalgúns países esixe estar en posesión dun certificado médico que acredite ao mergullador como apto para a práctica do mergullo.

Os niveis de mergullador deportivo requiridos nalgúns puntos de mergullo son:

- B-1 (Mergullador 1 estrela): Permite mergullar ata unha profundidade máxima de 20 metros. Debe ir acompañado por un B-3 ou no seu caso por un B-2 con máis de 40 inmersións.

- B-2 (Mergullador 2 estrelas): Permite mergullar a unha profundidade máxima de 30 metros.

- B-3 (Mergullador 3 estrelas): Permite alcanzar unha profundidade máxima de 40 metros. Capacita ao titular para realizar inmersións en grupo.

Consellos de inmersión

Antes de comezar a practicalo é conveniente realizar un recoñecemento médico.

As persoas que padezan problemas respiratorios han de extremar a precaución.

Asesorarse cun monitor titulado e nun centro homologado. Ir aos poucos, non é cuestión de realizar unha inmersión profunda o

primeiro día. Ser coidadoso co equipo, del depende a seguridade.

Onde mergullar en España

Os fondos mariños españois gozan de gran prestixio entre os mergulladores internacionais pola súa riqueza e variedade. Especies de flora e fauna endémica, formacións rochosas, pecios de barcos afundidos en naufraxios fai centos de anos, fan as delicias dos amantes do mergullo. Os lugares de turismo de mergullo en España van dende as frías augas do norte, onde a posibilidade de mergullar vese reducida pola climatoloxía que imposibilita en moitas ocasións a visibilidade para poder mergullar, en lugares como Arminza (Biskaia), Laredo ou as Illas Cíes. A costa mediterránea goza dunha climatoloxía benigna que lles permite alongar a tempada de mergullo e na que proliferan os centros de mergullo. Algúns dos lugares máis salientables son o Cap de Creus, as Illas Medes, as Illas Columbretes e as Illas Baleares, onde os mergulladores poden atopar augas cristalinas en Cidadela (Menorca), no Suroeste de Mallorca, na Illa de Cabrera, no que existe un magnífico parque nacional, e a illa de Eivissa, con lugares como Ses Salines e Formentera. Seguindo no Mediterráneo, os mergulladores teñen lugares como Cabo de Paus, Cabo de Gata ou A Ferradura, unha das franxas costeiras de maior beleza e maior riqueza ecolóxica do Mediterráneo occidental. Tarifa e Cabo Trafalgar son tamén lugares recomendados para a práctica do submarinismo en Andalucía, coa posibilidade de atopar algún pecio da famosa batalla de Trafalgar. Nas illas Canarias, enclave privilexiado pola súa climatoloxía, os lugares máis interesantes son os de Tenerife, Corralejo (Fuerteventura), Sur de Gran Canaria, e sobre todo Illa do Ferro.


45

5.2.4. Turismo mariñeiro O turismo mariñeiro é o conxunto de actividades desenvolvidas polos profesionais do mar que, desde un punto de vista turístico-mariñeiro e sen perder a autenticidade, transmiten a cultura mariñeira para promover o seu coñecemento, dinamizar o contorno social e o respecto polo mar. Son os propios mariñeiros e mariscadoras os que exercen de guías, ofrecéndolle ao visitante a oportunidade de vivir con eles un día de mar, ben a bordo de embarcacións de pesca artesanal, ou ben a pé polos bancos de marisqueo que percorren toda a costa galega. Un novo modelo de turismo sostible en contacto coa natureza, o mar e os mariñeiros, que preserva os valores naturais e culturais do destino turístico e que serve como instrumento de educación ambiental. Algunhas das empresas que participan neste produto son: Pescanatur é unha organización sen fin de lucro formada por tres confrarías de pescadores das Rías Baixas, cuxo fin social é poñer en valor o mundo da pesca e do marisqueo, e manter a tan arraigada cultura mariñeira. Guimatur é unha asociación cultural formada por mariscadoras e redeiras que traballan para difundir a cultura mariñeira e os valores tradicionais do traballo no mar. A súa


46

actividade é achegar aos visitantes á cultura mariñeira mediante visitas guiadas por beiramar e polos bancos marisqueiros de Cambados.

Intramar é outro proxecto cambadés que amosa a vida do home do mar, os oficios tradicionais do mar e a cultura mariñeira a través dun aula taller que se desenvolve no Chasula, unha embarcación restaurada na que se imparten clases sobre pesca tradicional, recursos e medio mariño. Fanse prácticas de navegación, e reconversión de profesionais do mar cara o sector turismo. No aula taller tamén se deseñan roteiros polo litoral galego para coñecemento do medio mariño, patrimonio marítimo (embarcacións, salazoneras, asteleiros, etc), investigación e divulgación cultural.

Mar de Lira naceu no seo da confraría de Lira como un proxecto para contribuír a diversificar as actividades do sector e coa intención de promover un turismo alternativo, que somerxa o participante no mundo e na cultura da pesca artesanal da man dos mariñeiros e mariscadoras desta vila. Unha das súas actividades é o Taller de Pesca, dirixido a escolares para que vexan, toquen e usen os artefactos pesqueiros explicados polos mariñeiros. Outro programa é o de faenar coas nasas do polbo, vivindo en directo a vida do mariñeiro. Tamén está en proxecto que unha lancha da cofradía leve cada día ao mar a pescadores deportivos de caña para capturar lubinas, sargos e e outras especies de calidade non pescadas polos mariñeiros profesionais. Neste programa participan tamén casas rurais que se atopan nas proximidades das zonas de actividade desta novidosa iniciativa do turismo pesqueiro e marisqueiro.

5.3. PRODUTOS TURÍSTICOS asociados Á REDE HIDROGRÁFICA 5.3.1. Introdución. O turismo de saúde é dos máis antigos que se coñecen e sabemos que foi o impulsor dos balnearios termais e a orixe das grandes concentracións litorais. Parece que as primeiras termas de que se ten noticia datan do século V a. C. en Grecia, pero foron os romanos quen elevaron as termas a un fenómeno sociolóxico de enorme importancia. Grazas á influencia grega, os romanos adoptaron o gusto polos baños, non só polas propiedades curativas das augas, que xa eran coñecidas, senón tamén como centro de reunión e esparexemento. As termas romanas dispuñan de varias salas que recibían os nomes de tepidarium, frigidarium e caldarium. Ademais destas existían outras dedicadas a masaxes, vestiarios, secado, unción con aceite e lugares de descanso e paseos. Logo de períodos de decadencia ou puxanza, segundo as épocas e lugares, o século XIX é o que impulsa definitivamente a moda balnearia. Aínda que se atisbaba xa a competencia dos baños de mar, os balnearios tiveron a súa época dourada neste século. De todos eles quizá foron Baden-Baden e Vichy os máis famosos da súa época. O século XX é de novo un período de decadencia, sobre todo a partir da I Guerra Mundial, pero tras unha nova recuperación, parece que o turismo termal aséntase definitivamente entre un dos máis demandados.


47

5.3.2. Turismo de Saúde e Termal Dende finais do século XX, os balnearios e centros de saude atópanse nunha etapa crucial de cambios e consolidación. Aínda que estes establecementos termais poderían considerarse exclusivamente como instalación médicas, é evidente que a súa oferta é máis complexa. As propias instalación, as actividades lúdicas e o entorno físico no que se atopan os converten nunha oferta turística enmarcada dentro da denominación de turismo de saúde, que non é outra cousa que a interrelación harmoniosa entre o corpo e o auga, que aproveita este contacto para a relaxación e recreación dos sentidos. As súas vantaxes son enormes: por un lado beneficios terapéuticos e benestar físico, e por outro crean o clima e ambente adecuados para atopar a paz e a tranquilidade que tanto se desexan, e esquecerse asimesmo do cansancio, a ansiedade e o estrés da vida laboral. Por elo, o seu entorno natural, de gran riqueza paixasística axuda a idealizar este produto, no que a relazación, a saúde e a beleza son as súas claves. As estacións termais vinculáronse habitualmente a un determinado segmento da demanda, o da terceira idade, pero hoxendía é moi diverso o público que consume este produto turístico. Cabe engadir que os xóvenes son un dos segmentos que máis frecuentan os balnearios. A principal razón delo é que últimamente estes orientaron as súas instalación cara a demanda da sociedade moderna, máis preocupada pola saúde. O ambente de calma, paz e tranquilidade do entorno do balneario, as técnicas de tratamentos baseados nos efectos relaxantes das augas quentes, o exquisito trato aos clientes, as masaxes, etc. fan que estes lugares se converteran en verdadeiros templos antiestrés. O turismo de saúde xorde con identidade propia xunto a outros tipos de produtos turísticos baseados no benestar e a posta en forma coa auga. Segundo Ares Güimil, o turismo de saúde é a suma de todas as relacións e fenómenos resultantes do cambio de localización e residencia das persoas con obxecto de promover, estabilizar e, cando é necesario, restaurar a saúde practicando, durante un curto tempo, unha cura xeralmente no balneario. O turismo de saúde está formado por distintos subprodutos, algúns dos cales están tamén relacionados co relax, a beleza e o lecer. Aínda que son produtos diferentes é posible establecer algúns elementos comúns a todos eles:

- son beneficiosos para a saúde. - Utilizan a auga, de calquera clase, como compoñente principal. - Implican un acto voluntario por parte do cliente. - Ofrecen un medio ambiente agradable. - Forman parte, ou non, dun desprazamento turístico.

O turismo termal ou termalismo, se define como o conxunto de actividades relacionadas co uso terapéutico das augas minerais. AUGAS TERMAIS EN GALICIA

Segundo contan antigas lendas, as propiedades medicinais características das augas termais foron descubertas polos animais que habitaban os bosques, os cales soían acudir a determinados mananciais para curar as feridas das súas patas ou ás. Os humáns aprenderon destas criaturas a apreciar os beneficios das augas mineromedicinais, localizando os mananciais e mantendo o seu caudal para evitar a súa extinción. O carácter do relevo galego, especialmente fracturado, deu lugar á surxencia de mananciais de augas termais e mineiro-medicinais por todo o territorio.


48

Trátase de augas subterráneas que proceden das augas da chuvia. Na súa orixe, pois, non son augas termais, senón que ao longo do seu itinerario baixo a terra convértense en fonte de saúde a medida que van enriquecéndose con múltiples sustancias e elementos orgánicos ou químicos, posto que se filtran a través de rochas e materiais sedimentarios que son os que aportan as sales minerais e os iones que van definir as súas características. Elo contribúe a dotalas de propiedades especiais que se traducen en beneficiosos efectos terapéuticos para a saúde do pacente. Auga termal é aquela que emana á superficie cunha temperatura 5ºC máis alta que a temperatura media anual do lugar onde emana.

Auga mineiro-medicinal é aquela que na súa composición atópanse minerais con características terapéuticas obtidos de distintos procesos biolóxicos e xeolóxicos. España pode considerarse o balneario de Europa pola gran variedade, cantidade e calidade das súas augas mineiro-medicinais.

As augas termais son á vez mineiro-medicinais, pero non todas as augas mineromedicinais son termais, xa que podemos atopar augas mineromedicinais frías.

Existen diversos xeitos de clasificar as augas termais, atendendo principalmente aos beneficios da temperatura e presión á que emerxen, e á súa composición física e química. Segundo a temperatura:

� Augas frías: Augas minerais naturais que manan a unha temperatura inferior aos 200 C.

� Augas mornas: que manan a temperaturas entre os 20 y os 300 C.

� Augas termais: manan a temperaturas entre os 30 e os 400C.

� Augas hipertermais: manan a unha temperatura superior aos 400C.

Segundo o contido predominante dos compoñentes físicos e químicos:

o Bicarbonatadas: Son beneficiosas contra a obesidade, diabetes, gastritis e artrose; facilitan a dixestión e estimulan a secreción do páncreas.

o Cloruradas sódicas: Son beneficiosas para enfermos do fígado e do estómago e contra a obesidade e a artrose; aumentan as defensas da pel e teñen elementos estimulantes e antiinflamatorios.

o Ferruxinosas: son beneficiosas contra a obesidade e a tensión; están indicadas para tratar anemias e problemas de desenvolvemento infantil.

o Radioactivas: Son analxésicas e sedantes e están indicadas en tratamentos contra a tensión, a ansiedade e a depresión.

o Sulfatadas: Son ideais para combater o estreñimiento. o Sulfuradas: Son apropiadas para problemas dermatolóxicos e

enfermidades crónicas das vías respiratorias; tamén son beneficiosas para algúns reumatismos.

o Carbogaseosas: Son apropiadas para o tratamento de enfermidades cardíacas crónicas, arteriopatías, hipertensión e estados depresivos; están indicadas tamén en alteracións ginecológicas e metabólicas.

o Oligominerais: Son beneficiosas para o tratamento de enfermidades metabólicas e xinecolóxicas e alteracións do aparello dixestivo.


49

Ademais, poden aplicarse como uso interno ou cura hidropínica (auga en bebida), indicando o médico do balneario a dose adecuada e o momento oportuno da súa toma. Xeralmente, logo da súa toma o paciente debe pasear; estas accións dependerán do volume de auga inxerido, da temperatura e da presión. TRATAMENTOS TERMAIS

O termalismo é a acción terapéutica dalgunhas augas naturais sobre certas enfermidades, especialmente afeccións crónicas do aparello locomotor, respiratorio e dixestivo. Tamén se entende por termalismo o sistema de manter ou alcanzar a saúde mediante curas termais periódicas. Cura termal é o conxunto de técnicas hidroterápicas, hidrolóxicas e complementarias que levan a cabo nas instalacións adecuadas mediante augas mineiro-medicinais. As técnicas de tratamento termal son moi diversas, as máis habituais son as seguintes de uso externo:

o Baños: Poden ser individuais e colectivos; a temperatura varía segundo as propiedades mineralóxicas e o tratamento aplicado.

o Chorros: É a aplicación de auga a presión, cos que se obtén relaxación muscular e estimulación xeral.

o Hidromasaxe: É unha variedade dos baños que se caracteriza por engadir ao auga burbullas de aire e presión.

o Duchas: Hai diferente modalidades, segundo a presión e temperatura da auga e a forma das duchas.

o Masaxes: Son frotacións superficiais graduais

o Aerosois: Son dispositivos que transforman a auga en pingas moi finas para ser inhaladas.

o Inhalacións: Supón a aplicación de gases ou vapores de auga no sistema respiratorio.

o Pulverización: Trátase dun chorro de vapor que respira o agüista de forma individual.

o Saunas ou grutas naturais: Favorecen a inhalación de gases e sométese ao corpo a unha reacción exudatoria.

o Lodos: Son unha mestura de sustancias orgánicas, carbonosas e minerais que se aplican de forma externa a todo o corpo, con fins terapéuticos.

o Sistema Kneipp: É un método curativo contra a tensión, que engloba a acción conxunta de auga, exercicio, luz solar, aire puro, herbas e dietas equilibradas.

CENTROS DE TURISMO DE SAUDE EN GALICIA

Aínda que nun primeiro momento só había balnearios para realizar tratamentos de enfermidades e repouso, na actualidade o novo concepto de turismo de saúde converteuse nun produto de vacacións tranquilas e relaxantes, aparte do seu uso recomendable en determinadas doenzas. Por elo, aumentaron as tipoloxías destes espazos:


50

BALNEARIOS A Lei de 7 de xuño de 1995, de Regulación das augas minerais, termais, de manancial e dos establecementos balnearios de Galicia, define aos establecementos balnearios como aqueles que, estando dotados dos medios adecuados, utilizan as augas mineiro-medicinais declaradas de utilidade pública con fins terapéuticos e preventivos para a saúde. Segundo a Asociación Galega da Propiedade Balnearia esta definición do que é un balneario implica a suxeción dos balnearios a unha rigorosa regulamentación e a uns estritos controis, cuxa competencia recae en tres consellerías: Sanidade, Industria e Cultura, esta a través da Dirección Xeral de Turismo. O conxunto de servizos proporcionados polos balnearios pódese clasificar en tres grupos:

- Un primeiro grupo formado polos servizos considerados tradicionais para os balnearios, como os baños ou os barros, e que ofertan a maioría dos establecementos. Os servizos incluídos neste primeiro grupo serían os propios das estacións termais. En Galicia teñen servizo médico a totalidade dos balnearios, xa que a lexislación da comunidade autónoma esixe a existencia dun Director Médico e un equipamento sanitario mínimo (sala de consulta médica, medios complementarios, caixa de urxencias) para que o balneario poida levar a cabo a súa actividade.

- Un segundo grupo que inclúe os servizos non tan propios de estacións termais e que se corresponden mellor coa categoría de centros de saúde e beleza. Estes servizos son unha ampliación ou complemento dos anteriores como, por exemplo, o ximnasio.

- Un terceiro grupo formado polos servizos máis especializados dentro do sector,

propios dos balnearios que seguen unha estratexia de diferenciación. Un balneario é unha instalación situada a pé de manancial e que, aproveitando as propiedades das augas mineiro-medicinais, convértena en útil para o tratamento e prevención de enfermidades, así como para a conservación da saúde na súa máis amplo sentido. Os clientes dos balnearios adoitan conservar a antiga denominación de agüistas ou termalistas. A existencia do balneario depende obviamente de que nel afloren augas que teñen unha peculiar composición ao arrastrar sales minerais do interior da terra a certa temperatura. O balneario conta con servizo e instalacións médico-termais para ofrecer tratamentos de enfermidades utilizando augas mineiro-medicinais e no que se proporciona hospedaxe. Tamén ha de dispor de servizo médico e instalacións adecuadas, desde o punto de vista técnico-sanitario, para levar a cabo os tratamentos médicos que se prescriban. Os balnearios adoitan contar coas seguintes instalacións específicas:

- áreas de avaliación médica - área de balneoterapia ou augas - área de tratamentos - área deportivas - área de beleza - área de alimentación


51

Os establecementos modernizáronse de maneira que a súa oferta ampliouse superando a rehabilitación, curación ou prevención de enfermidades e converténdose en centros de vacacións de saúde, similares aos centros estivais doutras modalidades turísticas, para quen desexan unhas vacacións tranquilas, pero non por iso aburridas. Existen hoteis con todos os servizos, marabillosas paisaxes, paseos e lugares de descanso, animadores do lecer, actividades culturais, gastronómicas, excursións, etc. SPAS O termo SPA ten diferentes versións sobre a súa procedencia. Hai quen dí que procede do latín “salute per aqua” e hai quen dí que na súa orixe foi un topónimo dun centro termal situado na cidade belga de Lieja, famoso polas súas propiedades curativas dende a época dos romanos. Na actualidade, se dí de todos aqueles establecementos de ocio e saúde, onde se utilizan terapias con auga, nas modalidades de piscinas, jacuzzis, hot tub, parafangos, chorros e sauna sen que usen augas medicinais. Dispoñen de instalacións e xeitos de aplicación similares aos dos balnearios, ainda que a diferenza atópase no tipo de auga, neste caso auga doce corrente. O concepto co tempo foise ampliando a outras técnicas como aromaterapia, masaxes de distintos tipos e Reiki. Tamén coñécese como Spa a unha piscina con auga quente, con diferentes boquillas para hidromasaxe, con sistema de iluminación para cromoterapia e algunhas, incorporan un sistema de indución de fragancias para prover aromaterapia no auga.

Exemplo dun spa urbano, que sería o que noutros países lle chaman Day Spa é a Casa do Auga en A Coruña ou Spabílate en Pontevedra.

Os centros SPA, son unha tipoloxía que basea os seus tratamentos nas técnicas de hidroterapia en auga corrente buscando o relax, a vitalidade, a beleza e a saúde.

Como exemplos de hoteis Spa en Galicia temos: - H. Augusta - H. Carlos I - H. Galatea

CENTROS DE TALASOTERAPIA OU TALASOS Outros establecementos denominados Centros de Talasoterapia, utilizan o auga de mar ou de lagos salgados como remedio terapéutico ou preventivo, no canto de augas mineiro-medicinais que son as usadas nos balnearios. A talasoterapia é o tratamento a través da auga do mar, de algas, lodos, fangos ou de plantas mariñas.A talasoterapia é considerada a corrente máis moderna do termalismo. O termo “talasoterapia” provén das palabras gregas “thalasa" (mar) e “terapia” (tratamento), coa utilización de auga do mar como elemento básico. Galicia grazas á calidade das augas mariñas é unha comunidade con especial potencialidade para o desenvolvemento desta modalidade, orientada non só á curación de enfermidades senón tamén ao lecer. Exemplos de centros de talasoterapia na nosa comunidade:

- Thalasso Atlántico de Oia - Louxo A Toxa.

Galicia é pioneira no sector da talasoterapia. Na actualidade estase elaborando un proxecto de lei para regular estes establecementos. De chegar a concluírse, Galicia sería a primeira Comunidade Autónoma en España con lexislación propia para estes centros. Este aspecto é moi importante xa que pode contribuír a evitar a competencia desleal.


52

5.3.3. Mapa de Balnearios, Spas e Talasos de Galicia

A oferta de turismo de saúde ou termal en Galicia realízase tanto en núcleos urbanos, sendo o caso máis significativo o de Ourense, como en balnearios dispersos polo interior de Galicia. Ourense estase potenciando como destino turístico termal apoiándose na consolidación e fama das Burgas. As opcións que se están ofertando son as seguintes: Termas da Chavasqueira ou Baños do Bispo, Manantial do Tinteiro, Burga do Muiño e Burga de Outairiz, con piscinas termais e un conxunto de pozas exteriores de uso gratuito.


53

5.4. PRODUTOS TURÍSTICOS asociados Á FLORA E A FAUNA: Figuras de protección da natureza. Turismo de natureza e turismo ecolóxico.

5.4.1. Introdución Voemos coa memoria á Francia de 1853. Imaxinemos que nos achamos reunidos cun grupo de artistas nun luminoso claro do bosque de Fontainebleue, un dos máis fermosos do país. Os pintores non acudiron para representar os seus lenzos a maxia da luz, o que lles reúne é unha vaga idea que vai cobrando forma. Entre eles hai quen considera esa idea unha insensatez, moitos dubidan, pero finalmente a idea sae adiante: decidiron solicitar ás autoridades que declaren espazo natural protexido un anaco dese bosque. Pasado un tempo, e contra todo pronóstico, conseguen o seu obxectivo. O bosque de Fontainebleue convérsese no primeiro lugar da historia preservado polos seus valores naturais, máis aló do seu interese material como reserva forestal ou de caza.

Poucos anos máis tarde, en 1872, e alén do océano, créase o primeiro parque nacional de Estados Unidos e do mundo enteiro, o arquifamoso Yellowstone. Mentres finaliza aquel século, decláranse alí outros moitos parques, sentándose as bases dunha política de conservación da natureza que serve logo de modelo para as que se haberían de implantar noutros continentes.

Aquí en España teremos que agardar un pouco máis a que en 1916 se promulgue a Lei de Parques Nacionais, que fai posible dous anos despois a creación dos de Covadonga e Ordesa. En 1917 un real decreto recolle outras dúas formas de protección, a de monumento natural e a de sitio nacional. Esta última será substituída en 1929, noutro real decreto, pola de sitio natural de interese nacional. Os primeiros espazos protexidos en Galicia serán en 1933, os sitios naturais de interese nacional de cabo Vilán, Cumio da Curotiña e cabo de Estaca de Bares. Haberá que agardar 46 anos, ata 1979, para que se cree un novo espazo natural no país: o parque natural de Illas Cíes.

Un parque nacional, seis naturais, cinco humedais protexidos baixo a denominación internacional Ramsar, sete monumentos naturais e 73 lugares calificados como Zona de Especial Protección de los Valores Naturais dentro da Rede Natura. A relación correspondese cos espazos naturais protexidos cos que conta actualmente Galicia. En total, máis de 388.000 hectáreas preservadas por distintas figuras legais para manter os seus valores. Pero son moi poucas. Galicia de feito, é unha das comunidades con menor superficie protexida no seu territorio. A porcentaxe apenas roza o 13% do total, cando a media nacional se sitúa arredor do 25%. Ao marxe de Canarias, con máis da metade da súa superficie preservada, chama a atención o caso de Cataluña, con máis do 21%, o que amosa que protección ambiental e progreso económico en absoluto son incompatibles. As potencialidades de Galicia en materia de turismo de natureza en Espazos Naturais Protexidos son moi importantes. A gran variedade e riqueza do medio natural galego é un gran recurso a promocionar, pero tamén a valorar e respectar.

5.4.2. Figuras de protección da natureza

O Estado español posúe unha oferta de espazos naturais protexidos de alto valor medioambiental recoñecidos a nivel mundial. Ademáis dalgúns espazos naturais declarados Patrimonio da Humanidade pola UNESCO como os parques nacionais de


54

Garajonay, Doñana, Ordesa e Monte Perdido ou o Teide. España posúe 37 espazos protexidos declarados pola UNESCO coa prestixiosa figura de protección de “Reserva Mundial de la Biosfera” o que a sitúa no terceiro posto a nivel mundial. Tan so Estados Unidos e Rusia superan a España en espazos deste tipo. Para analizar a regulación relativa á conservación da natureza é preciso partir da lei marco de protección da natureza na totalidade do territorio español. Esta é a Lei 4/89 de 27 de Marzo, de “Conservación de la Naturaleza y de la flora y la fauna silvestres”. É o Estado o que se encarga de establecer as figuras de protección básicas a aplicar en todo o país, que concretamente son as seguintes:

Reserva natural: espazos naturais dos que a súa declaración ten como finalidade a protección de ecosistemas, comunidades ou elementos biolóxicos que pola súa rareza, fraxilidade, importancia ou singularidade, merecen unha valoración especial. Normalmente, nestes espazos o uso público está moi restrinxido ou incluso prohibido. Actualmente, non hai ningunha reserva natural en Galicia.

Parque: Concibidos como áreas naturais pouco transformadas polas actividades humanas que, en razón da beleza dos seus sitios, da representatividade dos seus ecosistemas ou da singularidade da súa flora, fauna ou formacións xeomorfolóxicas, posúan uns valores ecolóxicos, estéticos, educativos ou científicos dos que a súa conservación merece unha atención preferente. Nesta definición van incluídos todos os tipos de parque sen facer distinción, xa sexan Nacionais, Naturais ou de outro tipo. Contémplase o fomento da entrada de visitantes e o aproveitamento racional e sostible dos recursos naturais coas debidas limitacións necesarias para garantir a conservación dos valores naturais obxecto de protección. En Galicia temos un Parque Nacional, o P.N. das Illas Atlánticas e 6 Parques Naturais: Fragas do Eume, Monte Aloia, Complexo Dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán, Serra da Enciña da Lastra, O Invernadeiro e Baixa Limia-Xures.

MAPA DE PARQUES NACIONAIS


55

Monumento natural: Espazos ou elementos da natureza constituídos básicamente por formacións de notoria singularidade, rareza ou beleza, que merecen ser obxecto dunha protección especial. Só se admiten usos que non poñan en risco os seus valores. En Galicia temos actualmente sete monumentos naturais: As Catedrais, a Costa de Dexo, a Fraga de Catasós, Pena Corneira, Souto da Retorta, Souto de Rozabales e Carballa da Rocha.

Paisaxe protexida: Espazos que, por seus valores singulares, estéticos e culturais ou ben pola relación harmoniosa entre o home e o medio natural, sexan merecedores dunha protección especial. Nestes lugares búscase conservar as particulares relacións home-natureza e os procesos, tanto naturais como socioeconómicos que contribuíron á súa formación e fan posible o seu mantemento. En Galicia, declaráronse paisaxes protexidas o Val do Río Navea e os Penedos de Pasarela e Traba a finais do ano 2008.

A lei estatal permite que as CCAA establezan as súas propias lexislacións complementarias na materia, como exercicio das competencias que lle son propias tal como recoñece a Constitución. Deste xeito, a gran maioría de Comunidades Autónomas posúen actualmente leis propias de conservación da natureza. A lei autonómica de Galicia é de tardía aparición (Lei 9/2001 de 21 de agosto, de Conservación da Natureza), pola até o de agora escasa relevancia que na nosa comunidade dispensóuselle á política ambiental, e máis en concreto aos Espazos Naturais Protexidos. Ao igual que a lei estatal, a lei galega tamén establece as figuras protectoras aplicables en Galicia. Por unha parte, recolle as catro figuras previstas na lei estatal (Reservas Naturais, Parques, Monumentos Naturais e Paisaxes protexidos) repetindo literalmente a súa definición e obxectivos; e por outro lado consagra catro figuras novas, que son as seguintes:

Humidal protexido: nesta figura, a lei autonómica busca unha especial protección das numerosas e moi valiosas zonas húmidas existentes en Galicia, a miúdo postas en perigo pola presión urbanística e agrícola. A definición que se fai destes espazos é exactamente a mesma que se estableceu para os humidais protexidos baixo o Convenio de Ramsar, encargado da protección de humidais de importancia internacional: extensións de marismas, pantanos, turberas ou superficies cubertas de auga, sexan éstas de réxime natural ou artificial, permanentes ou temporais, estancadas ou correntes, doces, salobres ou salgadas, incluidas as extensións de auga mariña nas que a profundidade en marea baixa non exceda de 6 metros, que á vez cumpran unha función de importancia internacional, nacional ou autonómica na conservación dos recursos naturais, e que sexan declarados como tales. Precisamente son os humidais Ramsar existentes na actualidade en Galicia os que posúen esta figura de protección (Decreto110/2004, de 27 de Maio). Son cinco os humidais protexidos na nosa comunidade: Complexo das praias, lagoa e duna de Corrubedo, Complexo Intermareal Umia-O Grove-A Lanzada, Lagoa e Areal de Valdoviño, Ría de Ortigueira e Ladrido, Ría de Ribadeo.

Zona de Especial Protección dos Valores Naturais (ZEPVN): so aqueles espazos dos que, polos seus valores ou interese natural, cultural, científico, educativo ou paisaxístico, sexa necesario asegurar a súa conservación e non teñan outra protección específica. Establécese a posibilidade de seguir levando a cabo ordenadamente as actividades tradicionais sempre e cando non vulneren os valores obxecto de protección, sendo precisa unha autorización da


56

Consellería de Medio Ambiente para calquera outra actuación. Esta figura, en realidade, foi creada para poñer baixo protección o conxunto de LIC’s que conforman a proposta galega de Espazos Protexidos para a Rede Natura 2000 da Unión Europea, mentres non posúan outro réxime de protección. Actualmente en Galicia hai 73 espazos ZEPVN.

Espazo Natural de Interese Local: son aqueles espazos integrados nun termo municipal que polas súas singularidades sexan merecedores dalgún tipo de protección dos seus valores naturais. Deben ser declarados previa petición do concello interesado e de un informa favorable da Consellería de Política Territorial, Obras Públicas e Vivenda. Esta figura parece ser unha estratexia mediante a cal a consellería ofrece respaldo á protección que moitos concellos outorgan na súa normativa urbanística a algúns sectores do seu territorio de certo interese natural, dificultando deste modo a súa absorción polo crecemento edificativo. En Galicia hai declarados 4 espazos con esta figura de protección: Voutureira, Xunqueira de Alba, Puzo do Lago e as Illas de San Pedro.

Espazo Privado de Interese Natural: as institucións e propietarios particulares de terreos nos que existan formacións naturais, especies ou hábitats de flora e fauna silvestres que se consideren de interese a súa protección poden propoñer á Consellería de Medio Ambiente, mediante a presentación dunha memoria suficientemente motivada, a súa declaración con esta figura de protección. Noutras CCAA xa existen figuras moi similares a esta (como as Reservas Naturais Concertadas de Andalucía). Polo de agora só un espazo en Galicia está protexido con esta denominación: Sobreiras do Faro.

Do conxunto de figuras recollidas na lexislación galega, as dúas últimas está previsto que non entren a formar parte da rede galega de ENP. A creación dunha Rede Galega de ENP está contemplada na lei galega de protección da natureza, e está comezando a poñerse en marcha. OUTRAS FIGURAS DE PROTECCIÓN: RESERVAS DA BIOSFERA

As Reservas da Biosfera son unha iniciativa da Organización das Nacións Unidas para a Educación, a Ciencia e a Cultura (UNESCO) para protexer determinados ecosistemas terrestres e mariños unindo a conservación da biodiversidade, o desenvolvemento sostible da zona e os seus habitantes e a investigación científica.

O Programa Intergubernamental "Home e Biosfera" (MAB nas súas siglas inglesas) da UNESCO é responsable destes paraxes naturais. En calquer caso, cada Reserva ten o seu propio sistema organizativo, e pode recabar o apoio financieiro tanto de organizacións públicas como de empresas privadas. Para ser admitidas na Rede, os gobernos de cada país propoñen as zonas, que deben cumprir as condicións do Programa MAB. En España, o Organismo Autónomo Parques Nacionais, adscrito ao Ministerio de Medio Ambiente (MMA), encargase de coordinar o desenvolvemento do Programa.

En total, 14 comunidades autónomas (Andalucía, Asturias, Baleares, Canarias, Cantabria, Castilla-La Mancha, Castilla y León, Cataluña, Euskadi, Extremadura, Galicia, La Rioja, Madrid y Navarra) albergan un territorio declarado Reserva da Biosfera. Neste sentido, España posúe a biodiversidade máis elevada e mellor conservada de Europa.


57

Asimesmo, España, como membro de pleno dereito da UNESCO, é un dos países máis activos no impulso destas zonas especiais da Natureza. Neste sentido, Madrid acolleu en febreiro de 2008 o terceiro Congreso Mundial de Reservas da Biosfera. Os dous congresos anteriores celebráronse na cidade rusa de Minsk, en 1984, e en Sevilla, en 1995. MAPA DE ESPAZOS PROTEXIDOS DE GALICIA


58

REDE NATURA 2000: LIC’s e ZEPA Natura 2000 é a rede de espazos naturais protexidos a escala da Unión Europea creada en virtude da Directiva 92/43/CEE do Consello, de 21 de maio de 1992, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres, con obxecto de salvagardar os espazos naturais mais importantes de Europa. Componse de zonas especiais de conservación (ZEC) e, das zonas especiais de protección para as aves (ZEPA). A rede Natura 2000 en Galicia está constituída por 14 Zonas de Especial Protección para as Aves (ZEPA) e polos 59 espazos incluídos na proposta de lugares de importancia comunitaria, 55 dos cales están incluídos na lista de lugares de importancia comunitaria (LIC) da rexión bioxeográfica atlántica aprobada pola Decisión da Comisión de 7 de decembro de 2004 (DOCE L387 de 29/12/2004). Na actualidade a rede Natura 2000 aínda non está rematada. Atópase na fase de aprobación por parte da Comisión Europea das listas de lugares de importancia comunitaria (LIC) para cada unha das rexións bioxeográficas de Europa. Unha vez que sexan aprobadas pola Comisión -xa foron aprobadas as listas das rexións macaronésica, alpina, continental e atlántica-, outorgarase a estes espazos a categoría de LIC. Posteriormente os Estados membros deberán declarar como zona de especial conservación (ZEC) todos eses lugares presentes no seu territorio.


59

ZEPA (ZONA ESPECIAL PROTECCIÓN AVES) As Zonas de especial protección para las aves (ZEPA), son catalogadas polos estados membros da Unión Europea como zonas naturais de singular relevancia para a conservación da avifauna ameazada de extinción. A designación de ZEPA, enmárcase baixo as disposicións do artigo 4 da Directiva 79/409/CEE, polas que os Estados membros clasificarán como ZEPA os territorios máis axeitados en número e superficie para a conservación das aves, tendo en conta as súas áreas de reprodución, de muda e de invernada e as zonas de descanso nas súas áreas de migración. Nas ZEPA deberanse adoptar as medidas axeitadas para evitar o deterioro dos hábitats, así como as alteracións que repercutan nas especies. Na actualidade a rede ZEPA en Galicia está composta por 14 zonas cunha superficie total de 71.579 ha. Todos estes lugares foron declarados como zonas de especial protección dos valores naturais polo Decreto 72/2004, de 2 de abril.

5.4.3. Produtos turísticos relacionados coa natureza

Existen diferentes tipos de produtos turísticos relacionados cos recursos que nos proporciona a natureza e o diferente uso que se fai deles na práctica de cada tipo de turismo: O turismo ecolóxico pódese definir como aquela forma de viaxar na que a natureza é a motivación máis importante e na que se buscan o maior número de actividades relacionadas co goce e a observación das contornas naturais, flora e fauna.

Turismo de natureza é aquel que ten como principais motivacións a realización de actividades recreativas e de esparexemento, a interpretación e/ou coñecemento da natureza, con diferente grao de profundidade e a práctica de actividades deportivas de diferente intensidade física e risco que usen expresamente o medio natural de forma específica, garantindo a seguridade do turista, sen degradar ou esgotar os recursos.

Turismo de esparexemento na natureza é aquel que ten como motivación principal a realización de actividades recreativas e de esparexemento na natureza sen degradala. Estas actividades non están especializadas no coñecemento nin en actividades deportivas que usen expresamente os recursos naturais.

Turismo activo deportivo na natureza é aquel que ten como motivación principal a realización de actividades deportivas de diferente intensidade física e que usen expresamente os recursos naturais sen degradalos.


60

Ecoturismo é aquel que ten como motivación principal a contemplación, goce e/ou coñecemento do medio natural, con diferente grao de profundidade, para o que pode realizar actividades físicas de baixa intensidade sen degradar os recursos naturais.

Ata o momento, non se conta con estatísticas oficiais sobre o mercado do turismo de natureza en España. Para coñecer o seu volume e evolución foi necesario recorrer a outros aspectos relacionados directamente co turismo de natureza como as magnitudes xerais do mercado turístico, o turismo rural, as visitas a espazos naturais protexidos e os deportes na natureza.

Localización do turismo ecolóxico Loxicamente, os parques nacionais son unha das máis importantes localidades para o desenvolvemento deste tipo de turismo, aínda que como é lóxico calquera recuncho ou paraxe natural no que a natureza ofreza algúns dos seus fenómenos, converterase nun poderoso centro de atracción turística. No noso país cabe destacar toda a zona norte, onde as montañas, os ríos, vales, lagos, etc. alcanzan as súas maiores densidades. Ademais existen moitas zonas virxes, especialmente en illas, como A Palma, Ferro e A Gomera, en Canarias e Cabrera, en Baleares, en moitos casos, declarados paraxes protexidas pola súa especial vexetación, relevo, flora ou fauna. O turismo de natureza é un turismo minoritario, e debido a que son viaxeiros que preparan minuciosamente a súa viaxe, eliminan á axencia de viaxes como intermediaria.

Tradicionalmente as relacións entre ecoloxía e turismo foron moi problemáticas, debido ao impacto que este ten sobre os recursos naturais. Con todo o crecemento turístico ao redor da natureza, pode ser a escusa para unha maior conservación da contorna xa que:

� Para o seu desenvolvemento e mantemento requírense paisaxes limpas e ben coidados.

� Eleva os niveis culturais dos nativos, co que aprenden a preservar o seu patrimonio cultural, histórico e natural.

� Créanse áreas de esparexemento, parques naturais protexidos, presérvanse especies de animais en extinción, franxas costeiras, etc.

É por iso, que non é necesario que ecoloxía e turismo sexan incompatibles, senón que o que se require é un control de crecemento dos núcleos e unha coidada planificación no seu desenvolvemento, cun exquisito respecto á súa contorna.

5.5. PRODUTOS TURÍSTICOS asociados a varios recursos naturais: Turismo activo na natureza. 5.5.1. Introdución A natureza converteuse nun valioso recurso para a sociedade actual e a súa forma de vida, que cada vez máis sinte a necesidade de disfrutar dos espazos abertos e escapar da rutina e o intenso ritmo da vida urbana. Así, bosques, ríos, mares, montañas ou barrancos que antes eran só fontes de vida, convertéronse na actualidade en importantes espazos de ocio. Galicia, polas súas características orográficas, ambientales e paisaxísticas, constitúe un territorio cun grande potencial para o turismo activo. Mil trescentos quilómetros de costa, cadeas montañosas que nalgún punto sobrepasan os 2000 metros de


61

altitude, ríos de augas bravas, encoros onde disfrutar de augas tranquilas, paredes para disfrutar a escalada, etc., converten a esta comunidade nun lugar idóneo para practicar moitas das actividades que integran o turismo activo e deportivo.

5.5.2. Turismo activo Ao sendeirismo, actividade xa tradicional nos espazos naturais, fóronse sumando nestes últimos anos toda unha serie de deportes e actividades de aventura que aproveitan ditos espazos para disfrutar do entorno xunto cunha dose engadida de risco e que se integran no que se coñece como turismo activo. Este factor de risco é considerado pola Xunta de Galicia ao definir as empresas de turismo activo: Aquelas que teñen por actividade propia as relacionadas co turismo deportivo, que se practiquen servíndose dos recursos que ofrece a propia natureza no medio no que se desenvolven e nas que se é inherente o factor risco ou un significativo grao de destreza ou esforzo físico. As novas ofertas de turismo activo están propiciadas polo notable incremento producido nas últimas décadas da demanda de actividades recreativas e de ocio en entornos naturais por parte, sobre todo, da poboación urbana.

Actividades de turismo de natureza: Clasificación


62

En xeral, máis das tres cuartas partes dos clientes que practican estas modalidades deportivas teñen a súa residencia dentro de Galicia; o resto procede de Madrid maioritariamente, e do norte de Portugal. Os segmentos de poboación demandantes de turismo activo coinciden cos estudantes, os directivos de empresa e os usuarios de turismo rural.

Deportes e actividades de turismo activo

TERRA

� Descenso de cañóns

Tamén chamado canyonning. Consiste en desdender por un curso de auga (xa sexa cañón ou barranco) en área montañosa. A utilización de diferentes técnicas e dos materiais adecuados permite evolucionar polos cursos máis recónditos e complicados. Combina o sendeiismo, rappel, natación e outras actividades físicas como o salto ou o deslizamento por tobogáns naturais.

� Espeleoloxía

Actividade que ten lugar no interior de covas e que sortea os obstáculos naturais: pozos verticais, ríos subterráneos, etc. mediante a axuda de diferentes técnicas e ferramentas.

� Escalada

Actividade deportiva que consiste en evolucionar por paredes de rocha cun alto grao de verticalidade. Unha variante da escalada en rocha é o bulder, modalidade que consiste en escalar sen corda por paredes e rochas de modesto tamaño. A escalada deportiva tamén pódese practicar en estruturas artificiais, rocódromos, que imitan as superficies rochosas.

� Rappel

Trátase dunha técnica de escalada que permite descender cunha corda por superficies verticais ou desplomadas. Ademáis da corda, o practicante se sirve dun arnés e un artiluxio chamado descensor, de deseño moi variable

� Puenting

Salto ao vacío dende unha ponte. O practicante vai suxeito por un arnés e unha corda dinámica que vai dun lado ao outro do ollo da ponte.

� Quad

Un quad é unha motocicleta de catro rodas. O pilotaxe destas motos con tracción as catro rodas realízase normalmente por pistas forestais ou circuitos debidamente habilitados. A actividade sóese organizar en grupos conducidos por monitores especializados.

� Cicloturismo

A pesar de que o ciclo turismo practicase tradicionalmente con bicicletas de estrada, cada vez é máis frecuente o uso de bicicletas todo terreo. O cicloturista pode transportar nunhas alforxas acopladas á bicicleta todo o material (roupa, saco de durmir, útiles de cociña, etc.) que utilizará durante o tempo que dure a viaxe.

� Rutas Ecuestres

É unha forma de viaxar por placer, por motivos culturais ou pola mera atracción da aventura, empregando como medio de transporte o cabalo. Trátase tamén dunha oportunidade para disfrutar da natureza a través da equitación. A maioría das empresas que organizan rutas a cabalo imparten tamén cursos de equitación.

� Sendeirismo

Actividade que consiste en realizar excursións a pe por sendeiros que unen diferentes emprazamentos de valor natural, histórico ou cultural. Entre os profesionais do sector se está xeralizando o uso do termo percorridos para referirse ás excursións a pe de longo percorrido que poden durar varios días e nas que os participantes pernoctan en refuxios, tendas de campaña ou vivac. A esta definición correspondería o termo inglés trekking.

� Ponte Tibetana

Consiste en desprazarse dun lado a outro, atravesando cañóns, ríos ou pasos verticais a través de tres cordas ou cables de aceiro entrelazados. Dúas das cordas atópanse paralelas á mesma altura e o terceiro máis abaixo e no medio dos outros dous. A figura que resulta é un triángulo invertido. No vértice inferior apoiaremos os pes camiñando cas puntas dos dedos cara fora. Nas cordas paralelas colocaremos as mans.


63

AUGA

� Body-board

Deporte de deslizamento, máis sinxelo que o surf, no que se utiliza unha táboa de espuma dura como soporte. Tumbado e coa axuda dunhas aletas, o practicante aproveita o impulso das ondas para deslizarse sobre elas.

� Rafting

Descenso por ríos de forte caudal a bordo de balsas pneumáticas con capacidade para varias persoas e propulsadas por remos. Nesta actividade é moi importante o traballo en equipo, xa que é necesario dirixir a embarcación coa acción coordinada dos remos.

� Piragüismo/canoa/kaiac

Navegación, tanto por medios fluviais como marítimos en embarcacións lixeiras propulsadas de xeito individual ou colectiva por medio de palas. Unha destas embarcacións é a canoa, ordinariamente aberta, sen quilla e sen diferencia de forma entre proa e popa. Os palistas poden ir sentados ou de xeonllos. O kaiac presenta unha forma máis estilizada que a canoa e a súa cuberta é pechada. Outra diferencia con respeto á canoa é a pala que dispón dunha folla en cada extremo. A partir deste tipo de embarcación, desenvolvéronse numerosas modalidades de piragüismo: pódese practicar kaiac en augas tranquilas e en augas bravas, ou kaiac surf, deslizándose nas ondas.

� Hidrospeed

Esta actividade practícase en augas bravas. O participante, embutido nun groso traxe de neopreno que o protexe do frío e dos golpes, descende o río tumbado sobre unha especie de zorra de plástico. Dispón de aletas para propulsarse polos rápidos e aproveitar as contracorrentes.

� Surf Deporte que consiste en deslizarse polas ondas en pé sobre unha táboa.

� Windsurf

Híbrido da vela e o surf. Consiste en deslizarse sobre a superficie do auga nunha embarcación lixeira composta por unha táboa e unha vela que recolle a forza do vento.

� Catamarán

E unha actividade que consiste en deslizarse sobre a superficie do auga nunha embarcación que lle da nome ao deporte, o catamarán. Esta embarcación consiste en dous cascos unidos por un marco e pode ser a vela ou a motor.

� Moto náutica/acuática

É unha actividade consistente en surcar as augas a bordo dunha moto de auga. Esta embarcación lixeira diferénciase da ordinaria no sistema de propulsión, que no caso da acuática, é propulsada por unha turbina.

� Esquí bus/banana bus

Consiste en surfear as augas sentado nun pneumático con forma de banana que vai arrastrado por unha embarcación a motor.

� Esquí náutico/acuático

É unha actividade que combina o surf e o esquí. Acádanse altas velocidades e esixe bos reflexos e equilibrio. O deportista vai arrastrado por unha embarcación a motor.

� Parasailing/parascending

É unha actividade onde a persoa vai suxeita á parte traseira dunha embarcación a motor, e se eleva cun paracaídas especialmente deseñado para este deporte.

� Kitesurf

É un deporte de deslizamento que consiste no uso dunha cometa de tracción que tira do deportista por 4 cordas permitindo deslizarse sobre o auga mediante unha táboa ou esquí deseñado para esta actividade.


64

AIRE

� Parapente/paramotor

É unha modalidade de paracaidismo na que se utiliza a corrente aérea ascendente na ladeira dunha montaña para elevarse. Calquera persoa sen experiencia previa pode realizar esta actividade nun parapente bipraza acompañado du piloto experto. A variedade do paramotor consiste en incorporar ao parapente un motor, fixado ás costas do piloto, para gañar en sustentación e altura. Debido ao seu radio de xiro reducido e á súa velocidade mínima de voo, esta variante ofrece a posibilidade de aterrar practicamente en calquera sitio.

� Tirolina

Tras estenderse un cable de aceiro ou unha corda entre dous puntos distantes e en pendente, o practicante, suspendido pola cintura, deslízase por dito cable.

� Globo aerostático

Consiste en facer un percorrido polo aire nunha aeronave composta por unha bolsa de aire e unha cesta ou barquilla onde van os pasaxeiros. Coa altura que acadan conséguese disfrutar de paisaxes espectaculares.

� Paracaidismo

É unha actividade de alto risco, consistente nunha técnica de salto cun paracaidas dende un avión, helicóptero ou globo aerostático. Lévanse dous paracaidas: un principal e un de reserva, ademáis de casco, gafas, altímetro e sistema de apertura de emerxencia.

� Ultralixeiro

O ultralixeiro é un avión deportivo de pouco peso e pouco consumo que posúen a capacidade de despegar e aterrar en escasos metros. Xeralmente son biprazas, pero tamén os hai monoprazas. Na súa práctica permítese sobrevoar a terra descubrindo paisaxes e no descenso parar o motor para disfrutar do agradable descenso ata a pista en silencio.

� Voo sen motor/voo a

vela

É un deporte aéreo que consiste en pilotar un planeador para percorrer distancias e elevarse sen máis axudas que os movementos das masas de aire no seo da atmósfera.

� Cometas de tracción

Consiste nunha cometa (similar ao parapente) especialmente deseñada para propulsar ao piloto aproveitando a forza e velocidade do vento deslizándose sobre a area, auga (flysurf), neve, patins, etc. É de doado manexo e maniobrabilidade xa que dispón duns mandos que permiten xirar cara a dereita e a esquerda, ademáis de poder realizar acrobacias y figuras xeométricas. O seu volume é reducido e posúe gran potencia, xa que pode chegar a voar ata 40 km/hora.

� Ala Delta

Consiste en voar polo efecto da forza aerodinámica utilizando as correntes de aire descendentes, para manter o máximo tempo posible de voo e percorrer maiores distancias. O ala delta é un artefacto de tela con forma triangular e reforzado dunha estrutura de aluminio, conectada a outra, na que o piloto atópase enganchado ao á por medio dun arnés, dentro do cal, leva un paracaídas. O ala delta é unha modalidade de voo libre na que o piloto pode despegar e aterrar cando queira, simplemente utilizando as pernas e coa axuda dunha barra triangular que serve de timón.


65

OUTRAS ACTIVIDADES

Paintball

É un deporte ao aire libre no que se libera una batalla de bolas de pintura, que son despedidas gracias a unha marcadora (especie de escopeta) alimentada de aire comprimido, entre dous equipos (o número de xogadores varía entre 4-7 por equipo) diferenciados por cores nun campo delimitado. Cada equipo dispón dun número determinado de bolas de pintura. É un deporte moi completo xa que exercitamos o noso corpo, estamos en contacto co medio natural, desenvolvemos técnicas de estratexia, o xogo en equipo y, sobre todo, a descarga de adrenalina e a diversión. É unha actividade indicada para persoas de tódalas idades e totalmente seguro, xa que as bolas son totalmente inofensivas e é necesario levar máscaras de protección para cara, ollos e orellas.

Rocódromo

Disciplina deportiva que consiste en ascender por paredes artificiais (rocódromos ou escalódromos) nas que hai que cumprir unhas normas básicas de seguridade e manexo correcto do material e as técnicas de adherencia, para o que se precisa unha grande preparación física ou motriz e psíquica, forza física e flexibilidade. Os rocódromos son estruturas homologadas, deseñadas principalmente para adestrar e aprender a escalar.

Observación

astronómica

Actividade que consiste na observación de astros (estrelas, planetas, astros, galaxias, etc). España é un país no que en determinadas zonas alonxadas das grandes cidades e a contaminación, pódense practicar a observación e fotografía astronómica. Tamén pódense atopar lugares adaptados para a observación, que contan con instrumentos modernos para observar o ceo e as estrelas. Os instrumentos ópticos máis utilizados son o telescopio e os prismáticos.

Observación de aves,

flora e fauna

Como o seu nome ben indica, esta actividade consiste en observar a diversidade biolóxica natural dunha zona ou área por motivos de ocio, investigación (observar o comportamento da flora e fauna) ou didácticos. É importante o coñecemento das épocas nas que é máis doado observar determinadas especies vexetais e animais.

Orientación

É unha actividade que se desenvolve ao aire libre, onde os participantes e competidores teñen que realizar un percorrido que pase por uns puntos de control indicados ou marcados no mapa mudo ata chegar á meta no menor tempo posible. En cada punto de control atópase unha baliza y un carimbo para marcar a tarxeta que se ten que presentar para deixar constancia do paso por ditos controis. Débese ter un coñecemento básico de lectura de mapas e saber escoller a mellor ruta a velocidade de carreira. A orientación está indicada para tódalas idades e sexos sen discriminación.

Recomendacións para o desenvolvemento do turismo na natureza As actividades de turismo na natureza, desde o sendeirismo á práctica de deportes de aventura poden ocasionar importantes impactos ambientais e en ocasións danos irreversibles á fauna ou a vexetación, sobre todo nas zonas máis sensibles dos espazos naturais protexidos, polo que os promotores destas actividades, guías, monitores deben ter en conta unha serie de recomendacións:


66

1. As actividades deben estar correctamente planificadas e coordinadas coa zonificación e a normativa reguladora dos usos dos espazos naturais protexidos e no seu caso obter previamente as oportunas autorizacións. 2. Debe evitarse o paso polas zonas de recuperación de vexetación, seguindo as sendas xa marcadas sen saírse das mesmas nin improvisar atallos. 3. Debe evitarse o paso polas zonas de nidificación de aves, especialmente durante a época de cría e nidificación para evitar a perda da posta dese ano por molestias ás aves. O ruído pode ser catastrófico pero a simple presenza pode selo tamén para determinadas especies de aves moi sensibles á presenza humana en devanditas datas. 4. No caso de atoparnos con calquera animal silvestre, evitaremos chamar a súa atención, non emitindo ruídos e situándonos nas zonas onde sexamos menos visibles, nin moito menos ofrecéndolles comida. 5. A circulación con vehículos ou embarcacións a motor debe realizarse en zonas afastadas da fauna evitando a circulación ou navegación agresiva. 6. Debe mostrarse sempre un respecto absoluto cara aos habitantes das zonas rurais e cara ás súas propiedades, deixando as cancelas dos camiños na mesma posición na que as atopamos. 7. Non debe facerse lume en ningún lugar, salvo os expresamente acondicionados e autorizados para iso, extremándose as precaucións na época de maior risco de incendios e tendo unha especial precaución coas cabichas de cigarros, mistos e obxectos de vidro ou similares. 8. O lixo debe ser transportado connosco ata o final da actividade, xa que aínda que existan colectores ou papeleiras nas zonas máis frecuentadas dos espazos naturais, estes poden ser vulnerables e atraer animais silvestres, o que debe evitarse custe o que custe. 9. O material, vehículos ou embarcacións utilizados nas actividades deportivas ao aire libre deben estar en perfecto estado, evitando a vertedura de sustancias contaminantes (aceites, combustibles, etc), así como perdas de parte de material (plásticos, correas, cordeis, etc) que poden resultar perigosos para a fauna ao inxerilos e provocar a súa asfixia ou ao quedar enredados nos mesmos e morrer por inanición ou asfixia. 10. Si se desprazan ata o lugar de realización das actividades en vehículo particular, deben estacionalo correctamente, en lugares adecuados para iso e onde non supoña un obstáculo para o paso do gando ou de vehículos agrarios da poboación local.

Documents

UNIDADE 5: PRODUTOS TURÍSTICOS ASOCIADOS Á · PDF filetivo a idea de tratar que a estancia dos seus clientes fora máis amena ... evitaremos tropezóns inoportunos e maniotas posteriores