ASTEKO ASMAKIZUNAberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA 873. ZENBAKIA ASTEAZKENA, 2020KO MARTXOAREN 25A

Lizpapera bezain lakarra,eta kentzeko ahoa eta aparra.

Zer den nork daki?

m a n t a n g o r r iErantzuna: bizarra.

Asmakizunaren jatorria: ‘Nik papaita, zuk papaita (Igarkizunak, olerkizunak eta igarkilimak) Xabier Olaso (Pamiela).

AXPI

Etxekobirusa

m a n t a n g o r r i2 ASTEAZKENA, 2020KO MARTXOAREN 25A berria

Kaixo, Mantangorriko lagunak! Anoetako Izar eta Harri gara, 1. eta 3. mailan gaude, etaegun hauetan etxean ari gara ikasten. Gainera, Harrik Skype bidez jaso ditu bateria klaseak.

Kaixo! Anoetako Auritz eta Hodei gara. Amarekinerroskilla goxo-goxoak egin ditugu. Zuek kozinatu al

duzue?

Kaixo! Goizuetako Ilargi eta Ireber gara; ama etxetiklanean ari denez, bideo deia egin dugu haren lankideekin.

Kaixo, Magali naiz, egunhauek eskulanak egiteko

aprobetxatzen ari naiz.

Zuei ere gustatzen zaizue

eskulanak egitea?

Udaberri on!!!! Elizondon ere

etxean gelditu gara!!!

Afrika naiz, eta amatxoPatrirekin egunak moldatzen

ditut. Matematika, letrak,

eskulan pila-pila, dantza eta

biolina jotzen...

Esker mila, amatxo:

zeu zara hoberena!!

ZU ERE ARTiSTA

Kaixo, Mantangorriko lagunok!Nola ari zareten pasatzen berrogeialdia? Zer moduz zabiltzate

etxekolanak egiteko? Horretaz gain, zer egiten duzue etxean?

Liburuak irakurri, kirola egin, mozorrotu, kozinatu?

Bidali zuen argazkiak MANTANGORRIn argitaratzeko!

Kaixo, Manttangorri! Elur, Eihar eta Intza gara, eta,koronabirusarekin etxean gauden honetan,marrazki hauek

egin ditugu zuei bidaltzeko. Eskerrik asko gure txokoa

eskaintzeagatik! Besarkada bat.

m a n t a n g o r r i 3berria ASTEAZKENA, 2020KO MARTXOAREN 25A

Bidali zure gutunak helbide hauetara Helbide elektronikoa: mantangorri@berria.eus Egoitza nagusia: BERRIA. MANTANGORRI. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain.

Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Lege Gordailua: SS-616/05 Zuzendaria: Martxelo Otamendi Koordinatzailea: Lander Muñagorri Garmendia Egoitza: Martin

Ugalde kultur parkea. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain ISSN: 1699-728x

ERREPORTAJEA Koronabirusa

Zer da koronabirusa?

Azken egun hauetan behin eta berriro entzun da koronabirus hitza. Denahankaz gora jarri du: hainbeste, non eskolarik gabe etxean geratu beharizan baitute milaka haurrek Euskal Herrian. Baina zer da zehazki korona-birusa? Biriketako gaixotasun bat da, eta gizakien artean eragin ezberdi-na izan dezake: hotzeri bat izan liteke, edo pneumonia bat. Era askotakokoronabirusak daude, baina orain bolo-bolo aipatzen ari dena COVID-19motakoa da.

1

Zer da COVID-19a?

Koronabirusak aspalditik existitzen dira mun-duan, baina COVID-19 motakoa berria da. Txinanagertu zen 2019ko abenduan, Wuhan hirikomerkatu batean. Oraindik ez dago argi zein denbirusaren jatorria, baina, teoria baten arabera,animalietatik gizakietara pasatu zen. Areago:adituek uste dute saguzarretatik egin zuelasalto gizakietara, baina oraindik ziurtatu gabedago teoria hori.

2 Arriskutsua al da?

Gaitza berria denez, oraindik ez dago txertorik.Hala ere, pertsona bakoitzari era ezberdineaneragiten dio. Arnasa hartzeko arazoa dutenenartean arriskutsua izan liteke, baita 65 urtetikgorakoen artean ere.

3

ZER EGIN EZKUTSATZEKO?

Garbitasuna beti da garrantzitsua, baina korona-birusetik salbu egoteko are garrantzitsuagoa da,birusa oso kutsakorra baita. Nola hedatzen da,ordea? Pertsonatik pertsonara igarotzen da, ar-nas partikuletatik. Gaixo dagoenak, eztula edodoministiku egiten duenean, beste bati erantsdiezaioke. Baina kontuz ibili behar da, gaixo batekukitu duen ateko eskutokia edo bestelako ele-mentuak ukituta ere kutsatu ahal delako. Zeregin, beraz, ez kutsatzeko?

5

Zenbat pertsonari arizaio erasaten?

Gaixotasuna oso-oso azkar hedatu da mun-duan zehar. Pentsa, abenduan agertu zen gai-tza, eta mundu osoan dagoeneko 391.391 per-tsona gaixotu dira, eta 16.500 hildakotik goraeragin ditu.

4

Dena gelditu duen

birusa

Eskuak garbitu

Eztula egiteanukalondobarrualdearekinestali

Ez ukituaurpegia

Paperezkomukizapiak

erabili

m a n t a n g o r r i4 ASTEAZKENA, 2020KO MARTXOAREN 25A berria

ERREPORTAJEA Koronabirusa

TXERTOAREN IKERKETAGaixotasun berria da COVID-19a, eta munduko 40 ikerketa erakunde la-nean ari dira hari aurre egiteko txertoa lortzeko. Osasunaren Mundu Era-kundeak egindako aurreikuspenaren arabera, txerto hori ez da eskura-

garri egongo 2021. urtea baino lehen. Txertoa lortzen duen ikerketa zentroak,prestigioa bereganatzeaz gainera, balio handiko patente bat ere eskuratukodu, mundu osoan banatuko baita txerto hori.

Gizakietan probak

Oraingoz, bi ikerketa daude aurreratuen.Lehena AEBetako Moderna Therapeuticseta Alergia eta Gaixotasunen Institutu Na-zionalak elkarlanean garatutakoa da. Osa-suntsu dauden 45 pertsonarekin probatu-ko dute txerto hau, eta, ikerlarien arabera,urtebete inguru beharko dute jakiteko eabideragarria ote den.Bigarren ikerketa aurreratua Txinako

Zientzia Medikuko Akademia Militarrarenada. Urtarrilean bertan hasi ziren ikerketakegiten, Wuhan hirian bertan, eta 108 per-tsonarekin egingo dituzte lehen probak.

6

Lehen probak

Lau ikerketa zentrok landua dute txertoalortzeko bide bana. Baina bide luzea eginbeharko dute txertoak zabaltzeko. Lehe-nengo, probatu beharra dago seguruak di-ren, eta, gero, ikusi beharko da ea erruzekoizteko modukoak ote diren.

KORONABIRUSARI AURRE EGITEKO NEURRIAK

Koronabirusa azkar hedatzen ari da, eta egunetik egunera gaixo gehiagodaude. Ospitaleak betetzen ari dira; medikuek eta erizainak ere harra-

patu dute. Horregatik, gaitzaren eraginez ospitaleek gainezka egin ez de-zaten, hainbat neurri hartu dituzte. Eskolak itxita daude Euskal Herri guztian,eta haurrak ezin dira etxetik irten.

Eskolarikezean, nola

jaso eskolak?

Haurrek etxean geratu beharizan dute, baina ikasturtea ez dabertan behera geratu. Horrega-tik, ikastetxe bakoitzak bereneurriak hartu ditu haurrek eginbehar dituzten lan eta ikasgaiakbertan behera gera ez daitezen.Interneten bidez bidaltzen diz-kiete lanak, eta klaseak bideokonferentzia bidez jasotzen di-tuzte.

7

Noiz atera daitekeetxetik?

Janaria, botikak eta beharrezko gauzak eroste-ko, osasun etxera joateko, lanera joateko edobankura joateko. Kasu horietan bakarrik egin be-harko da irteera hori, baina halako guztiak hel-duek egitekoak dira. Ipar Euskal Herrian kirolaegitera atera daiteke, bakarrik ateraz gero, etakalera irteteko baimen bat eskuratu beharkodute herritarrek.Etxeko animalia paseatzera ere atera daiteke

kalera, baina animaliak bere eginbeharrak egitekoizan behar du, eta ez jabeak paseoa emateko.Horregatik, etxetik ez da askorik urrundu behar.

8 9

MARRAZKIAK: AXPI

m a n t a n g o r r i 5berria ASTEAZKENA, 2020KO MARTXOAREN 25A

Garazi eta AlaitzCompains Elortza (6 urtekoa eta 8 urtekoa)

«Lagunak ikusteko gogoa daukagu»

Martxoaren 13an itxi zi-tuzten Hego EuskalHerriko ikastetxeak,eta, orduz geroztik,

etxean daude Garazi eta AlaitzCompains Elortza ahizpa iruinda-rrak. Zer egin dute denbora tartehorretan? «Etxeko lanak egiten di-tugu, eta kirol pila bat». Ez daukateaspertzeko betarik. Eskolatiketxerako lanak bidaltzen dizkiete;irakaslearekin bideoz jasotzen di-tuzte klaseak, eta arratsaldeanjarduera fisikoa egiten dute: dan-tza edo kirola. «Makila batzuk lu-rrean jartzen ditugu, eta salto egi-ten dugu; soka saltoan ere aritzengara». Diotenez, ez dira asko neka-tzen, baina etxe barruan egin de-zaketena egiten dute.

Egunerokotasunari eusten dio-

te etxean egonda ere. “Ikastolarajoateko bezala jaikitzen gara”, dio-te. Badakite ez dela oporraldia,nahiz eta etxean dauden. Ez dirajoaten ikastetxera, eta, beraz, la-gunekin egoteko aukerarik ere ezdaukate. «Lagunak ikusteko gogoadaukagu; telefonoz egoten garahaiekin, eta esaten diegu ea zermoduz dauden. Denek gauza beraesaten dute, aspertuta daudela.Lagunak ikusteko gogoa daukagu,eta elkartzean sekulako festaegingo dugu!».

Oraindik ez dakite, ordea, noizaterako diren etxetik. Bien bitarte-an, eskulanak, dantza, kirola etabestelako denbora-pasak egitenari dira. «Aspertzeko tarte handirikere ez daukate», azaldu du haienamak, Miren Elortzak.

m a n t a n g o r r i6 ASTEAZKENA, 2020KO MARTXOAREN 25A berria

DENBORA-PASAK

1. Ezberdintasunak. Mikel eta Sara agertzen direnbi marrazki hauen artean zazpi ezberdintasun daude.Topatzeko gai izango zara?

2. Osatu hitzak. Aztiak saskitikdantzan atera dituen hizkiekin hitzakosatzea da zure lana. Ea zenbathitz osatzen dituzun!

A-KO-KAS

KU-LA-A-RRU-ES

MI-TXI-A-NI

berria ASTEAZKENA, 2020KO MARTXOAREN 25A

Erantzunak: 2.-Kaskoa, tximiniaeta eskularrua.

m a n t a n g o r r i 7

3. Bikote jokoa.Kartak buruz behera jarrita, errepikatuta daudenhiru kapela ditu Urtzik esku artean. Zeintzukdira?

MIREN AGUR MEABEITZULTZAILEA

«Negar egitea ezda ahuleziarenseinalea»

‘Malkoak’ du izenburua itzuliduzun liburuak. Zeri buruz hitzegiten du?Negarrari buruz, negar moteiburuz, negarraren balioari buruz…Sarritan, negarra emozio negati-boekin erlazionatzen dugu; beldu-rrarekin, haserrearekin eta tristu-rarekin, adibidez. Baina, liburuanesaten den bezala, «malkoek haz-ten laguntzen diete gure lorategisekretuei». Alegia, negar egiteadenon hazkuntza prozesuarenparte da.Negar egitea naturala delaadierazteko asmoa du?Bai. Uste dut negarrak duen famatxarra gutxitu nahi duela, etanaturaltasunez onartzen lagundu. Zure ustez, zenbateraino dugarrantzia haurrei mezu horizabaltzeak?Edonork egin dezake negar,batzuek gehiago eta bestebatzuek gutxiago, helduek nahizhaurrek. Gertatzen dena da, hau-rren kasuan, negar egiten ari direnmomentuak panorama osoa har-tzen duela, eta kosta egiten zaielaerlatibizatzea edo egoera horipasatuko dela konturatzea. Libu-rua hausnarketa xume bat dahorretaz konturatzeko.Negar egitean besarkatzekonorbait izatea ere inportanteadela dio. Horrela da?Besarkadak eragin sendagarria du:bakarrik ez gaudela sentiaraztendigu; segurtasuna ematen digu;onartzen gaituztela adieraztendigu… Besarkadak jasotzen ditue-nak besarkadak bueltatzen ikas-ten du, eta keinu horrek pertso-nen arteko loturak indartzen ditu.

Itzulpena egitean, izan zenuenzailtasunik?Ez askorik. Eta, zailtasunen batdudanean, neure senari egitendiot kasu, eta libre jokatzen dut,nahiz eta jatorrizkoaren zentzuagordetzen ahalegindu beti.Poesia baten antza du istorio-ak. Erronka bat izan da horizuretzat?Testua arina da, baina barne errit-mo handia dauka, esaldi batzukerrepikatu egiten direlako. Hitzakneurtu-neurtuak dira. Iruditzenzait xuxurlaka irakurtzeko modu-koa dela. Horregatik, tonu barne-koia lortzen saiatu nintzen. Haurrentzat pentsatua izanarren, helduei ere zabaldu be-harreko gaia dela uste duzu?Liburuaren mezuak ez dauka adi-nik. Batez ere, negar egitea ume-keria dela uste duen jende hel-duaz ari naiz. Dena den, kontuanizan behar dugu ez dela gauzabera negartia izatea eta mainatiaizatea.Nola jaso zenuen zuk jorratzenden gaia?Gustura. Erraz hunkitzen naiz, eta,negargura etortzen bazait, ezinizaten dut disimulatu. Negar egi-tea ez da ahulezia seinalea, gurebarruko korapiloei eta gure «zerurdinei» ate bat zabaltzea baizik.

AZOKALIBURUAK

d Izenburuak: ‘Malkoak’.

d Testuak: Sibylle Delacroix.

d Marrazkiak: Sibylle Delacroix.

d Orrialde kopurua: 32 orrialde,

koloretan.

d Prezioa: 12,50 euro.

d Argitaletxea: Ttarttalo.

Kaixo,lagunok!

Zer moduz daramatzazue azkenasteak? Egun arraroak izaten aridira, ezta? Koronabirusa dela eta,denbora asko pasatu behar izaten

dugu etxean. Beraz, garrantzitsua da etxe-an ere gorputza mugitu eta burua entrete-nitzea.Guk ere gure aletxoa jarri nahi dugu,

zuen itxialdia arinagoa eta alaiagoa izandadin. Horregatik, Irrien Plaza saioa estrei-natu genuen astelehenean. Bertan, aste-lehenetik ostegunera 17:30ean bideo berri bat zabalduko dugu gure Youtubekokanalean. Bertan, etxean egiteko gauzadibertigarrien proposamenak egingo dizki-zuegu, zuek ere zuen etxeetan egin ditza-zuen.

Gainera, ostiralero zuzeneko saioa egingodugu gure Instagrameko kontuan (www.ins-tagram.com/irrienlagunak/). Hartara, etxetiketxera bada ere, elkarrekin tartetxo bat iga-rotzeko aukera izango dugu.

Herriko plazetan egon ezin garen bitarte-an, elkar gaitezen Irrien Plaza birtualean etaegin dezagun jolas elkarrekin!Muxu eta besarkadarik goxoenak gure

etxetik Euskal Herriko etxe guztietara!

m a n t a n g o r r iberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA ASTEAZKENA, 2020KO MARTXOAREN 25A

IRRIEN LAGUNAK