INGURUAREN EZAGUERA 4. MAILA

Denbora badoa

Funtsezkoa da jakitea denbora neurtu e

antolatzeko eta gertakizunak

Erabiltzen ditugun modu batzuk dira :

Agenda bat

Denbora-tarte laburrak

irudikatzeko eta

antolatzeko: asteak,

egunak eta orduak.

Ardatz Kronologiko bat Denbora-tarte luzeen joana irudikatzeko erabiltzen

bosturtekoa, hamarkadak, mendeak edo milurtekoak

Osatu:

1 bosturteko = ______

1 ___________ = 100 urte dira. 1

Denbora badoa

Funtsezkoa da jakitea denbora neurtu eta nola irudikatu gure eguneroko bizit

antolatzeko eta gertakizunak noiz izaten diren jakiteko.

biltzen ditugun modu batzuk dira :

Agenda bat Egutegi bat

tarte laburrak

irudikatzeko eta

eko: asteak,

egunak eta orduak.

Denbora

ertainak irudikatzeko.

Asteak, hilak eta

urteak.

Ardatz Kronologiko bat

tarte luzeen joana irudikatzeko erabiltzen

bosturtekoa, hamarkadak, mendeak edo milurtekoak adieraz ditzake

______ urte dira. 1 Hamarkada = ____________ urte dira

1 ___________ = 100 urte dira. 1 _____________ = mila urte dira.

ta nola irudikatu gure eguneroko bizitza

Egutegi bat

Denbora-tarte

ertainak irudikatzeko.

Asteak, hilak eta

tarte luzeen joana irudikatzeko erabiltzen da. Urteak,

adieraz ditzake

urte dira. 1 Hamarkada = ____________ urte dira

_____________ = mila urte dira.

BIDAIA HISTORIAN ZEHAR

• Historia gure iragana ezagutu ahal izateko zientzia da.

• Historiaren azterketa antolatzeko aldi edo aro historikoetan banatzen dugu.

Aroen hasiera edo amaiera gertaera oso garrantzitsuek markatzen dute.

Historiako aro luzeena da. Gizakia agertu zenetik ( 3 miloi urte inguruan) idazketa

asmatu zen (duela 5.000 urte inguru) arteko aldia da.

Hasieran ehiztariak eta biltzaileak ziren.

Geroxeago, nekazariak eta abeltzainak izan ziren.

Hasieran nomadak ziren. Tribuak osatzen zituzten eta kobetan

edo babesleku naturaletan bizi ziren.

Gero, sedentario bilakatu ziren, leku tinko batean gelditzen

ziren bizitzen eta herrixkak osatzen zituzten.

Hasieran harriak, makilak eta hezurrak erabiltzen zituzten.

Gero, sua ikasi zuten egiten eta metalak landatzen zituzten.

Labar-pinturak eta magia errituak.

Gero, harrizko monumentu handiak : trikuharriak eta menhirrak.

HISTORIAURREA

Zertaz bizi ziren

Nola antolatzen ziren ?

Zer tresna erabiltzen zituzten?

Kultura eta artea

Aro honetan HISTORIA hasten da, izan ere IDAZKETA agertu zelako (duela 5.000

urte inguru).

Gehienak nekazariak ziren, baina artisauak eta merkatariak

azaldu ziren.

Lehen hiriak sortu ziren.

Gizarteak oso antolatuta zeunden : gobernatzaileak,

apaizak, militarrak eta hiritar askeak eta esklaboak

zueden.

Neurketak egiteko tresnak agertu ziren eta publikoko

eraikuntza handiak egin ziren : akueduktuak, zubiak, antzokiak eta

galtzadak.

Arte lan aberats eta zoragarriak egin ziren : pintura, eskultura, zeramika,

literatura …

ANTZINAROA

Zertaz bizi ziren

Nola antolatzen ziren ?

Aurrerapen teknikoak

Kultura eta artea

Erromatar inperioa erori zenean, duela 1.500 urte inguru, Erdi Aroaren

hastapenak aurkitzen ditugu.

Aro honen zehar hiriek beren garrantzia galdu zuten eta jendea

herrixketara bizitzera doa, monasterio edo gaztelu batetik gertu. Bukaeran

,berriz, hiriak garatu ziren.

Jendea nekazaritzatik eta abeltzaintzatik bizi da. Hirietan

artisauak gremiotan elkartzen dira.

Azokak garatu ziren.

Gizartea taldeetan banatzen zen : erregea,

nobleak, kleroa eta nekazariak.

Erreinu txikiak agertzen dira.

Erdi Aroaren amaieran asmakari berriak agertu ziren:

iparrorratza, haize-errota, inprenta…) eta jendearen

hobekuntza ekarri zuten.

Arte lan guztiak erlijioarekin erlazionatuta daude.

ERDI AROA

Zertaz bizi ziren

Nola antolatzen ziren ?

Teknologia - Asmakizunak

Kultura eta artea

Aro Modernoa Amerikaren aurkikuntzarekin

hasten da, 1.492an.

Erdi aroko erresuma txikietatik erresuma

handiagoak sortzen dira. Planetako lurralde

urrunetara ailegatu, esploratu eta konkistatzen hasi

ziren.

Merkataritza indarra hartzen hasi zen, eta hirietan

gizarte klase berri bat agertzen da: BANKARIAK

(dirudunak ziren eta botere gero eta handiagoa izan

zuten).

Aurreko aroarekin ez dago aldaketa handirik, gizarte-aldeek jarraitzen

zuten arau bezala.

Hiri handiak sortzen dira.

Nazioen artean gerrate asko sortu ziren.

Gizarte klase berri batek indarra hartzen hasi zen:

Burgesia.

Iraultza zientifikoa izaten da aro honetan. Zientzia batzuk asko garatu

ziren: medikuntza, astronomia, fisika, kartografia eta ingeniaritza.

Arte eta kultura zabaldu zen. Boterea zeukan jendeak beren

gazteluak, elizak, etxeak eta jauregiak hasi ziren apaintzen artelan

desberdinekin

ARO MODERNOA

Zertaz bizi ziren

Nola antolatzen ziren ?

Teknologia - Zientzia

Kultura eta artea

1.789an Frantziako iraultza izan zen, eta Europako eta beste leku

batzuetara zabaldu zen, eta honekin lortu zena zen momentu hura

arte zegoen antolakuntza politikoa eta soziala aldatzea.

Nahiz eta nekazaritzak eta abeltzaintzak garrantzi

handia izan. Garai hartako ekonomia merkataritzan eta

industrian oinarritzen da.

Gizarte klase berri bat agertzen da : langileena

(Fabriketan lan egiten zuten jendearena).

Demokrazia agertzen da.

Asmakizun teknologikoen eta zientifikoen lasterketa agertzen da: lurrun-

makina, elektrizitatea, telefonoa, irratia, trenak, penizilina , txertoak …

Arte-lanetan iraultza adierazgarria ere agertzen da. Arte-lan

ugari eta era askotakoa.

EGUNGO AROA – ARO GARAIKIDEA

Zertaz bizi ziren

Nola antolatzen ziren ?

Teknologia - Zientzia

Kultura eta artea

Noiz hasi zen Noiz bukatu zen

Aktibitateak :

1. Osatu ardatz kronologikoa hurrengo datuak behar den tokian idatziz:

1.900 : Agurainen eraiki zen fabrika.

1.905 : Fabrika martxan jarri zen.

1.945: Fabrikan handitzeko lanak egin ziren.

1.987: Fabrika itxi egin zen.

2.005 : Fabrikako eremuak aisialdirako esparru eta lorategi ekologiko bilakatu zen.

1900 1925 1950 1975 2000

2. Osatu:

1 bosturteko = ______ urte dira. 1 Hamarkada = ____________ urte dira

1 ___________ = 100 urte dira. 1 _____________ = mila urte dira.

3. Bete ezazu hurrengo eskema:

4. Irudiei erreparatu eta azaldu aro bakoitzeko:

Historiaurrea

Antzinaroa

Erdi aroa

Aro modernoa

Aro garaikidea

historiaurreA

Antzin aroa

Erdi aroa

Aro modernoa

Aro garaikidea

5. Hutsuneak bete:

6. Zein izan zen erromatarren hizkuntza? Ezagutzen al duzu irudiaren hitzen bat?

ANTZIN AROKO

ZIBILIZAZIO HANDIAK

_____________________________________________________

_____________________________________________________

_____________________________________________________

7. Ba al dakizu nork aurkitu zuen Amerika? Zein urtetan aurkitu zuen?

__________________________________________

__________________________________________

8. Ba al dakizu zer gertatu zen Parisen 1.789. urtean?

9. Kokatu artelan bakoitza bere garaian?

10. Bilatu informazioa : Zer izan zen “Apolo 11”? Zer egin zen? Zein arotan egin zen?

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

___________________________________________________________