Platon

platonplatonAntzinako filosofiaAntzinako filosofia

protagonistaprotagonista

BIZITZA, OBRA ETA BIZITZA, OBRA ETA ERAGINAKERAGINAK

• Garaia. Periklesen mendea. Peloponesoko gerrak. Garaia. Periklesen mendea. Peloponesoko gerrak. Espartaren garaipena.Tirania eta demokrazia. Espartaren garaipena.Tirania eta demokrazia. Sokratesen epaiketa eta heriotza-zigorra.Sokratesen epaiketa eta heriotza-zigorra.

• Biografia. Jatorria. Gaztaroa. Bidaiak. Akademia.Biografia. Jatorria. Gaztaroa. Bidaiak. Akademia.

• Obrak. Elkarrizketa platonikoak. Faseak.Obrak. Elkarrizketa platonikoak. Faseak.

• Testuinguru kulturala: Testuinguru kulturala: ERAGINAKERAGINAK:: Baztertu zuena (presokratiko materialistak, Baztertu zuena (presokratiko materialistak,

Heraklito (Kratilo), Sofistak)Heraklito (Kratilo), Sofistak) Bereganatu zuena (Pitagorikoak, Parmenides, Bereganatu zuena (Pitagorikoak, Parmenides,

Sokrates)Sokrates)

Haitzuloaren mitoaHaitzuloaren mitoa

ONTOLOGIA (errealitatea / ONTOLOGIA (errealitatea / izatea)izatea) (1) (1)

• IDEIEN TEORIA.IDEIEN TEORIA.

• Dualismo ontologikoa Dualismo ontologikoa

• Bi mundu: fisikoa eta adigarria (Haitzuloaren Bi mundu: fisikoa eta adigarria (Haitzuloaren mitoa, mitoa, Errepublikako VII liburuaErrepublikako VII liburua).).

• Ezaugarriak.Ezaugarriak.

• Sentikorra eta adigarriaren arteko erlazioa: Sentikorra eta adigarriaren arteko erlazioa: imitazioa, parte hartzea, itzalak. Sentikorraren imitazioa, parte hartzea, itzalak. Sentikorraren menpekotasun ontologikoa.menpekotasun ontologikoa.

• Ideiak: gauzen ezentziak eta gauzen izatearen Ideiak: gauzen ezentziak eta gauzen izatearen kausa. Ezaugarriak. Antolaketa hierarkikoa.kausa. Ezaugarriak. Antolaketa hierarkikoa.

ONTOLOGIA (errealitatea / ONTOLOGIA (errealitatea / izatea)izatea) (2) (2)

• Errealitate mailakErrealitate mailak (lerroaren gonbaraketa *) (lerroaren gonbaraketa *)

Gauzen mundua Ideien mundua

Irudiak Gauzak Objektu matematikoak

Ideiak

EPISTEMOLOGIA EPISTEMOLOGIA (ezagutza, egia)(ezagutza, egia) (1) (1)

• IDEIEN TEORIAIDEIEN TEORIA

• Dualismo epistemologikoa: Dualismo epistemologikoa: epistemeaepistemea (ezagutza, ‘zientzia’) (ezagutza, ‘zientzia’)

doxadoxa (iritzia). (iritzia).

• Arrazoimena eta zentumenak: aurkako ezaugarriak.Arrazoimena eta zentumenak: aurkako ezaugarriak.

• Ezagutzaren mailak: lerroaren gonbaraketa*.Ezagutzaren mailak: lerroaren gonbaraketa*.

• Maitasunaren bitarteko ezagutza (Maitasunaren bitarteko ezagutza (OturuntzaOturuntza))


..


• Ontologia eta epistemologiaren arteko Ontologia eta epistemologiaren arteko paralelismoa:paralelismoa:

ANTROPOLOGIA (gizakia) ANTROPOLOGIA (gizakia) eta PSIKOLOGIA (arima)eta PSIKOLOGIA (arima)

(1)(1)• Dualismo antropologikoaDualismo antropologikoa. .

Arima eta gorputza. Aurkako ezaugarriak.Arima eta gorputza. Aurkako ezaugarriak.

ArimaArima: sinplea, hilezkorra, adigarria, gorputzean preso, : sinplea, hilezkorra, adigarria, gorputzean preso, filozofiaz baliaturik aska daiteke, transmigrazioen filozofiaz baliaturik aska daiteke, transmigrazioen kateetatik ihes egiteko egiazko filosofiara lotu behar zaio kateetatik ihes egiteko egiazko filosofiara lotu behar zaio ((filosofia, heriotzarako prestakuntza) (> pitagorikoak, filosofia, heriotzarako prestakuntza) (> pitagorikoak, orfismoa)orfismoa)

GorputzaGorputza: hilkorra, forma anitzekoa, irrazionala. Arima : hilkorra, forma anitzekoa, irrazionala. Arima galbidera eraman dezake, desirek eta apetituek baliaturik. galbidera eraman dezake, desirek eta apetituek baliaturik. Arimaren espetxea.Arimaren espetxea.

ANTROPOLOGIA (gizakia) ANTROPOLOGIA (gizakia) eta PSIKOLOGIA (arima)eta PSIKOLOGIA (arima) (2) (2)

Arimaren zatiak / funtzioak (Arimaren zatiak / funtzioak (FedroFedro):): Arrazionala kontrola,Arrazionala kontrola, ezagutzaren printzipioa. Zati ezagutzaren printzipioa. Zati

gorena, jainkozkoa, hilezkorra.gorena, jainkozkoa, hilezkorra. Suminkorra / haserrekorra Suminkorra / haserrekorra pasio bikainen iturburua. pasio bikainen iturburua. Irritsezkoa / grinatsua Irritsezkoa / grinatsua desioak. Pasio makurrenak desioak. Pasio makurrenak

adierazten ditu.adierazten ditu.

ANTROPOLOGIA (gizakia) ANTROPOLOGIA (gizakia) eta PSIKOLOGIA (arima) (3)eta PSIKOLOGIA (arima) (3)

Arimaren aurreko existentzia (Arimaren aurreko existentzia (FedonFedon). Gorputza arimaren ). Gorputza arimaren kartzela gisa.kartzela gisa.

Arimaren zatien arteko harremanen arabera gizabanako Arimaren zatien arteko harremanen arabera gizabanako bakoitzari gizatalde bat egokituko zaio (arimaren izaera bakoitzari gizatalde bat egokituko zaio (arimaren izaera eta gizartearen antolaketaren arteko parekotasuna) eta gizartearen antolaketaren arteko parekotasuna) hierarkia sozialaren justifikazioa psikologian / etikan.hierarkia sozialaren justifikazioa psikologian / etikan.

KOSMOLOGIA KOSMOLOGIA (kosmosa, (kosmosa, mundu fisikoa)mundu fisikoa) (1) (1)

• DemiurgoaDemiurgoaren kontakizunaren kontakizuna (kontakizun sinesgarria). (kontakizun sinesgarria). TimeoTimeo elkarrizketa. elkarrizketa.

• Osagaiak:Osagaiak: Demiurgoa (Nous, >Anaxagoras)Demiurgoa (Nous, >Anaxagoras) Eredu perfektua: Ideiak.Eredu perfektua: Ideiak. Materia, inperfekzioaren principioa. Lau elementuak Materia, inperfekzioaren principioa. Lau elementuak

(>Empedokles), matematikoki ulertuak (>pitagorikoak).(>Empedokles), matematikoki ulertuak (>pitagorikoak). Espazioa (hutsa)Espazioa (hutsa)

KOSMOLOGIAKOSMOLOGIA (kosmosa, (kosmosa, mundu fisikoa)mundu fisikoa) (2) (2)

• Kosmologia platonikoaren Kosmologia platonikoaren ezaugarriakezaugarriak:: Teleologikoa (kausa finala, nagusia)Teleologikoa (kausa finala, nagusia) Baikorra (mundurik onena eta ederrena)Baikorra (mundurik onena eta ederrena) Kosmosaren izaera jankotiarra (astro-jainkoak Kosmosaren izaera jankotiarra (astro-jainkoak

Olimpoko jainko-jainkosen ordez)Olimpoko jainko-jainkosen ordez) Matematizazioaren aldeko ahalegina.Matematizazioaren aldeko ahalegina. Geozentrismoa, astroen mugimendu zirkularra Geozentrismoa, astroen mugimendu zirkularra

eta harmonia perfektuaren arabera.eta harmonia perfektuaren arabera.

• Mundu fisikoak antolaketa transzendentea du, Mundu fisikoak antolaketa transzendentea du, perfektuari eta idealari ereferentzia egiten perfektuari eta idealari ereferentzia egiten diona.diona.

POLITIKA (POLITIKA (EstatuaEstatua) ) (1)(1)

VII. EskutitzaVII. Eskutitza: Platonen garaiko egoera politikoa: Platonen garaiko egoera politikoa

Erregimen politikoak. Endekatze-mailaren arabera: Erregimen politikoak. Endekatze-mailaren arabera: aristokrazia (perfektua), timokrazia (ohorea), oligarkia aristokrazia (perfektua), timokrazia (ohorea), oligarkia (aberastasunak), demokrazia (askatasuna eta berdintasuna), (aberastasunak), demokrazia (askatasuna eta berdintasuna), tirania (berekoikeria indarrez edo iruzurrez ezarrita)tirania (berekoikeria indarrez edo iruzurrez ezarrita)

Sistema demokratikoaren errefusapenaSistema demokratikoaren errefusapena

Sofisten enpirismo politikoa (justizia zer den gehiengoak Sofisten enpirismo politikoa (justizia zer den gehiengoak definitzen dudefinitzen dueredurik ez) eta erlatibismo morala errefusatzen eredurik ez) eta erlatibismo morala errefusatzen ditu. Balio moral absolutuen defentsa. Ideien teoriarekin ditu. Balio moral absolutuen defentsa. Ideien teoriarekin erlazioa. Berez justoa eta berezko ongia ezagutzeko beharra erlazioa. Berez justoa eta berezko ongia ezagutzeko beharra (intelektualismoa).(intelektualismoa).

POLITIKA (POLITIKA (EstatuaEstatua) ) (2)(2)

Justiziaren baldintzak: pobreziaren eta nepotismoa Justiziaren baldintzak: pobreziaren eta nepotismoa desagerpena. desagerpena. Goi mailakoen jabetza pribaturik ez Goi mailakoen jabetza pribaturik ez (‘komunismo’ platonikoa) eta ezkontza eta heziketa estatuaren (‘komunismo’ platonikoa) eta ezkontza eta heziketa estatuaren kontrol pean.kontrol pean.

ErrepublikaErrepublika elkarrizketa elkarrizketa

Estatu edo hiri idealaren ezaugarriak interesatzen zaizkio Estatu edo hiri idealaren ezaugarriak interesatzen zaizkio ((utopiautopia platonikoa). platonikoa).

Estatu ideala: ekoizleak, zaindariak eta agintariak.Estatu ideala: ekoizleak, zaindariak eta agintariak.

Isomorfismo arimaren eta estatuaren artean.Isomorfismo arimaren eta estatuaren artean.

Estatuaren Estatuaren JUSTIZIAJUSTIZIA = klase sozialen arteko = klase sozialen arteko HARMONIAHARMONIA. .

POLITIKA (POLITIKA (EstatuaEstatua)) (3)(3)

““Legea gobernarien gainetik Legea gobernarien gainetik eta horiek legearen menpeko eta horiek legearen menpeko jartzen dituen estatuak gora jartzen dituen estatuak gora egiten du aberats eta egiten du aberats eta zorioneko, jainko-jainkosen zorioneko, jainko-jainkosen beindikapen guztiekin” beindikapen guztiekin” ((LegeakLegeak))

ETIKA (ETIKA (zoriontasuna eta zoriontasuna eta bertuteabertutea) ) (1)(1)

• Gizakiari dagokion ongiaren handienaz arduratzen da: Gizakiari dagokion ongiaren handienaz arduratzen da: bertuteari loturiko zoriontasunaz. bertuteari loturiko zoriontasunaz.

• Balio moralen izaera absolutua: sofisten erlatibismo morala Balio moralen izaera absolutua: sofisten erlatibismo morala kritikatzen du.kritikatzen du.

• Politikarekin erlazionaturik: gobernaria onenak izan beharko Politikarekin erlazionaturik: gobernaria onenak izan beharko du, bai ezagutzaz baita bertuteaz ere.du, bai ezagutzaz baita bertuteaz ere.

• Dialektika: Ongiaren Ideia eta gainontzeko Ideien ezagutza.Dialektika: Ongiaren Ideia eta gainontzeko Ideien ezagutza.

• Arimaren bertuteak: justizia arimaren zatien arteko harmonia Arimaren bertuteak: justizia arimaren zatien arteko harmonia gisa (banakoen justizia).gisa (banakoen justizia).

ETIKA (ETIKA (zoriontasuna eta zoriontasuna eta bertuteabertutea) ) (2)(2)

..

PEDAGOGIA (PEDAGOGIA (heziketaren heziketaren teoriateoria) ) (1)(1)

Heziketa sofisten arabera: prozesu pasiboa.Heziketa sofisten arabera: prozesu pasiboa.

Platonen kritika: heziketa prozesu aktiboa da. Platonen kritika: heziketa prozesu aktiboa da. (>Sokrates)(>Sokrates)

Ondo gobernatzeko ongia ezagutu behar da, hortaz, ezin Ondo gobernatzeko ongia ezagutu behar da, hortaz, ezin da zuzentazunez gobernatu ideiak ezagutu gabe. da zuzentazunez gobernatu ideiak ezagutu gabe.

Heziketa: agintarien/filosofoen heziketa Heziketa: agintarien/filosofoen heziketa hautespen hautespen prozesua.prozesua.

Helburua: ideiak ezagutu ongia eskuratu arte. Helburua: ideiak ezagutu ongia eskuratu arte.


EdukiakEdukiak::

Ikasgai propedeutikoakIkasgai propedeutikoak ArimtetikaArimtetika GeometriaGeometria Geometria espazialaGeometria espaziala Astronomia Astronomia HarmoniaHarmonia

DialektikaDialektika


FaseakFaseak

1.1. 20 urteraino (heziketa orokorra)20 urteraino (heziketa orokorra)

2.2. 20-30 urteren bitartean, formakuntza matematikoa.20-30 urteren bitartean, formakuntza matematikoa.

3.3. 30-35 urteren bitartean, dialektika.30-35 urteren bitartean, dialektika.

4.4. 35 urtetik 50 urte bete arte, agintean, behe mailako postuetan35 urtetik 50 urte bete arte, agintean, behe mailako postuetan

5.5. 50 urtetik aurrera, gobernatzea eta agintari berriak prestatu.50 urtetik aurrera, gobernatzea eta agintari berriak prestatu.

DialektikaDialektika, ikasgai gorena. Haitzuloaren mitoan igoerari egiten dio , ikasgai gorena. Haitzuloaren mitoan igoerari egiten dio erreferentziaerreferentziadialektikak esanahi bikoitza du: heziketa / ezagutza dialektikak esanahi bikoitza du: heziketa / ezagutza prozezua (bereiziki azken fasea) eta ideiei buruzko ezagutza prozezua (bereiziki azken fasea) eta ideiei buruzko ezagutza (epistemea).(epistemea).

Education

Platon