12
Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco M ONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera Euska) Herrian. Aro garaikidea (!): ekonomi mundua", /fsas Memor/a. Re^/sfa de Esf^d/os Mar/f/mos de/ Pa/s Vasco, 1, Untzi Museoa, Donostia, 1996, 90.-109. or.

MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

  • Upload
    others

  • View
    9

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

Revista de Estudios

Marítimos de! País Vasco

MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera Euska) Herrian. Aro garaikidea (!): ekonomi mundua", /fsas Memor/a. Re^/sfa de Esf^d/os Mar/f/mos de/ Pa/s Vasco, 1, Untzi Museoa, Donostia, 1996, 90.-109. or.

Page 2: MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

/fsas-ga/e/ buruz/ro //rer/refen gaur egungo egoera fus/ra/ Herr/an. ^ro gara//r/dea (/); e/ronom/ mundua

Manue/ M ontero

fus/ra/ Hern'/ro L/n/'berfs/'fafea

fus/ra/ Herr/'ar/ buruz eg/nda/ro edoze/n oro/pen b/sfob/ro edo /'/ruspeg/ oro/ro- rrefan, ez/nbesfez, ba/ /fsasoa efa ba/ /fsasoaren /nguruan sorfufa/ro /anb/de

efa /barduera saz/ an/fza a/pafu ob/ d/ra. Arranfza/ee/r, mabne/e/r, /fsasunfz/eA, porfue/r, unfzzo/e/r efa abarre/r, eus/ra/dunez buruz/ro /rud/ /ro/e/rf/boa/r osafzen fuzfe, fus/ra/ Herbaren funfsez/ro osaga/ b/sfon'/roefa/ro baf /denf/Y/' afze/ro o/'na-

rnz/ro e/emenfu g/sa. /denf/V//raz/o bor/ ez da arb/frar/oa, guzf/z a/deranfz/z, ba/z/'/r. Oro/ror/rz «/'fsas /barduera/r» de/ gen/fza/reene/r eg/nZr/zun eraba/r/'garn'a befe /zan dufe frd/ Aroaz gerozf/'/r efa ezz'nez/roa //'fzafe/re Aro Gara/'/r/de/ro d/nam/'/ra b/'sfor/'/roa u/ertzea /barduera bon'e/r e/ro- nom/ efa g/zarfe ar/oefan /zan dufen erag/na /ronfuan barfu gabe, baz'e/ /ebenfasuna eman/'Zr, bef/ ere.

/Vabarmena da, ordea, ba/'nbesfe/ro a/dea egofea, bafef/'Zr, /fsasoaZr efa /fsas /barduereZr fus/ra/ Herbaren b/'/a/raera b/sfob/roan /zan dufen berez/ro p/'suaren, ba/fa ere /rud/ /ro/e/rf/boa/r sorfzen zzan dufen zeregzn s/nbo/z/roaren, efa besfef/'/r, //rer/runfza/r ba//o bor/'e/ es/ra/n/ d/en arrefa es/rasa­ren arfean. fg/'a da ez dau/ragu/a eba/uaz/'o oro/rorrz/r, /barduera bor/en b/7a/raera neurfzen duen//r efa besfe e/ro/zpen-ar/o bafzue/r//ro e//rar/ofura f/'n/rafzen d/'en//r. Ha/a ere, ez da barr/fze/roa gabe­z/a bor/ egofea, gure b/'sfor/'ograf/'a nab//ro gazfea de/a/ro, /zan ere, yauz/ /rua/z'faf/boa mende bonen az/ren /aurdenean zzan ba/fa eus/ra/ zraganar/ buruz/ro z/rer/refa szsfemaf/'ZroeZr eragznda.

Are de/garnagoa da, azfer/refa b/sfob/roa/r aspa/d/ bonefan ba/nbesfe uga/du arren, ba/n monograf/'a gufx/ egofea /fsas b/'sforz'are/r/'n zeb/rus/a duen eze/'n ar/on buruz, ar/o bor/efa/ró as/ro efa as/ro eraba/r/garn'a/r /za/r¿ ga/nera. /Vorma/ean -sa/buespena/r oso gufx/ d/ra- modu marg/na- /ean, /a ep/sod/Zroan azferfu zzan d/ra, efa /a bef/ /ronfa/r/zunaren barzan o/narr/zZrofzaf jotren d/ren besfe ga/ bafzuen mendean, bau da, enpresa, mer/rafar/fza nabzz /ndusfr/ garapenar/ buruz/ro gazen mendean.

fg/a esan, born es/rer aurrerafu da az/ren urfeofan /isas /nguruaZr sorfufa/ro errea/z'fafe eZrono- m/'/ro ja/r/n bafzuen ezagufzan. fama/gama da, ordea, ga/ar/ prop/o be/fzen d/on azfer efar/Zr ez egofea, zenba/f arrazozrengaf/Zr. ¿ebendab/z//roa da borre/a ez/n dugu/a barfu z/ruspen oro/ror baf /fsas /barduere/r fus/ra/ Herr//ro e/ronom/an eg/nda/ro e/rarpena/r ba/orafze/ro, efa ez/n d/fugu/a an- fzeman /barduera bor/e/r denboran zebar /zan d/fuzfen a/da/refa/r. Ga/nera, /fsasoareZr/n zerz/rus/a dufen e/ronom/ ar/oe/r beren mefodo/og/'a bebar dufe, zeren efa, sarrz as/rofan, zenba/f /barduera- ren funfz/onamendua zr/zp/de prop/o efa pr/'baf/boe/ afxz/rzfa egofen ba/fzen, bau da, besfe eZro/z- pen-ar/oefan dauden z'rzzp/dee/r/'n bomo/ogagarr/a/r ez d/ren /r/zp/deezafxz/r/'fa. Gogoan bar/'fzazue, esafe bafera/ro, Zrofrad/'en anfo/amendua/r dauz/ran berez/fasunaZr edofa arranfzaren efeZr/'naZr banafze/ro dauden s/sfemaZr. Horrefaz ga/nera, nabzgaz/oar/ /ofufa/ro soz/efafe anon/'mo moder- noe/r ere -X/X. mendearen ama/eran sorfufa/ro unfz/'-etxea/r- beren anfo/amendu efa funfz/ona- mendu berez/a/r zeuz/rafen, besfe ar/o bafzuefan daudenefaf/'/r arras ezberdzna/r. /fsasunfz/a/r bere- ba/a amorf/zafze/ro prem/a/r edo moz/r/nen Zronfab/7/fafeaZr, b/da/az b/da/'a eg/fen zenaZr, frafa- mendu berez/a es/rafzen dufe. Berd/n es/rafzen du anfo/afze/ro zufen eg/fura/r, X/X. mendearen ama/era/ro enpresa berr/efaf/'/r bere/zz ob/ zena/r, eg/fura nabarmen/r/ berf//ra/a ba/fzeu/ran, efa unfz/-efxe anon/moen gerenfz/a/r ba/en /ronfro/ zorrofza eramafen ba/fzuen.

Hzsfor/a e/ronom/'/roaren //ruspunfuf/Zr, bada, prem/az/roa d/'rud/ /Zrer/runfzaZr besfe jarrera baf bar dezan, /fsas /barduere/ buruz/ro a/pamen no/z-beb/n/ra/roa/r efa zaf//ra/roaZr ga/nd/fuz efa ba/'e/ osofasunean be/duz, Aro Gara/Zr/dean /zanda/ro modern/zaz/o prozesuen osaga/ eraba/r/garrz g/sa. Hor/ dena b/ arrazo/ bauengaf/Zr. /ebena, borre/a ba/rarn'/r eraba/r/ aba/ /zango de/a/ro zer e/rarpen zebafz eg/n d/on /fsasoa/r gaurZro fus/ra/ Herbaren era/Zrunfzab, znfu/z/'oez barafago, bef/ ere; efa b/garrena, borre/a ba/rarn/r ja/r/'n aba/ /zango de/a/ro, ong/ efa garb/, zeryo/rab/de berez/ /zan dufen /ísasoan /ofufa/ro ar/o e/ronom//roe/r.

Page 3: MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

GA/A ZFRL4/V Df/V

Gure //ruspunfuf/Zr beg/'rafufa, /fsaso/ro /barduere/buruz e/ronom/a/ro b/fze/r/n m/'nfzafzean, b/ru a/daga/ barfu bebar d/ra /ronfuan gufx/'enez, ba/ro/fza/r bere d/'nam/'/ra jarra/fzen badu ere, e/^arre- /r/n /ofufa ba/fauder

- Porfuefa/ro /nsfa/az/oa/r.

- /fsasoaren usf/a/refan d/bardufen enpresa/r fno/a /fsas fraf/Troan, ba/a arranfzan/

- Usf/a/refa borre/r/n zuzene/ro /ofura dufen /ndusfr/a/r, bau da, unfz/g/'nfzan d/bardufena/r.

B/'sfan da bana/refa bor/ murr/fza de/a. f/ama//ra ar/ofara zaba/ /z'fe/re, ba/a no/a, /ronfserba /ndusfr/'efara, /fsaso/ro aseguru /ronpa/'n/'efara, /nporfaz/oan efa esporfaz/oan z/bardufen mer/rafa- r/'fza-efxeefara efa abarrefara, zeren /fsasoa/r sorfufa/ro negoz/'oeZr erag/'n zaba/a eduZr/ ba/'fufe bef/'- dan/'/r. /Vo/anab/ ere, a/pafufa/ro b/'ru a/daga/ bor/e/r (porfua/r, unfz/ nab/z arranfza soz/efafea/r efa unfz/o/a/r) ba/ osafzen dufe/a o/narnz/ro esparru baf, /fsasoare/r/'n zer/'/rus/'a dufen besfe e/r/'men ba­fzuen y'o/rab/de b/sfon'/roa berfan /ro/rafze/ro modu/roa, efa, a/d/ berean, /fsasoaren b//a/raera e/ro- nom/'a/ro b/fze/r/'n u/erfzen /agunfze/ro esparru berez/ baf ere es/ra/nfzen dufe.

A/pafufa/ro ar/o ba/ro/fzaZr, ;'aZr/'na, bere frafaera berez/a es/rafzen du, bebar-bebarrezZroa dena, besfa/de, /ebenengo a/d/'z eg/fen den edoze/'n burb/7/refan. /-//rure/r sorfzen d/fuzfe beren mefodo- /og/ arazoa/r efa g/zarfe nab/z e/ronom/ erag/'nen arazoa/r. Ora/n, /zafez, e//rarre/r/n esfu-esfu /ofu­fa/ro a/daga/a/r d/'ra, efa /zan d/fuzfen a/da/refa/r e//rarren mendefasuna /ronfuan barfufa ba/rarn'/r u/er da/fez/re, efa mendefasun borre/r, ba/aber, badu bere /ofura /fsasoa/r burrenez burren befe /zan d/'fuen eg/'n/r/zun e/ronom/'/roe/r/n.

//ruspunfu borrefaf/'/r beg/rafufa, /fsas /barduere/r /zanda/ro era/da/refa borrefan dafza Aro Gara/'/r/de/ro prozesu bisfon'/roaren band/fasuna, /ndusfr/ g/zarfe bafen prem/'efara mo/dafu bebar /zan z/'ren efa. Z7orre/r berare/r/'n e/rarr/ zuen, /ebendab/z¿ /fsasoa eus/ra/ e/ronom/an eg/n/r/zun berr/a/r befefzen basfea, X/X. mendearen erd/a/dean ab/afu efa mendearen ama/era a/dean azZrar- fufa/ro modern/zaz/'o e/ronom//rof//r eforn z/'ren eg/n/r/zuna/r, ba/'n zuzen ere. f/orre/r bauxe es/rafu zuen, /eben/'/r, eus/ra/porfuefara /ngurafzen z/ren /fsasunfz/'a/r era/dafzea. Prozesuaren uner/'/r gore- na efa //rusgarr/ena B/z/ra/'/ro burd/'n-mearen esporfaz/oa basfean gerfafu zen. X/X. mende ama/'e- ran, urfero 2.000 efa 3.000 /fsasunfz/ b/farfean /r/sfen z/ren /Verb/o/ /ba/ra efa band/'/r meaz /rarga- fur/Zr /rfefen. /Vab/gaz/'o berr/aren gora/rada, ordea, ma/7a apa/agoan bada ere, eus/ra/ /rosfa/deZro porfu nagus/'efan gerfafu zen. Besfe b/'fz bafzue/r/'n esafe/ro, be/a-unfz/ fx/'/r/en ordez baporea/r sarfu z/ren, bor/e/r /zan ba/'fz/'ren X/X. mendearen ama/'eran, furopa/ro mer/rafar/fza osoan gerfafu zen beza/a, /fsas garra/oa/r /zanda/ro modern/zaz/'oaren ordez/ran'a/r.

Ora/'n, a/d/ berean, be/a-untz/efaf/'/r /urr/nez/ro /fsasunfz/'efara, efa borren ondor/'oz, fama/na band/7ro fraf/'/rora pasafzea/r, /nsfa/az/o berr/a/r es/rafu zzz/r/en porfue¿ bef/'/ro mo/7a/r ez ba/'fz/'ren ga/ /fsasunfz/ berr/a/r barfze/ro, ob//ro neurr/efa/roa/r ba/no as/roz band/agoa/r z/ren efa. fg/'nbebar borre/r es/orfzu /ro/e/rf/bo baf es/rafu zuen efa berr/ era/rundee/r zuzendufa/ro /nberfs/'oaren b/dez gauzafu zen. /Cosfa/de/ro pa/sa/'a ere a/dafu eg/'n zen efa /rasuren bafean -/Verb/'o/ /bazar/ dago/r/o- nean baf/'/r baf- fus/ra/ /-/ern'an egunda/'no eg/'n den berr/7an/7r garranfz/'fsuena /zan da. fra/da/refa bor/ eraba/r/garna /zan zen, ez/nbesfe/ro es/ra/r/zun b/'burfu ba/'fzen eus/ra/ e/ronom/'a/r -e z baZrarr/Zr /fsas eZronom/aZr- /ndusfr/a modern/zafze/ro erron/rar/ aurre eg/'n z/eza/on.

/Vab/gaz/'o berr/a/r, bau da, modern/'fafe a/ree/r /rosfa/de/ro berr/efan zufen ordez/rar/r/Zr onena/r, erag/'n zuen besfe/a/ro a/da/refan/r ere. ¿ebenb/z/ unfz/'o/efan. 7rad/z/'oz/ro unfz/g/'nfzan z/'bardufen o/a/r, egurrez/ro unfz/ fx/'/r/a/r aurre/ro mendeefaf/'/r eg/fen z/fuzfena/r, desagertu eg/'n z/ren. Az/rene/ro gerra /rar/zsfa bu/rafu efa bereba/a /fx/ z/'ren. /-/and//r bamar/rada bafzuefara uníz/o/a berr/a/r sorfu z/'ren, modernoa/r, /abe gara/efaf/Zr aferafzen z/'ren /am/nafua/r Zronfsum/'fzen z/'fuzfe- na/r eta /barduera ar/o berr/ baf ernaraz/ zufena/r, aur/r/ fus/ra/ /-/err/7ro garranfz/tsuenefa/ro baf b/7a- /rafzera/no. /Vab/gaz/o/ro era/rundeen mo/dea/r ere a/dafu z/'ren. L7nfz/-efxea/r, soz/efafe anon/'mo modernoen b/'dez erafua/r, e//rarfze/ro formu/a berr/ b/7a/rafu z/ren, X/X. mendearen az/ren bamar- Zradaz gerozf//r eus/ra/ e/ronom/a/ro garranfz/fsuenen arfean zegoena.

Oro/ror/r/ ba/no ez dugu ezagu/zen no/a gerfafu z/'ren a/da/refa bor/e/r fus/ra/ Herr/Zro /isas e/ronom/án.

/P5A5 /HARDUfRAK fPPfG/Mf/V ZAHAPPAPf/V AMA/fPA/V

Zenba/f azfer/refa/r berar/az be/du /zan d/ofe /fsas ar/oa/r frreg/'men Zabarraren ama/eran zeu- /ran egoerar/. ¿ebenfasunez/ro erreferentz/ punfufzaf mer/rafar/fza/ro /rap/faZ/smoaren era/Zrunfza efa b/'/a/raera barfu /zan d/fuzfe efa baren garranfz/'a efa garapena eba/uafu. fspero /zafe/roa zenez,

Page 4: MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

azfer/refa/r bema/de ma/7a/ro //ruspeg/efaf//r ab/'afufa gauzaftv /zan d/ra efa oso no/zean beb/'n ba/ra- rr/'/r eman d/Yuzfe Z/ruspeg/ oro/rorra/r.

/Vo/anab/ ere, ba//agarn'a/r /zan d/'ra XV///. mende/ro efa X/X. mende bas/era/ro mer/rafar/íza/ro /rap/Ya//smoa/r fus/ra/ f/ern'aren bZ/a/raera e/ronom//roan /zan zuen garranfz/a f/n/rafze/ro. 77a/a, bor/'eZ es/rer esan da/Ye/re /Ysas /barduera/r (nab/gaz/oa nab/z unfz/g/'nfza) garranfz/ band//roa/r /zan z/re/a. //rer/refa bafzue/r berresfen dufenez, /rosfa/de/ro berr/a/deefa/ro e/ronom/a, oro bar, as/r/ /ron- p/exua zen frreg/men Zabarrean, efa baren ezaugarr/a zen b/garren efa b/rugarren se/rforea/r oso garafufa zeuz/ra/a. 77a/a, bada, e/ronom/a borre/r zanfzu modernoa/r zeuz/ran/ borregaf/'/r, /Ysasoa- re/r/n zen'/rus/a zufen /barduera ar/oe/r ere garapen //raragarr/a /zan zufen.

//do borrefaf//r, azfer/refa guzf/e/r berresfen dufenez, mer/rafar/ donosf/arre/r edo b/'/bofarre/r mer/rafar/Yza/ro barreman zaba/a/r z/Yuzfen e//rarre/r/n, frafZ/ro efengabea manfenfzen ba/Yzufen franfz/'a, Br/Ya/'n/'a, A/eman/a nab/z f/erbereefa/ro porfu nagus/'e/r/n. /-/a/a, azfer/refa b/'/ra/na/r dauz- /ragu frad/zZoz/ro mer/rafar/Yza-efxeen Yunfz/onamendura burb/7fzen d/rena/r, ba/ XV///. mendean G/puz/roan sorfu z/'ren /ronpa/n/e/ buruz/roa/r ba/ mer/rafar/ b/7bofarren fam/7/a nagus/'en Zbarduere/ buruz/roa/r. Obarfaraz/ bebar dugu, ba/a ere, /ruzurrez/ro fraZZ/roar/ buruz/ro azfer/refar//r ez dugu/a -u/erfze/roa ere bada-, nab/z efa bada/r/gun fraYZ/ro borre/r osafzen zue/a fus/ra/ f/err/an barrena /b/7fzen zen mer/rafar/Yzaren porfzenfa/'a band/ baf. Azfer/refe/ es/rer, besfa/de, B/'z/ra/'an edo G/puz/roan berfa/rofufa/ro mer/rafar/ afzerr/Yarre/r zeu/rafen p/sua neur deza/regu, barreman ona/r ba/Yz/Yuzfen berfa/ro mer/rafane/r/n, as/rofan ez/ronfzaz/ro /ofura/r ere baz/Yuzfe/a.

Dena de/a, ondo ezagufzen d/Yugu mer/rafar/Yza/ro barremanen o/narnz/ro eg/Yura/r fGazfe/a/ro nab/z /Va/arroa/ro arf/7earen esporfaz/oa, furopa/ro manufa/rfuren /nporfaz/oa efa bor/e/r barne mer/rafuan banafzeaj, ba/Ya ere eus/ra/ porfuen b/Yarfez gauzafufa/ro /Ysas mer/rafanYza/r ;o/rafu zuen papera, berfa/ro e/ronom/an nab/z fspa/n/'aren /parra/dean eg/Yen zen frafz/roaren //ruspeg/Y/Zr beg/rafufa. /-/ufsune baf nabar/Yzen da, ordea; frad/z/'oz/ro mer/rafar/Yza-efxeen funfz/'onamendu berez/a sa/ronfzen duen azfer/refan'/r ez dago, bau da, f/'nanfza me/ran/smoa/r, /ronfab/7/Yafe/ro ema/Yza/r nab/z mer/rafar/Yza/ro moz/r/nen b/7a/raera azferfzen d/Yuen//r.

Porfuefa/ro azp/'eg/Yure¿ a/diz, arrefa dezenfe fx/Zr/agoa es/ra/n/ /zan za/e, efa bor/ ba/a /zan da, nab/z efa porfua/r frafz/roaren edo arranfzaren bebarrefara ego/r/Yu /zana era/rusgarn ona /zan, por­fua/r a/d/an-a/d/an /zan d/Yuen erab/7ere/r sorfaraz/Ya/ro azp/eg/Yuraz/ro bebarrefara burb/7fze/ro. f/orr/ es/rer, ga/nera, au/rera dago, mo/7a zabarra/r /ronponfzera/roan edo berr/a/r era//r/Yzera/roan, e/ronom/a efa fe/rn//ra a/def//r une ba/ro/fzean egon z/ren ga/Yasuna/r //rerfze/ro.

Horrefara/ro, sarrera b/'/ra/na da ora/nd//r ere G/r/qu/a/'n-Ga/zfarroren Los puertos marítimos del País Vasco, ga/'a oro/rorrean //rerfzen duen besfe /an/'/r ezean. Ab/apunfufzaf ban-bemen/ra b/7du- fa/ro eus/ra/ porfue/ buruz/ro berr/ b/sfon'/roa/r barfzen d/Yu. /nsfa/az/oe/ buruz/ro berrera/'/runfza s/s- femaf//roa ez bada ere, porfuen ga/ne/ro //ruspeg/ oro/rorra emafen du, /ebenengo berr/ b/sfon'/ro- a/r ardafz barfufa, efa a/pafu ere, ba/ desagerfufa dauden porfua/r ba/ bera/r «egungo porfua/r» de/Yzen d/ena/r a/pafzen d/Yu, bau da, f/ondarr/b/a, Pasa/a, Donosf/a, Or/o, Zaraufz, Gefar/a, Zuma/a, Deba, MufrZ/ru, Ondarroa, /.e/re/Y/o, fa, f/anfxobe, Munda/ra, Bermeo, Ba/r/o, Arm/nfza, P/enfz/a, A/gorfa, «/Verb/o//ro porfua/r», 5anfurfz¿ Z/erbana efa 5omorrosfro. M/nfzaga/ d/Yuen por­fua/r /zendafze borre/r/n ba/rarn/r bad/rud/ eg/7ea/r zorrozfasunez barfzen due/a ga/a, ba/na, a/d/ berean, efa ez/nbesfez, apenas sa/ronfzen d/Yue/a gure /Ysas b/sfor/an eg/n/r/zun//r garranfz/Ysuena befe /zan dufena/r. /Vo/anab/ ere, merez/'mendua zo r za/'o eus/ra/ porfuen b/Za/raera b/sfon/roaz efa egoeraz osofasunean ar/YzeagafZ/r. T7orregafZ/r, ez/nbesfe/ro erreferenfz/ punfua da ga/ bor/ sa/ron- fze/ro orduan, berez b/sfor/ograf/a/ro ga/ ba/runa osafzen badu ere.

Arranfza ar/oa ere azferga/ berez/a da. frreg/men Zabarrar/ dago/r/onez, apenas /zan duen azfer/refa s/sfemaf/'/ron/r, ba/na ba/ a/pamenZ/r, as/rofan ondo do/rumenfafufa ga/nera, ba/' ba/earen efa ba/ra/7aoaren arranfza/r b/sfor/'an zebar /zanda/ro b/7a/raeraz ba/ espez/'eez ba/ berr/ bafzue/r arranfzan /bardufe/ro urfe saso/en arabera /zafen z/Yuzfen err/Ymoez //ruspeg/ oro/ror bafera/ro, azp/marrafze/roa/r d/'ra, dudar/7r gabe, 7uan Grac/aren azfer/refa/r, /nferprefaz/o ba//ofsua emafen ba/Yu B/z/ra/ra/ro, ba/ arranfza ar/oaren anfo/amenduaz ba/ benefan zeu/ran p/suaz ba/ erab/Zfzen z/Yuen err/Ymoez ere. BesfaZde, /rofradZe/r frreg/men Zabarrean efa Aro Gara//r/dearen bas/eran beren funtz/onamendura/ro erab/7ízen z/Yuzfen /r/zp/deen ga/a, azferfze/ro dau/ra //rer/runfza/r ora/n- d/'/r.

7*rad/z/oz/ro untz/o/e/ buruz, osfera, zaf/'/ra/ro azfer/refa/r eg/n d/ra, berfa/ro b/sfor/'en barruan eg/n ere, ba/na apenas /zan dufen //ruspeg/ oro/rorr//r. /-/orregaf//r, azp/marrafze/roa da, Gu/arden La industria naval vizcaína /r/as//roa. (Jnfz/g/nfzaren b/'/a/raera berrera//r/fze/ro eg/n den aba/eg/nz/r ban- dzena da orazndZ/r. B/z/ra//ro untz/o/e/r XV///. mendean zufen egoerar/ buruz/ro /rud/ murr/Yz baf, BZ/bo/ro po/Yu/ro berganf/n, pa/rebofe efa fragafen zerrenda xebe baf efa gara/ barfa/ro unfz/en

Page 5: MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

f/po/og/a /nferesgarr/ baf emafen d/'fu. Azfer/refa/r, egungo mefodo/og/ /r/zp/dee/yarra/fzen ez bad/e ere, efa exbausf/boa ez /zan arren, //ruspeg/ arras /nferesgarr/'a emafen du X/X mende has/eran, /urr/nez ro /fsasunfz/'en agerpena/r erag/nda/ro /npa/rfuaren aurref/'/r, /zan z/'ren a/da/refe/ buruz /Vo/anab/ ere, B/z/ra/7ro unfz/g/nfza/r XW//. mendean zuen badaezbada/ro egoeraren ga/ne/ro /rud/'a, 7ove//anose/r berrefs/a, ze/nen usfez mende ama/era/ro unfz/'o/a garranfz/fsu ba/rarra Zorrofza/roa ba/'fzen, G/puz/roara ere beda da/fe/re, seguras/r/.

EPPEG/ME/V ZAHARRE/CO E/(0/V0M/APE/V /(P/S/AÍD/A

frreg/men Zabarre/ro e/ronom/aren /rns/'a/d/'a zenba/f /'/ruspunfufaf/'/r azferfu /zan da. Azfer/refa bor/en bzfarfez ba/'nbaf gauza /'/ras/ d/fugu /fsas ar/oa/r XW//. mendearen az/ren bamar/radan efa X/X. aren /eben b/ berenefan /zan zuen yo/raeraz.

Ora/'n, a/d/ bor/ azferfzean ere, erreferenfz/ punfu gogoz/roena mer/rafar/íza/ro /rap/'fa//smoaren porfaera /zan du b/sfor/'ograZ/aZr. Ha/a, ba/ frad/z/ozZro mer/rafar/fza /b/7b/deen erorZrefa ba/ fraf/'Zro berr/'en agerpena azferfu d/'ra. Gazfe/a/ro arf/7earen esporfaz/oa ga/du zenean, gar/'arena eforr/Zro zen baren ordez, X/X. mendearen erd/a/de/ro bamar/radefan sa/duZro zena. Burn/o/efan /andufa/ro burd/'naren sa/menfa buZrafu zenean, B/z/ra/'/ro burd/'n-mearen aferafzea eforr/Tro zen baren ordez, esporfaz/oa //bre ufz/ ba/fzufen Gern//ra/ro Bafzar /Vagus/e/r 7863an. P/s/rana/ra-p/s/rana/ra /eben burd/n-/anfeg/a/r ere ezarr/Tro z/'ren, efa /rosfa/de/ro porfuefan /r/'ng/'nfza garafu/ro zen. Gerfaera bor/e/r, ez/'nbesfean, beren o/'barfzuna /zango zufen /isas /barduerefan. Gero, 7847az gerozf/7r, mer/rafar/fza //bre/ro erreg/'mena ama/fzea/r efa fspa/'n/'a/ro mer/rafuaren bafasunean sarfzea/r, ego­era berr/ baf e/rarn'/ro zufen, efa borre/r, eus/ra/ e/ronom/a osoan erag/ngo baz/'on ere, /rosfa/de/ro berr/efan /npa/rfu //raragarr/a eduZr/'Zro zuen.

Zor/fxarrez, foruen az/ren a/d/a, bau da, 7847ean bas/ efa 7876an, az/rene/ro gerra ZrarZ/sfaren bu/raeran, ama/'fzen dena, apenas azferfu duen b/sfor/'ograf/'a e/ronom/'/roa/r bera ba/rarr/7r barfufa. Eg/nda/ro azfer/refe/r a/d/ bor/ frad/z/oz/ro e/ronom/aren az/ren arnasa/d/fzaf yo /zan dufe, edofa, gerora /ndusfr/ g/'zarfe bafen era//r//refa /ragarfzen zuen /eben a/da/refa-a/d/fzaf.

B/ /'/ruspeg/ bor/e/r baferagarr/a/r efa zuzena/r d/'ra, ba/'na b/efa/ro bafe/r ere ez du azfer/refa bere- z/'r/'Zr eraZrarr/ /fsas ar/oa/r bere edoze/'n a/derd/'fan /zanda/ro a/da/refa ya/r/ne/ buruz, nab/z efa a/d/ bura, gure b/sfor/'a e/ronom/'/roaren aro baf ama/fu efa gara/'/r/'defasunaren o/narr/a/r ezarr/ z/'rene- /roa, esan beza/a, garranfz/ band/'Zroa /zan.

A/d/ bor/ de/a efa, a/b/sfe ugar/'Zr /radoZr/'fzen dufenez bazegoen Zronfz/'enfz/a baf eZronom/a- renfzaf gara/ berr/ baf zeforre/a efa, ez/'nbesfez, /fsasoan /ofufa/ro /barduerenfzaf ere ba/axe /zan­go ze/a. Gara/ borrefanfxe eg/n z/'ren /eben pro/'e/rfu modernoa/r porfuefa/ro /nsfa/az/oa/r berr/'fze- /ro. /Vab/'z efa /urn'nez/ro /fsasunfz/'en agerpena/r efa garapena/r aur/r/ /zango z/fuzfen erag/na/r ez z/'ren oso /ronfuan barfu, b/ gerren arfe/ro a/d/an B/z/ra/a efa G/puz/roa/ro porfuefara/ro proposa- fzen z/'ren obra/r, frena/r /ragarfzen z/'fuen fraf/'/ro /ropuruefara ego/r/fufa egofen z/ren, frenb/'de nagus/a/r urfe ba/efan bedafu z/'ren efa.

Ha/a, 7855era/ro, bazuen G/puz/roa/ro Poru A/dund/a/r b/de berr/ baf eg/'na Pasa/aZro porfuan, efa 7867ean, obren f/'nanfzab/'deaZr ezfaba/dafzen d/fuzfe G/puz/roa/ro Bafzar/Vagus/e/r, efa A/dund/ar/ ba/'mena emafen d/ofe «ag/'nfar/'fzareZr/n b/fzarfu dezan zer d/'ru /ropuru xedafu bebar duen G/puzZroa/r be/buru borrefaraZro efa orda/n/refa/r ze/'n epefan eg/'n bebar d/fuen». Pasa/a/ro porfua/r ba/a/ro adm/n/sfraz/o Zronp/exua edu/r/fzea/r -non fsfafu/ro Adm/n/sfraz/'oaZr es/rumen mam/fsua/r zeuz/ran- zer/'Zrus/ band/a /zan zuen porfuaren ego/r/fzea afzerafu zed/'n. Ha/a /radoZr/'-fzen du Bafzar /Vagus/e/r 7869an barfufa/ro eraba/r/ bafe/r, a/eg/a, Esfafuan Pasa/aren ga/ne/ro es/rumen osoa es/rafze/roa/r «Esfafua/r b/7fzen d/'fuen ane/ guzf/e/r/'n efa obren nab/z /fsasoan /rabaz/fa/ro ferreno- en yabefza osoare/r/'n». Ba/'mena 7 870e/ro /ege bafen b/dez eman zen, efa, gerra /rar//'sfa /r/'fs/ zene- ra/ro, sorfufa zegoen Pasa/'a/ro Porfua .SusfafzeZro E//rarfea, A/dund/a/r bu/fzafua. Dena de/a, Manue/ P/ronce//n en/rargafufa/ro azfer/ana/r gerra ama/fu arfe ez z/'ren burufu.

Anfze/ro zerba/f gerfafu zen B/7bon, /zan ere, 7872an Porfu/ro Obren Bafzordea erafu efa bere ga/n ufz/ zufen A/zo/a /ngen/ar/a/r proposafufa/ro berr//runfza/r gauzafzea. baren azfer/refen be/bu- rua B/7bo/ro porfua mer/rafar/fza gune g/'sa berr/'ndarfzea /zafea/r efa ez /ba/a mearen frañ'/roa/r aur/r/ /zango zuen garapenera ego/r/fzea/r, borre/r ondo aza/fzen du zer g/ro zegoen gara/ barfan, a/eg/a, porfuar/ eg/'n/r/zun berr/'a /garfzen ba¿ ba/na a/daZrefe/ oso zenfzu garb/'r/Zr ez z/'fza/e/a /Trusfen. B/zZra/Zro efa G/puz/roa/ro porfu band/'eZr ez ez/'Zr, fx/Zr/e/r ere, arranfzara/ro erab/7fzen z/rene/r, geb/en ba( /zan zufen berrera//r/'fzearen /nguru/ro g/ro baren erag/n//r. Ad/'b/de g/sa Bermeo/roan erag/n z/o­fen pro/e/rfua/r bar da/fez/re, 786J?an bas/ ba/fz/ren bango mo/7a/r sendofzen, efa 7858ra/ro, dagoe- ne/ro, b/fz eg/na/r z/'ren darfsenara sarfze/ro /agungarr/ /zango zen o/afu-borma baf era/7r/ bebarraz.

Page 6: MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

LZnfz/g/nfza ar/oa/r ere ondo era/rusfen zuen a/d/ barfa/ro e/ronom/an zegoen g/roa, ob/ ez beza- /a/ro /barduna /zan ba/Yzuen, frad/z/oz/ro mo/dea/r baufs/ ez baz/Yuen ere. Arfean be/a-unfz/a/r afe­rafzen z/'ren eus/ra/ unfz/o/efaf/'/r, ba/na mer/rafar/fza berr/ndarfzearen erag/nez, unfz/ ha/en es/rar/a band/Yu eg/'n zen. fsparfero/r 784 7e/ro abuzfuan emanda/ro de/rrefua/r berfa/ro unfz/g/nfzar/ /agun- du z/on, bandera-es/rub/de bere/zgarr/a ezarr/ ba/fzuen, Fspa/n/a/ro unfz/en b/dez/ro fraf/Zroar/ pn- b/7eg/oa/remanez. Horregaf/'/r, e/ro/zpen//rband/ena, 7847 efa 7868 b/farfean-urfe borrefan/rendu zuen f/gueroa/r es/rub/de bere/zgarn bura-, orduanfxe /orfu zufen fus/ra/ f/ern'/ro frad/z/oz/ro un- fz/o/e/r.

L/rfe ba/efan /rosfa/de osoan band/Yu zen unfz/-e/ro/zpena, ba/na B/7bo /nguru/ro unfz/o/e/r /zan z/fuzfen ema/'fzan/r onena/r. /Verb/o/ /ba/aren bazferrean befe-befean /an eg/n zufen, efa /.a 5a/be, Abando, /.a Peña, /?/pa, Deusfu, O/abeaga efa abarre/ro /anfeg/e/r beren urfer//r onena/r b/z/ /zan z/fuzfen, R/'/bo/ro /daz/e baf/ b/perbo/e baf eg/fe/ro parada emafera/no, bone/a /dafz/ ba/fzuen 7875ean gogo bero /rr/Zragarr/z.' «B/7bo/ro /fsasadarrean barrena, Somorrosfron, Casfro L/rd/a/esen, íaredon efa 5anfanderren, gaur egun, /fsasunfz/a/r furopa/ro berr/ guzf/efara/ro eg/fen d/'ra.' B/7bo/r ga/na barfu d/o G/asgowr/». fsay'erafu eg/fen zuen, nos/r¿ ba/na burges/a/r foruen az/ren a/d/'an b/z/ zuen gora/d/'-g/ro baren ondor/o z/ren b/Yz bor/e/r.

foruen az/ren a/d/a/r, bada, /Yxuraz/ro gora/d/ bafen /rud/a agerfzen du, nab/z efa b/sfor/ograf/a/r ar/o ba/ran bafzuefan ba/rarn'/r anfzeman duen gora/d/ bor/. Azfer/refa zebafz//r ez dugu mer/rafa­r/Yza/ro eg/Yurefan /zanda/ro a/da/refe/ buruz edo mer/rafar/Yza-efxeen b/7aZraerar/ buruz -era/runde bor/efaz, mendea aurrera yoan aba/a, gero efa gufx/ago da/r/gu-, ba/na bada/r/gu, y'a/r/n, ar/o bor/ /Zraragarr/ b/z/a /zan ze/a X/X. mende ama/eran, nab/z efa //rer/runfza b/sfor//roa/r /ndusfr/a/ro gerfa- era/r barfu d/Yuen ardafz g/sa. /Vo/anab/ ere, azfer/refa ugar/ daude frenb/dea/r eg/Ye/ro efa ban/ru berr/efan nab/'z porfuefa/ro pro/e/rfuefan parfe barfze/ro egon z/'ren e/r/men berr/ez ar/Yzen d/'rena/r. Bada/r/gu, ba/aber, frad/z/'oz/ro unfz/o/e/r gora/d/ baf b/z/ /zan zufe/a, nab/z efa bor/ unfz/'g/'nfzaren ber/ofzaren a/erua /zan.

Arranfzarenfzaf gaz/-gozoa /zan zen gara/ bura. A/de bafef/Zr, //rer/runfza/r anfzemana du no/a erasan z/on frreg/men Zabarre/ro /rns/a/d/a/r frad/z/oz/ro arranfzan. A7arrapa/refe/r beberá eg/n zufen mende bas/eran, ba/ arrazo/' b/'o/og/7roengaf/7r -eus/ra/dune/r barrapafu ob/ z/Yuzfen espez/ee/r ob/'/ro arranfza/e/rua/r ufz/ z/Yuzfen- ba/ mende bas/era/ro /rns/ urfeefan /ronfsumoa murr/zfu /zanagaf/'/r. Ora/n, denbora aurrera yoan aba/a, //rus//ro zen ez ze/a ba/n bebera/d/ band/a /zango /ronfserbafa- ra/ro efa, beraz, mer/rafurafze/ro ego/r/agoa/r z/ren espez/eenfzaf. Besfe modu bafera esanda, arranfza /ndusfr/a baf sorfzea funfsez/roa /zango zen arranfzaren /raupenera/ro X/X. mende bas/e- ran. fz/n da a/bora ufz¿ ga/nera, porfu guzf/e/r ez zufe/a berd/n jo/rafu, efa borre/a, /ronfserbafara- /ro /nsfa/az/oa/r modern/zafu z/Yuzfene/r bobefo eufs/ z/ofen mende barfa/ro /rr/s/a/d/an. /-/orren /agungarr/ frenb/deen bedafzea /zango zen, zeren frenb/dee/ es/rer band/Yuz z/boazen b/'r/guneefa- ra/no /nYs//ro ba/Yzen arra/na, nab/z efa frenb/dea/r oso berandu arfe ez z/ren be/du arranfza por- fuefara/no berfara/no.

/Í5A5 /f/A/?DUf/?f/V MODf/?/V/ZAZ/OA

/fsas b/z/Yza/ro a/da/refa/r bafa besfearen ondoren eforr/ z/'ren 7876f//r aurrera, e/ronom/aren modern/zaz/'oa de/ da/r/o/reen prozesuan zebar, bau da, /ndusfr/'a//zaz/oaZr, fus/ra/ /-/err/an, edo bobefo esafe/ro, /-/egoa/de/ro /rosfa/de/ro b/ berr/a/deefan, bere urrafs eraba/r/garr/a/r eman z/Yue- nean. /fsas ondoan zeuden berr/efa/ro b/z/Yza e/ronom//roan, a/da/refan/r gogorrena/r, oro/rorrena/r efa sa/ronena/r, az/rene/ro gerra /rar//sfaren ondorengo mende erd/an gerfafu z/ren. f/ro/zfe/ro era a/dafu eg/n zen, /zan ere, /tsaserfza, edo /YsaserfzeZro fo/r/ bafzu/r, beb/nfzaf, eg/n/r/zun berr/a/r befefzen bas/ ba/Yz/ren. A/da/refa prozesua/r /Verb/o/ /ba/aren efa B/7bo/ro po/Yuaren paper e/rono- m/'/roa pr/'b/7eg/afu zuen, efa ba/e/r b/burfu z/'ren eus/ra/ /ndusfr/a/r zuen eg/Yura berr/aren b/'bofza, ba/na, eg/a esafe/ro, sorfu z/ren ba/d/nfza berr/e/r eus/ra/ porfu guzf/e/ erag/n z/efen, no/a edo ba/a, berroge/Ya bamar urfe ba/efan, orduanfxe sorfu ba/Yzen, be/n band/ bafean, gaur/ro fus/ra/ /-/err/a.

A/da/refe/r err/Ymo ezberd/'ne/ yarra/Yu z/efen efa /rosfa/de/ro ar/o ezberd/nefan /zan zufen beren erag/na. /fsasoaren //ruspunfuf//r beg/rafufa, esan bebar da, basfe/ro, porfue/r garranfz/ e/ronom/- /roaren a/def//r e//rarren arfean z/Yuzfen a/dea/r areagofu eg/n z/re/a.

fg/az/r/, XS////. mendean, dagoene/ro, garb/'a zen Pasa/a/ro porfua/r, mer/rafar/Yza/ro frañ'/ro ban- d/'an, G/puz/roa/ro besfe porfuen a/dean zeu/ran /ebenfasuna, berd/'n B/z/ra/an, B//bo/roa/r besfe por­fuen a/dean. Ba/na ezberd/nfasun bor/e/r bef/'/ro nabarmendu z/ren 7876f//r aurrera. /Verb/o/ /ba/a /ndusfr/ porfu g/sa efa meafeg/7ro porfu g/sa espez/a//zafu zen, ba/Ya mer/rafar/Yza/ro porfu band/ g/sa ere. Pasa/a ere G/puz/roa/ro porfu nagus/ beza/a f/'n/rafu zen, bango ba/d/nfza nafura/e/r efa /nguru/ro e/ronom/aren garapena/r /agundufa. Porfu bonefan /zan zuen erag/n/'/r zuzenena /ndus-

Page 7: MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

fr/aZ/zaz/o prozesua^ ba/na, modu bafera edo besfez-a, Zrosfa/de guzf/a a/daz"azz zuen. Az*z-anfzan espez/a//zafufa/ro porfue/r ere nabar/fu z/fuzfen e/ronom/aren a/da/refa/r, arranfzunfz/ berr/'ez -/urn- nez/roez- bornzfu bazfzzren efa beren produ/rfueZr gero efa gebzago b/z/ zzan bazfzz'fuzfen mer/rafu- rafzearen ondor/'oaZr. /Vo/anab/ ere, soz/efafe anonzmoen formu/a e/ronom/Zro berr/aZr oro/rorfu eg/'n z/'ren, fus/ra/ /-/err/a /ndusfr/ ^apzfa/zsmoaren munduan sarfufa egon/Zr, zirapzfa/zsmo baren /sp/7u ere baze/aZro. f/orreZr/n bafera, enpresa pub/ZZroeZr, eg/'nZr/zun berr/ baf mam/fu zufen, berez/ZrZ porfue- faZro Znsfa/azZoen dzse/'nuar/' efa garapenar/ dagoZr/onez.

Prozesua, oro bar, ezaguna da, ba/'na /ZrerZrunfzaZr ora/'nd/'Zr zebarZra edo aza/ef/Zr ba/no ez dze be/du a/derd/ asaron. A/daZrefa bór/eZr oroZrorZr/ azferfuZro d/fuen /Zruspeg/ oroZror bafen fa/fan gaude.

A/daZrefaZr B;7bo^o /fsasadarrean bas/z/'ren, ab/'apunfufzaf burd/naren usf/'apena efa esporfaz/'oa barfufa. Mea-aferafze /Traragarnaren erag/'nez, fus/ra/ f/err/'/ro porfu bafean se/ru/a ezagufufaZro fra- f//ror//r band/ena /zan zen. 5e/ m/7/'o/ f'erd/ fona afera z/renean, 7899an, ba/n zuzen ere, b/sfor/aZro Zropurur/Zr band/enera be/duZro zen, efa aurreZro bamarZradan, orobaf, m/'/aZra /fsasunfz/ bafzuZr afera zz'ren urfero Bz/boZro zbaz'fz'Zr burdz'nezzamafufa. Mearen fraf/ZroaZr /zandaZro garapen bor/sobe- ra ezaguna da Manue/ Gonzá/ez Porf/7/aren /ana b/'farfeZro, ze/na b/bZ/ograf/a zaba/ bafez born/'fufa ba/fago. Ezaguna da ba/fa ere /barduera borreZr e/ronom/an /zan zuen ondor/o nagus/a, a/eg/a, /Verb/o/ /ba/aren ez/rerra/dean /ndusfr/a s/'deromefa/urg/'/ro baf sorfzea, meafeg/'efaZro mozZr/'nen /'nberfs/'oaz ba//'afufa.

Besfe ondor/o garranfz/fsu baf da B/'ZboZro porfu berr/'a era/'Zr/'fzea, bau da, /fsasadarra era/da- fzea meafeg/efa/ro bebarren arabera efa fabr/Zra berr/a/r ezarfzearen mende, seguruena fus/ra/ f/err/'Zro b/zfan/eeZr egunda/no eg/nda/ro /ngurunearen era/da/refa /an//r //raragarr/ena eg/nda. Barra /renduz, /ba/-bazferra/r ZranaZ/zafuz, nab/gaz/ora/ro ozfopoa/r ezabafuz efa, az/ren/Zr, Kanpo/ro Porfua era/Zr/z, B/7boZro /fsasadarra, boge/ urfe es/rasefan, prem/'a modernoefara ego/r/fu zufen. Ga/ bor¿ gu/r Mineros, banqueros y navieros /daz/anean erab/7/genuena, xebe-xebe azferfu du /V. de /a Puerfa/r El puerto de Bilbao como reflejo del desarrollo industrial de Vizcaya (1857-1913) Zdaz/a- nean. BZ/boZro Porfu/ro Obra Bafzordearen /ana, no/anab/ ere, eraba/r/garr/a /zan zen a/da/refa bor/e/r ba/orafzeraZroan.

/fsas e/ronom/aren /Zruspunfuf/Zr gerfaera eraba/r/garr/a /zan zen, era berean, guzf/z berfa/roa zen Zurr/'nezZro unfz/fer/a baf agerfzea X/X mende ama/eran. Leben unfz/'-efxeefaf/Zr ab/afufa, BzzZraz'an, baf-bafean, ar/o berr/ baf sorfu zen 7898 efa 7900 b/farfean, /ndusfr/ e/ronom/a/ro /'bar­duera nagusz'eZrzn /erro/rafu/ro zena, a/pafu /daz/anean dagoene/ro azferfufa dau/ragun prozesu baf farfean egon/Zr efa urfe ba/efan zndarrean zeuden p/e/fa band/e/r sorfufa/ro ba/d/nfza b/Zraz'ne/ es/rer, be/'n band/ bafean.

/Vo/anab/ ere, unfz/fer/a borre/r, afzerr/an eros/fa/ro /fsasunfz/ez osafufa zegoenaZr, baf-bafean /zanda/ro garapen bura, 7907ean efen zen, efa band/Zr aurrera unfz/'-efxeaZr /ro/o/ra/d/ bafean sarfu z/'ren. A/d/ bor/ ez zen ga/nd/fu /. Mundu Gerra/ro urfea/r /r/fs/ z/'ren arfe, /zan ere, Gerra/r, mozz /n ZZrusgarna/r /orfze/ro b/dea eman zuen (soz/efafe bafzue/r urfe/ro d/b/'denduaren % 700 ere banafu zufen, ba/fa /ropuru band/agoa/r ere/ A/d/ berean, unfz/'-efxeen eg/fura berr/a sorfu zen, no/a B/zZra/'an ba/a G/puz/roan, Gerran orda/nfzen z/ren p/e/fa //raragarr/ band/ ba/eZr ba/zaraz/fa. 7aZr/'na denez, Gerra ama/fufa/roan, eg/furazZro Zrns/a/d/ sa/rona eforr/ zen, enpresa-porrofaZr efa guzf/, efa orduanfxe desagerfu zen unfz/fer/a baren pus/ra baf, aparfeZro egoera bafean sorfua /zaZr/'-efa, nor- ma/fasunera egoZr/fzeZro gauza /zan ez ze/a/ro.

/ZrerZrefa bafzuZr eg/'n berr/ bad/ra ere, unfzZ-efxeen ar/oa aza/ef/Zr ba/rarr/Zr ezagufzen da. GufxZ azferfufaZro a/derd/ as/ro daude, ba/a no/a, unfzz'-efxeen enpresa eg/fura, eZrznfzen bedapena, moz- Zr/nen garapena, /nberfs/o po//f//ra... Modu oro/rorragoan esafe/ro, Za/fan d/fugu eusZra/ unfz/'-efxe- e/r erab/7/faZro merZrafar/fza Zb/Zb/deaZr berrera/'Zr/'fzen d/fuzfen azferZrefaZr, mearen fraZ/ZroareZr/n bas/eraf/'Zr /zan zufen /ofura oroZrorref/'Zr /ranpoZroaZr, /ofura borre/r ere, besfa/de, ez ba/fz/en ar/o borrefan sorfufa/ro soz/efafe guzf/e/ erag/n.

Gure b/sfor/ograf/a/r agen duen besfe bufsune baf unfz/o/a modernoen agerpenar/ efa gara- penar/ dago/r/ona da. fg/a esafe/ro, aza/ef//r ezagufzen dugu Asf/7/eros de/ /Verv/ón-eZr, feZrn/'Zra berr/'aZr sarfu z/fuen /eben /anfeg/aZr, /fsas armadar/ b/ru a/rorazafu era/Zr/'fzeZro sorfuaZr, /zan zuen b/'sfor/'a /aburra, fra berean, Asf/7/eros fusZra/duna-Zr -7907ean, unfz/;'abeen fa/de bafe/r sorfua, 5ofa buru zufe/a- efa 5oc/edad fspaño/a de Gonsfrucc/ón /Vava/-e/r zeuZrafen (7909) anfo/amen- duaren efa /nberfs/oaren o/narr/e/r //rerfza//een arrefa p/zfu /zan dufe. f z dago, ordea, soz/efafe bor/en bZ/aZraera berar/az xebefzen duen enpresa-azfer/refar/Zr, ez efa ba/en ga/fasun feZrn/'ZroaZr edo Znberfs/o po/Zf/'Zra sa/ronfzen d/fuen/Zr ere. BerfaZro b/sfor/'efan eg/ndaZro a/pamen baZran ba- fzuefaf/'Zr aparfe, ez dugu /ZrerZrefa s/sfemaf/Zror/'Zr ere /ba/ bazferre/ro unfz/o/a fx/Zrzen Zraupenaz efa

Page 8: MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

modern/zaz/oaz d/barduen//r, ba/a no/a, Gern//ra/ro /fsasadarre/roa/r, Sermeo/roa, Ondarru/roa, Zuma/a/roa, Pasa/a/roa efa abar.

Ba/na, bebarbada, /fsas /barduera guzf/efaf//r arranfzaz da/r/gu gufx/'ena. Ar/o borren, mendea- ren /eben berenean, /ronfserba/ro /ndusfr/a/r /rosfa/de guzf/an zebar oro/rorfu aba/a, p/s/rana/ra- p/s/rana/ra /zan zuen modern/zaz/oa, gure b/sfona e/ronom/'/roan ga/z/r/en azferfu den a/derd/efa/ro baf da. Soz/efafe /romand/far/oa/r edo eranfzu/r/zun mugafu/roa/r agerfzeare/r/n bafean, ar/oaren buZ-fzada baf eforr/'zen /. Mundu Gerraren ondoren. Horren era/rusgarr/r& garb/ena da 7979an Pesguer/'as y .Secaderos de Baca/ao de España (P/SBf) soz/efafea sorfzea, ego/fza Pasa/an zeu/ra/a- r//r, a/fura/ro arranfza zuzperfu ba/fzuen efa ba/ra/7aoaren arranfzan íernua/ro /eben Zranpa/na modernoa/r susfafu.

F//rarfze/ro /brmu/a berr/e r/n bafera b/z/'/zan/Zr, osfera, /ro/rad/e/r, íba/amase/r 7935ean eman- da/ro def/'n/z/'oa erab/7/z, «mufuaZ/fafe efa /anb/de eg/n/r/zuna/r befefzen d/fuzfen e//rarfe e/ronom/- /ro-profes/ona/» g/sa /raun zufen. sendofu eg/n z/ren, bada, e//rarre/r//ro aseguruen e/Zrarfe g/sa z/fuzfen eg/n/r/zuna/r. /Vo/anab/ ere, moz/r/na/r unfz 'abeen efa arranfza/een arfean banafze/ro fra- d/z/'oz zeuden s/sfeme/r ere /ebenean /raungo zufen, efa erafu zufen enpresa-eredua/r, no/anab/ ere, anfo/amenduz/ro es/rema prop/oa/r edu/r/'/ro z/'fuen, besfe ar/o bafzuefan aur/r/fzen d/'renefaf/Zr oso besfe/a/roa/r.

/(onfserba/ro /ndusfr/en garapenar/ buruz efa arra/na mer/rafurafze/ro s/'sfeme/ buruz, berfa- /ro azfer/refa gufx/ egofea ere, ar/oaren era/runfza berrera/Zr/fzea eragozfen duen besfe gabez/a baf da, /zan ere, ez dago zerfan gora/pafu arranfza ar/oa/r g/zarfe efa e/ronom/a a/def//r dau/ran garranfz/a. Arranfza/een berr/efa/ro mo/7en era//runfza, porfuefa/ro /nsfa/az/o efa zerb/fzuen modern/zaz/oa, enpresen zab/refa, ar/o/ro e//rarfeen garapena efa abar, azferfze/ro dauz/ra /Zrer- /runfza/r, efa ez/nbesfe/roa/r d/'ra arranfza /bardueren b/7a/raera b/sfor//roa ba/orafze/ro.

//(PP/<L//V7ZAPA/(0 /RADOK7Z(V/VA/(

/fsas /barduere/ buruz/ro //rer/refa e/ronom//róen egungo egoeraz eg/n berr/ dugun d/agnosf/'/ro- f//r aferafzen den ondor/oa da bebar-bebarrez/roa/r d/re/a ga/ bor/efaz /bardungo dufen azfer/refa/r B/sfan da ez/nez/roa //fzafe/ree/a /dafz/ bonefan //rer/refa pro/e/rfu baf ba/rarra z/rr/borrafzea. p/an- feafufa/ro ga/ as/ror/ buruz azfer/refa gubr/ egofea/r, /fsasoare/r/n zer//rus/a dufen ar/oen modern/'- zaz/oan eraba/r/garr/a/r /zan z/ren prozesue/ buruz gaur egun dau ragun ez/a/r/nfasuna/r efa mefo- do/og/a a/def//r oso a/derd/ ezberd/na/r barfze/ro dagoen prem/a/r, ames/rer/a b/burfu/ro /u/refe /ron- fa/r/zun bar/ ba/rarra p/anfeafzea gero/ro azfer/refefara/ro.

Dena de/a, beb/'n efa berr/'ro esan bebar dugu /romen/garr/'a de/a gero/ro //rer/refa bor/en nora- b/'defzaf /fsaso/ro b/z/'moduareZr/'n zer/7rus/a dufen /barduera ar/o ezberd/nen frafaera berez/a bar-

/Zruspunfu borr/ es/rer ba/rarn/rya/r/n geneza/re zebafz-mebafz /fsasoa/r zer-no/a/ro erag/na /zan duen fus/ra/ Herbaren b/'/a/raera e/ronom/'/roan, efa borre/a ba/rarr/Zr neur geneza/re Aro Gara/'/r/de/ro eZro/zpen s/sfema nagus/en barruan /zan duen p/sua.

Ha/a, bada, /fsas /bardueren bz/a/raera azferfze/ro, gure /r/'fz/z, /ebenfasuna dufen ga/ bafzu/r eman ba/no ez dugu eg/ngo. Horre/a yo/rafuz gure asmoa ez da, y'a/r/na, //rer/refa bor/efara/ro dau­den au/rera/r /ropuru murr/fz bafera mugafzea, ba/z//r efa gaur d/fugun ezagupenen egoera bone- fan ez/nbesfe/rofzafyofzen d/fugun ga/ bafzu/r /rado/r/fzea. Besfa/de, ba/rar-ba/rarr/'/r a/pafu/ro d/fu­gu Aro Gara//r/dean g/7fzarr/ /zan zen prozesura, gure usfez, ondoen ego/r/fzen d/ren a/derd/a/r, bau da, /ndusfr/aZ/zaz/o prozesuare/r/n bafera/ro gerfaere/r /zan zufen /npa/rfuan o/narr/fur/Zr eforr/ zen /fsas /bardueren modern/zaz/oa. Gerfaera ba/e/r, /fsasoaren //ruspunfuf//r, erag/n baue/r /zan z/fuz- fen gufx/en//r. /urr/nez/ro nab/gaz/ora ego/r/fzea, arranfza produ/rfua/r s/sfemaf//ro/r/ mer/rafurafzea, unfz/o/a modernoa/r agerfzea efa eranfzu/r/zun mugafu/ro soz/efafea/r erabaf arra/rasfafsu gerfa- fzea, /fsasar/oen usf/apenean YunfsezZro erreferenfz/punfufzaf barfu ba/fz/ren. A/eg/a, 7876-79.36 a/d/an e//rarren seg/dan gerfafufa/ro prozesua/r d/ra, nab/z efa 784 7-7876 a/d/ra/ro susfra/a/r bofa- fa edu/r¿ foruen az/ren a/d/ra/ro, ba/n zuzen ere.

Zer eg/'n/r/zun e/ronom//ro befefzen dufe /fsas /barduere/r a/d/ ba/ro/fzean efa /rosfa/de/ro eremu ba/ro/fzean? Horra bor ga/roa yarra/an proposafu/ro d/fugun paramefroen b/7aZraera b/sfon'/roa azferfze/ro orduan. //ruspunfu borrefaf/'/r beg/rafufa, /romen/ da gogoan barfzea, ab/apunfu g/sa, X/X. mendearen erd/a/dean /zanda/ro a/da/refa/r.

/.eben a/d/ bafean frad/z/'oz/ro es/reme/r /raungo zufen, be/n band/ bafean. f//rarre/r/n b/z/Zro z/ren, bada, a/de bafefz'Zr, mer/rafar/fza /barduera bufsa/r (mer/rafar/fza borren o/narr/a, bafez ere, barne mer/rafu/ro produ/rfuen esporfaz/oan efa Furoparen zparra/de/ro manufa/rfuren /nporfaz/oazí zegoen), beren gune nagus/a/r, geb/en baf, B/7bon efa Pasa/an zeuz/rafena/r, efa besfe a/defZ/r

Page 9: MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

arranfza /barduera/r, bor/'e/r /rosfa/de/ro porfu guzf/efan, produ/rfuen mer/rafurafzea arfean muga- fufa zeu/rafenefan, ba/n zuzen ere.

/ndusfn era/da/refe/r beza/a, frenb/'deen bedapena/r ere, a/da/refa band/'a/r e/rarn z/'fuen berare- /r/n. B/7bo/ro porfuaren bzfarfez bas/'eran eg/Yen zen mearen esporfazz'oarz bereba/a jarra/Yu/ro z/on /ndusfr/ harreman berr/e/r /Ysas /barduere/r/n jo/rafu/ro zufen paper garranfz/'fsu bar/r. Frr/Ymo efa /ndar ezberd/ne/r/n gerfafu arren, /Verb/o/ /ba/a/r efa Pasa/a/ro porfua/r befe-befean nabar/Yu/ro z/Yuzfen a/da/refa ba/e/r. L/rfea/r aurrera yoan aba/a, ma/r/na berr/a/r efa nab/gaz/o/ro fe/rn/'/ra berr/a/r aza/fzea/r efa arranfza mer/rafurafze/ro au/rera berr/a/r sorfzea/r funfsez/ro a/da/refa/r erag/'ngo z/z- /r/on /rosfa/de osoar¿ ba/fa /ndusfr/ /rau/fzare/r/n bafera enpresa mofa berr/ baf aza/fzea/r ere. A/de ba/ro/fzean err/'fmo ezberd/'nare/r/'n gerfafufa/ro prozesu borren besfe ezaugarr/ baf, seguruena, fra- d/z/oz/ro es/rema/r efa jo/rab/de berr/a/r bafera b/z/Yzea /zango zen.

/fsas /barduere/r une ba/ro/fzean /zan z/fuzfen eg/'n/r/zun e/ronom//roa/r /ronfuan barfufa, //rerga/ baue/r p/anfea //fez/re, besfea/r besfe.'

7. Fus/ra/ Herr//ro porfuefa/ro /nsfa/az/oe/r X/X. mendearen b/garren erd/a/dean efaXX.aren /eben berenean /zanda/ro modern/zaz/oaGa/ borre/r, gure /r/'fz/'z, /ebenfasuna edu/r/ bebar du /fsas /barduera/r azferfze/ro orduan, zeren

efa /fsas /barduera/r, az/ren bafean, porfuefan gauzafzen ba/f/ra. Porfuefa/ro azp/eg/fura/r -mo/Ya/r, /nsfa/az/oa/r efa zerb/fzua/r- ondo era/rusfen du /rosfa/de/ro berr/'en /zaera, zer a/da/refa /zan d/'fuz- fen efa no/a ego/r/fu d/'ren e/ronom/aren bebarrefara; ager/an uzfen d/fu jarrera /ro/e/rf/boa/r -obra pub///roen /zaera dufe bef/- efa /rosfa/de/ro bemen Y/'nanfza ba//ab/dea/r, ba/fa ere e/ro/zpen s/sfe- man fxerfafze/ro era.

Fus/ra/ porfuez bauxe ba/rarn'/r da/r/'gu, B/7bo/ro /ba/a/r a/d/ barfan /zan zuen garapena, efa bor/ ere aza/ef/'/r. /-/ango mo/7a, /rana/zzaz/o, dragafu efa abarren b/7a/raera efa /Verb/o/ /ba/aren e/rono- m/ egz'n/r/zun modernoefara ego/r/fze/ro era, /eben ma/'/a/ro osaga/a/r d/ra a/d/ eraba/r/garr/ barfan /zanda/ro a/da/refa soz/oe/ronom//roa/r u/erfze/ro. Monograf/a bafzue/r zebafz-mebafz aza/du /zan d/Yuzfe besfe porfu bafzuen b/7a/raeran /zan d/ren a/derd/'r/7r garranfz/Ysuena/r, ba/a no/a, Pasa/an, Donosf/an efa Bermeon. /-/a/a ere, /a/fan dugun //ruspeg/ oro/ror bafe/r era/rufs/bebar/ro //gu/re no/a ego/r/Yu z/'ren eus/ra/ porfua/r modern/Yafearen erron/refara efa no/a presfafu z/'ren modern/Yafearen eg/'n/r/zun e/ronom/'/ro espez/Y/'/roa/r befefzera, ba/ mo/7a/r efa o/afu-borma/r ezarr/z ba/ arranfzara/ro nab/z nab/gaz/ora/ro zerb/Yzu prop/oa/r garafuz.

//rer/an borre/r, no/a berfa/ro b/sfor/a ba/a azpzeg/Yura e/ronomz'/roen bzsforz'a barfurz'/r, do/rumen- faz/o zaba/a bebar /u/re abz'aburufzaf, bas/ adm/nz'sfrazz'oaren xedapenefafz'/r efa uda/, a/dund¿ /rofrad/a efa obra bafzordeefa/ro /Yurr/'efara/'no.

2. fradz'z/oz/ro mer/rafar/fza /barduere/r b/zz'r//r /raun /zanaAro Gara/7r/'dearen ga/'ne/ro /nferprefaz/'o oro/rorra/r beb/'n efa berr/'ro a/pafzen du Fus/ra/ /-/err/an

eg/Yen zen frad/z/'oz/ro mer/rafar/Yzaren garranfz/'a. Azfer/refa ugar/Yan aza/du da mer/rafar/Yza/ro burges/'a/r XS////. mende osoan efa X/X.aren /eben bamar/radefan edu/r/ zuen garranfz/'a, efa azfer- /refa ba/e/r eg/nda/ro es/remaren arabera, mer/rafar/Yza-efxee/r, sarr/Yan m/7/ eg/fura/roe/r, /Ysas usf/apenaren a/derd/ borren enpresa-o/narr/a osafzen zufen.

Ha/a efa guzf/z ere, gure b/sfor/a e/ronom//roan, X/X. mende ama/erar/ efa XX.aren bas/erar/ buruz/ro azfer/refefan, apenas aza/fzen d/ren mer/rafar/Yza-efxea/r. Besfe gerfaera era/rargarnago bafzuen erag/nez, ba/a no/a, mearen usf/a/refa efa /ndusfr/aZ/zaz/oa -eg/Yura e/ronomz/roa/r era/da- fu z/fuzfen prozesu z'rau/fza//ea/r-, a/derd/ borrefaz arduragabefu eg/'n d/'ra. Dena de/a, X/X. mende ama/era/ro a/b/sfe ugar/7r /rado/r/Yzen dufenez, mer/rafanYza-efxee/r, susfra/a/r frad/z/oz/ro mer/rafa- r/Yzan bondorafufa zeuz/rafene/r, ar/o berez/ baf osafzen zufen ora/nd//r, efa p/su band/a zufen e/ro- nom/'a b/'r/Yarrean. Ha/a eg/'azfafzen dufe mer/rafar/fza bufse/ro efe/rfuen des/ronfuar/ ban/rue/r y'ar- fzen z/ofen arrefa/r, zYsasunfzze/r e/rarfzen edo eramafen zufen /rarga oro/rorre/ro zerrenda zebafze/r efa e/ronom/a berrz/ro band/-mand/en arfean /ebengo mer/rafar/a/r egofea/r. Zer gerfafu zen X/X. mendearen erd/a/de/ro mer/rafar/fza-efxee/r/n efa mer/rafan'en ^m/7/'e/r/'n? Fufs/ a/ z/efen ob/'/roa/r z/Yuzfen mer/rafar/fza /'b/7b/dee/'? Zenbafera/'no ego/r/Yu z/'ren /ndusfr/ /rau/fza/r e/rarnYa/ro egoera berr/efara?

Ga/dera bor/e/r garranfz/z/roa/r d/ra G/puz/roa efa B/z/ra//ro porfu nagus/en b/7a/raera u/erfze/ro efa, a/d/ berean, frad/z/'oz/ro mer/rafar/Yza/ro burges/a/r e/ronom/aren modern/zaz/'o prozesuefan edu/r/ zuen paperean aurrerafze/ro. Mer/rafar/Yza ganbarefa/ro do/rumenfu-bondoe/r, ban/ruefa/ro /ronfab/Z/fafee/r edofa «/rarga oro/rorra» /zen gener/7roan b/7dufa/ro fraY/'/roaren azfer/refa/r bera/r ere

Page 10: MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

áb/ápL/nfu /nferesgarn'a/r es/ra/nfzen d/fuzfe /fsasoaren /nguru/ro /barduera e/ronomz'/roen azfer/re- fan ba/n garranfz/'fsua/r d/ren ga/dera bor/'e/ eranfzufe/ro.

3. fus/ra/ unfz/fer/a modernoaren era/refa efa unfz/'-efxeen sorrera efa garapenaAzfer/refa baf ba/no geb/ago ar/fu /zan da az/ren urfeofan fus/ra/ Herr/'/ro unfz/-efxe moderno-

en sorreraz efa /urr/nez/ro /fsasunfz/ez osafufa/ro unfz/fer/a berr/ bafen agerpenaz. /-/a/a ere, ar/o borre/r garranfz/ band/'a edu/r/ arren -7920 /nguruan s/'deromefa/urg/an ad/na/ro /nberfs/oa/r eg/'n bebar /zan z/'ren- baren b/'/a/raera aza/ef/'/r ba/no ez dugu ezagufzen.

fra berean, ez dugu azfer/refa s/sfemaf/'/ron'/r B/z/ra/an edo G/puz/roan mafn'/ru/afufa/ro unfz/fe- r/aren osa/refar/ buruz, nab/z efa «/fsasunfz/en frro/da ¿/burue/r» /n/ormaz/o zaba/a emafen dufen, ya/r/ngarr/ baue/r barne: unfz/ ba/ro/fzaren ezaugarr/ fe/rn//roa/r, neurr/a/r, non eg/na den -/'fsasun- fz/ geb/ena/r afzerr/an eros/fa/roa/r z/'ren-, y'abea/r efa beb/n-beb/ne/ro sa/neurr/a.

Unfz/ ar/oa, /zan ere, fus/ra/ f/err/ gara/'/r/de/ro /fsas b/sfor/ar/ e/ronom/aren z/ruspunfuf/'/r be/fze- /ro orduan /ebenfasuna eman bebar za/'on //rer/refefa/ro baf da. 7*o/rz bau ez da ego/r/ena egon daz- fez/reen azfer/refa /7doa/r mar/rafze/ro, ba/na /romen/garrz'a dz'rudz ar/o borr/ buruz/ro ezagufzan d/'fu- gun zenba/f bufsune azpafzea/r. fz edu/rz'fzeagaf/'/r, ora/'nd//r ez dau/ragu G/puz/roan efa B/z/ra/an sorfu z/ren enpresa fa/dee/ buruz/ro azfer/refar//r. Sorrera borre/r zaf/'/refa nabarmena e/rarn zuen, /ronpa/'n/a as/ro erafu ba/'fzen /rap/faZ/sfa ja/r/n bafzuen nagus/fasunare/r/n /eb/an sarfu gabe. Ha/aber, azp/marrafze/roa da /ronpa/n/a bor/en 7/nanfzab/dea/r azferfzea/r dau/ran garranfz/a, zeren efa X/X. mende ama/eraf/'/r aurrera, bere/zgarr/'fzaf /zan ba/fzufen T/'nanfzab/de modernoez ba//a- fzea, ba/ a/rz/oa/r s/sfemaf//ro/r/ mer/rafura aferaz ba/ ban/ruen /znanfza/refaz bá//afuz. fnpresa bor/en funfz/onamendua ere azferfze/ro dago, ar/o borrefan /ronfab/V/fafe/ro z'rzzp/de prop/'oa/r era- bz'/fzen baz'fzz'fuzfen, efa barne anfo/amendua ere /ndusfr/ /ronpaz'n/en anfo/amendufz'/r oso besfe/a- /roa ba/-fzeu/rafen. <7nfz/-efxe ba/rozfza/r /fsas ar/oan zeu/ran espez/a/zzaz/oa, naz/oarfe/ro mer/ra- fuare/r/n zeu/ran /ebz'a edo eg/fen zufen negozz'o mofa ere z'/rer/refara/ro gaz'a/r zzan da/fez/re.

//rer/refa borr/ e/r/fean ab/apunfu baue/r bar da/fez/re; soz/efafe anon/moefa/ro memor/a/r -xebe- xebea/r bafzuefan-, mer/rafar/fza erro/defa/ro znformaz/oa/r efa /ronpa/n/efa/ro do/rumenfu-bondoa/r.

4. //rer/runfzara/ro besfe z'rado/rz'zun bafzu/r

¿ebenago esan dugunez, /'/rer/refa bzsforz/roarz be/fzera/roan badaude besfe b/ ga/ ere ez/nbes- fe/rofzaf y'ofzen d/fuguna/r.

¿ebena, unfzzg/nfzaren modern/zaz/'oa, b/ a/derd/ baue/r barfufar /Verb/o/ /ba/'an ezarr/fa/ro un- fz/o/a band/en /nsfa/az/oa efa garapena, bor/e/ ez ba/fza/e s/'derurg/a bufse/ro /nsfa/az/oe/ ad/na/ro arrefan/r y'arr¿ nab/z efa e/ronom/a efa g/zarfe a/def//r pare/ro garranfz/a dau/rafen, efa /rosfa/de osoan ezarr/fa/ro unfz/o/a fx/'/r/ efa erfa/nen garapena, ga/ bor/ monogra/7a /o/ra/ bafzuefan ba/ram/r azferfu ba/fa.

Bu/rafze/ro, esan beza/a, gure b/sfor/'ograf/'a e/ronom/'/roa/r azferfze/ro dauz/ra ora/'nd/'/r arranfza- ra/ro ba/'z/'/r ez z/'ren porfuen a/da/refa/r. //rer/refa borre/r a/da/refa e/ronom/'/roa/r azferfu bebar/ro //fuz/re,' ba/fa /fsas /bardueren garranfz/'an edo g/zarfearen y'o/rab/deefan /zanda/ro a/da/refa/r ere. /Vo/anab/ ere, funfsez/ro osaga/ g/'sa agen da /fsas /barduere/r fus/ra/ f/err/aren b/sfor/'an /zan dufen garranfz/a neurtze/ro orduan.

Page 11: MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

BIBLIOGRAFtA

AGIRREAZKUENAGA, J.: Mzcaya en eZ s/g/o X/X: /35 finanzas púbZ/cas de un Esfado emergente, Bilbo-Bilbao,1987.

ALZOLA Y MINONDO, B.: Fsfud/o re/af/vo a /os recursos que /a /ndusfr/a nac/ona/ d/spone para /as consfruc- c/ones y armamentos nava/es, Madrid, 1988.

ALZOLA, P.: Progreso /ndusfr/a/ de S//zcaya, Bilbo-Bilbao, 1902.

ARBEX, J. C.: /Srranfzaña, Bilbo-Bilbao, 1984.

BANCO DE BILBAO: Un s/g/o en /a v/da de/Banco de B/Zbao, Pr/mercenfenar/o f?S57-7957j, Bilbo-Bilbao, 1957.

BASAS, M.: Aspectos de /a v/da económ/ca de B/7bao. 7867 a 7866, Bilbo-Bilbao, 1974.

BASAS, M.: f/crec/m/enfo de B/7baoysu comarca, Bilbo-Bilbao, 1969.

BASURTO, R.: Comerc/oyburgues/amercanf//de 8/7bao en/a segunda m/fadde/s/g/o AV///, Bilbo-Bilbao, 1983.

CARO BAROJA, J.: ios vascos ye/ mar, Donostia-San Sebastián, 1981.

CARRERAS CANDÍ (dir.): Geografía Genera/de/ Pa/'s \Zasco-/Vavarro, Bilbo-Bilbao, 1980.

CASTELLS ARTECHE, L.: Modern/zac/'ón y d/nám/ca poZ/'f/ca en /a sociedad gu/puzcoana de Za Pesfaurac/ón f7876-7975), Madrid, 1987.

CIRIQUIÁIN-GAIZTARRO, M.: ¿ospuerfosmar/'f/'mos vascongados, Donostia-San Sebastián, 1951.

CIRIQUIÁIN-GAIZTARRO, M.: Monograf/'a bZsfór/ca de Za /Vob/e S//7Za y Puerto de PorfugaZefe, Bilbo-Bilbao, 1942.

CIRIQUIÁIN-GAIZTARRO, M.: ¿a pesca en e/ mar vasco, Madrid, 1952.

COFRADIA DE PESCADORES DE SAN PEDRO: FZ puerto de Bermeo, Bilbo-Bilbao, 1969.

CHURRUCA, A. de: M/'ner/'a, /ndusfr/a y comerc/o de/Pa/s ^asco, Donostia-San Sebastián, 1981.

DELCLAUX ARÓSTEGUI, I.: Pequeña Zi/sfor/a de un desarro/Zo s/nguZar, Bilbo-Bilbao, 1975.

DREYFUS, G.: ¿es porfs du Pays Basque, Bordeaux, 1949.

ERKOREKA, J. I.: AnáZ/s/s b/sfór/'co Znsf/'fuc/onaZ de /as Cofrad/as de mareantes de/ PaZs ^asco, Vitoria-Gasteiz, 1991.

FERNÁNDEZ ALBALADEJO, P.: ¿a crZs/s deZ^nf/'guo Pég/men en Gu/púzcoa, 7760-783J. Camb/o económ/co e b/sfor/a, Madrid, 1975.

FERNÁNDEZ DE PINEDO, E.; FIERNÁNDEZ MARCO, J. L.: ¿a /ndusfr/a//zac/'ón en e/Norte de España, Barcelona,1988.

FERNÁNDEZ DE PINEDO, E.: Crec/'m/enfo económ/co y fransformac/'ones soc/a/es de/ Pa/s S/asco, 7 700-/850, Madrid, 1974.

GÁRATE, M.: ¿7 proceso de desarro/Zo económ/co en Gu/púzcoa, Donostia-San Sebastián, 1976

GÁRATE, M.: ¿a Pea/ Compañ/'a Gu/puzcoana de Caracas, Donostia-San Sebastián, 1990.

GARCÍA DE CORTÁZAR, F.; MONTERO, M.: D/cc/'onar/o de Zi/'sfor/a de/ Pa/s S/asco, 2 bol./vols., Donostia-San Sebastián, 1983.

GONZÁLEZ PORTILLA, M.; MALUQUER DE MOTES, J.; RIQUER PERMANYER, N. de (eds.): /ndusfr/aZ/zacZón y nac/onaZ/smo. /SnáZ/s/s comparaf/'vos. Actas deZ / Co/ogu/o S/asco-Cafa/an de /-/Zsfona ce/ebrado en 5/fges, 20-22 d/c/'embre 7982, Barcelona, 1985.

GONZÁLEZ PORTILLA, M.: ¿a formac/'ón de Za soc/'edad cap/faZ/sfa en e/ PaZs S/asco f/876-7973), Donostia-San Sebastián, 1981.

GOROSÁBEL, P. de: /Vof/da de /as cosas memorabZes de Gu/púzcoa o Descr/pc/ón de Za prov/'ncZa y de sus ZiabZ- fanfes, Tolosa, 1899-1901.

GRACIA CÁRCAMO, J.: «La civilización pesquera», Gran Af/as H/sfór/'co de/ Mundo S/asco, Bilbo-Bilbao, 1994.

Page 12: MONTERO, Manue): ¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo ... · Revista de Estudios Marítimos de! País Vasco MONTERO, Manue): "¡tsas-gaiei buruzko ikerketen gaur egungo egoera

GUIARD, T.: /7/sfor/a de/ consu/ado y casa de confrafac/ón de 8/Zbao y de/ comerc/o de /a v///a, Bilbo-Bübao, 1914.

GUIARD, T.: ¿a /ndusfr/a nava/ v<zca/na (Anofac/ones /i;sfón'ca5 y esfad/sf/cas desde sus or/genes basfa 7977), Bilbo-Bilbao, 1968.

GUTIÉRREZ MUÑOS, M" C.: Comerc/o y banca. fxpans/ón y cr/s/s de/ cap/fa//smo comerc/a/ en 8//bao a/ f/na/ de/Anf/guoPég/men, Bilbo-Bilbao, 1994.

HUSSEY, R. D.: /.a Compañ/a de Caracas, 7728-7874, Caracas, 1962.

J.UNTA DE OBRAS DEL PUERTO DE BILBAO. Homenaje a Cburruca. Anfétedeofes bfstór/cos y resumen des- cr/pf/vo de /as obras de mqora de /a P/a y Puerto de 8//bao, Bilbo-Bilbao, 1918.

LEQUERICA, J. F.: 7a acf/v/dad económ/ca de V/zcaya en /a v/da nac/ona/, Madrid, 1956.

MADOZ, P.: D/cc/onar/ogeográf/co-esfad/sf/co-b/sfór/codeFspañaysusposes/onesde U/tramar, Madrid, 1846- 1850.

MONTERO, M.: 7a burgues/a /mpac/enfe. fspecu/ac/ones e /nvers/ones en e/ desarro/Zo empresar/a/ de S/Zzcaya, Bilbo-Bilbao, 1993.

MONTERO, M.: M/neros, banqueros y nav/eros, Bilbo-Bilbao, 1990.

OCAMICA, F.: 7a v///a de 7eque/t/o (ensayo b/sfór/co), Bilbo-Bilbao, 1965.

ORTEGA GALINDO, J.: 8//baoysu b/nfer/and, Bilbo-Bilbao, 1951.

OSSAECHABURU, R.: f/8//baode//\/otrec/enfos, r/quezaypoderde/ar/a, 7900-7928, Bilbo-Bilbao, 1969.

PUERTA, N. de la: f/ puerro de 8//bao como ref/e/o de/ desarro//o /ndusfr/a/ de Mzcaya, 7857-7978, Bilbo- Bilbao, 1994.

THALAMAS LABANDIBAR, J.: Aspectos de /a v/da profes/ona/ vasca, Donostia-San Sebastián, 1935.

VALDALISO GAGO, J. M.: ios nav/eros vascos y/a mar/na mercante en fspaña, 7860-7985. Una b/stona eco­nóm/ca, Oñati, 1990.

W .AA . (GONZÁLEZ CEMBELLÍN, J. M.; ORTEGA, A. R., eds.): 8//bao, arte eta b/stor/a. 8//bao, arfe e b/sfor/a, Bilbo-Bilbao, 1990.

W .AA .: 7886-7986. Cenfenar/o de /a Cámara de Comerc/o, Bilbo-Bilbao, 1986.

W .AA.: Anfz/naÁro erreg/menaren Ar/s/a. 7a cr/s/s de/ Anf/guo Pég/men, bol./vol. IV del Congreso de Historia de Euskal Herria, II Congreso Mundial Vasco, Donostia-San Sebastián, 1988.

W .AA .: «Cambios sociales y modernización. Congreso internacional de Vitoria de Historia Contemporánea)), Pev/sfa de 77/sfor/a Contemporánea, 4, Bilbo-Bilbao, 1990.

W .AA.: /fsas aurrean. f/ Pa/s Vasco y e/ mar a través de /a b/sfor/a, , Donostia-San Sebastián, 1995.

W .AA .: «La economía vasca a través de la historia)), f/ronom/az, Pev/sfa de econom/a vasca, 9-19, Vitoria- Gasteiz, 1988.

W .AA .: H/sfor/a de /a econom/a mar/f/ma de/ Pa/s Vasco, Donostia-San Sebastián, 1983.

W .AA .: / Congreso de fsfud/os Vascos, Bilbo-Bilbao, 1919-1920.

W .AA.: // Congreso de fsfud/os Vascos, Donostia-San Sebastián, 1920-1922.

W .AA.: /fsasoa (7 bol./vols.), Donostia-San Sebastián, 1986-1989.

ZABALA, A.: Arquitectura nava/en e/ Pa/s Vasco, s/g/os X/X y XX, Vitoria-Gazteiz, 1984.

ZABALA, A.: F/ comerc/o y traf/co mar/f/mo de/ norte de España en e/ s/g/o XV///, Donostia-San Sebastián, 1983.

ZABALA, A.: Mundo urbano y acf/v/dad mercanf/7. 8//bao, 7700-7870, Bilbo-Bilbao, 1994.