ASTEKO ASMAKIZUNAberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA 921. ZENBAKIA LARUNBATA, 2020KO AZAROAREN 21A

Udaberriko jantzi bilduma daramate hegaletan; modelo txikiak dira airearen pasarelan.

Zer ote?

m a n t a n g o r r iErantzuna: Tximeletak.

Asmakizunaren jatorria: ‘Nik papaita, zuk papaita (Igarkizunak, olerkizunak eta igarkilimak) Xabier Olaso (Pamiela).

ANNE

BAS

KARA

N

Berdintasunaren

alde

m a n t a n g o r r i2 LARUNBATA, 2020KO AZAROAREN 21A berria

Zorionak, Luka! Zu zara,ezta? Zorionak, gure txiki-

handia, zure 14. urtean. Musu

andana guztion aldetik!!!

Muaaak!

4 Urte bete dituzu, Eki!Zorionak eta urte askoan

Donostiatik, eta zaku bete

muxu guztion partetik.

Zorionak, Oihana! Gaur 4 urte handi. Muxupotoloak etxekoen partez.

Amets! Datorren asteartean 8 urte!!! Zorionak eta urteaskotarako!!! Aurtengoa desberdina izango da, baina

gozatu, gozatu asko!!! Besarkada estu-estua eta muxu

handi-handi bat!!!

Gure Hegoa handitzen ari da. Dagoeneko 10 urte!!!Zorionak, Hegoa, eta ondo pasa etxekoekin!!! Lezoko

familiaren partez.

ZORiON AGURRAK

Zorion agurrakargitaratu ahal izateko,gogoan izan mezuakastearte arratsaldeabaino lehen jaso beharditugula. Asteartetikaurrera jasotzen direnmezu guztiak hurrengoasteko zenbakianargitaratuko ditugu.

Bidali zure gutunak helbide hauetara Helbide elektronikoa: mantangorri@berria.eus Egoitza nagusia: BERRIA. MANTANGORRI. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain.

Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Lege Gordailua: SS-616/05 Zuzendaria: Martxelo Otamendi Koordinatzailea: Uxue Gutierrez Lorenzo

Egoitza: Martin Ugalde kultur parkea. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain ISSN: 1699-728x

Kaixo, MANTAGORRIko

kideok. Liburuen

zozketan parte

hartzeko nire

marrazkia

bidaltzen dizuet.

Ea zortea dagoen!

Agur bero bat.

Paule.

MUNDUARI ADI AZAROAK 25

m a n t a n g o r r i 3berria LARUNBATA, 2020KO AZAROAREN 21A

ZER DAINDARKERIAMATXISTA?

Azaroaren 25ean, batik bat indarkeriamatxista salatzen da; hau da, emakume-ek emakume izate hutsagatik pairatzenduten indarkeria. Irainak, mehatxuak, kol-peak, publizitate sexista, txiste matxis-tak, gorputz estereotipoak... indarkeriadira.

1.

AZAROAK 25

Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioar-teko Eguna da Azaroaren 25a. Proposa-mena Dominikar Errepublikak egin zuen,beste hirurogei herrialderen babesare-kin. Nazio Batuen Biltzarrak 1999an onar-tu zuen eguna ofizialki. Horrela, emaku-meek emakume izate hutsagatik paira-tzen duten indarkeria salatu eta huradesagerraraztea da egun horren asmoa.

Zergatik egun hori?

Mirabal ahizpen omenez aukeratu zenazaroaren 25a. Izan ere, Patria, Minervaeta Maria Teresa Mirabal gogor borrokatuziren 1950eko hamarkadaren bueltan Ra-fael Trujillok Dominikar Errepublikan eza-rritako diktaduraren kontra. Ekainaren14ko mugimendua sortu zuten, eta txi-meletak ezizenez egin ziren ezagun.1960ko maiatzaren 18an, Minerva eta Ma-ria Teresa atxilotu zituzten, eta abuztua-ren 9an askatu. Senarrak, berriz, kartze-lan geratu ziren. Mirabal ahizpak kartzela-ra senarrak bisitatzera egindako bidaiabatean hil zituzten; hain zuzen, 1960koazaroaren 25ean. Egun, borrokaren sin-bolo dira Dominikar Errepublikan, eta mu-gimendu feministaren erreferente mun-du osoan barrena.

2.

Bortizkeriariaurre egitea

m a n t a n g o r r i4

MUNDUARI ADI AZAROAK 25

ANNE

BAS

KARA

N

3.

Indarkeria matxista sailkatzeko,lau multzotan banatzen dira erasomotak:Sexuala:Multzo honen partedira sexu jazarpena, bortxaketaketa sexu abusuak. Psikologikoa:Mehatxuak, irai-nak, kontrola eta xantaia emozio-nala dira, besteak beste, indarke-ria psikologikoa.Ekonomikoa: Diruaren gainekokontrola, baliabide ekonomikoenukapena edo horiek eskuratzekooztopoak jartzea.Soziala: Bakartzea eta bestepertsona batzuekin harremanakedukitzea debekatzea indarkeriasoziala dira.Fisikoa: Kolpeak, bultzadak, zau-riak, zaplaztekoak... horiek denakeraso fisikoak dira.

INDARKERIA

MATXISTA:

MOTAK

BA AL ZENEKIEN?

Martxoaren 8an Emaku-meen Nazioarteko Egunaospatzen da. Emakume-en eskubideak aldarrika-tzea du helburu.

BITXIKERIA

LARUNBATA, 2020KO AZAROAREN 21A berria

m a n t a n g o r r i 5berria LARUNBATA, 2020KO AZAROAREN 21A

5.

Azaroaren 25ean, eguneroko lana islatu nahidu kalean mugimendu feministak. Horrela,indarkeria matxista deuseztatu eta gizarteparekide bat lortzea du helburu. Indarkeriamatxistaren aldaera oro salatu nahi dute:adibidez, neskentzako eta mutilentzako jos-tailuak bereiztea, futbolean mutilak bakarrikaritu daitezkeela uste izatea, eskola liburue-tako erreferentzia gehienak gizonak izatea...

ALDARRIKAPENA

7.

Emakunde: Emakumearen EuskalInstitutua Euskal Autonomia Erkide-goko erakunde ofizial bat da.1981ean sortu zen, eta gizonezkoeneta emakumezkoen arteko berdin-tasuna lortzea du helburu. Nafarroako Berdintasunera-

ko Institutua: NABI NafarroakoGobernuko erakunde autonomo batda. Genero berdintasunerako politi-kak politika publikoen esparru oro-tan txertatzea du helburu.

ERAKUNDEAK

Elkarretaratzea Baionako Etxepare lizeoan Nafarroa lizeoan gertatutako bortxaketa salatzeko. BOB EDME

IKURRA. Artizarrarenikur astronomikoa,Venusen ispilua ize-nez ere ezaguna, mu-gimendu feminista-ren ikurtzat hartu da,emakumearen ikurrabaita.

6.

Egitasmoak eta salaketa ekintzak an-tolatzen dituen mugimendu feminis-ta handia dago Euskal Herrian. He-rrietako emakume taldeetatik hasi,(Zikutak Iruñean, Emari Sestaon,Lurgatz Amasa-Villabonan...) eta Eus-kal Herriko Bilgune Feministaraino. Iazegin ziren Euskal Herriko V. Jardunaldifeministak dira antolakuntzaren adibide.

ANTOLAKUNTZA

FEMINISTA

4.

Azaroaren 25aren bueltan, munduko hainbattxokotan egiten dira protestak. Euskal He-rrian ere, azken urteetan mugimendu femi-nistak manifestazio jendetsuak antolatuditu Euskal Herriko hiri nagusietan. Horrekinbatera, herri askotan, tokian tokiko talde fe-ministen eta, zenbait kasutan, erakunde pu-blikoen edota ikastetxeen ekimenez, hitzal-diak, lehiaketak, kale apainketak eta abaregiten dituzte.

EUSKAL

HERRIAN DUEN

OIHARTZUNA

106emakume eta 11 haur hil ditu

indarkeria matxistakEuskal Herrian

2003tik

JON URBE / FOKU

BELDUR

BARIK

PROGRAMA

2009an abiatuzen Beldur Barik.Indarkeria ma-txista salatzeazharago, eraldake-tarako pauso bateman nahi du.Programaren ar-datz nagusietakobat da Beldur Ba-rik lehiaketa. Aza-roaren 25arenbueltan antola-tzen dute, eta 13-26 urte artekogazteei zuzendu-ta dago. Gazteekikuspegi positi-boz landu behardute indarkeriamatxista; hau da,arazoari aurre egi-teko jarrera etatresnak erakutsibehar dituzte.

m a n t a n g o r r i6 LARUNBATA, 2020KO AZAROAREN 21A berria

DENBORA-PASAK

1. Osatu marrazkia. Leire marrazki bat egiten hasi da,azaroaren 25aren harira eskolan eskegitzeko, baina erdia faltazaio bukatzeko. Lagunduko al diozu?

2. Nor ote da? Ikasgelan,historian izandako emakumefeministak ezagutzen ari dira, eta,haien omenez, ikasleak mozorrotuegingo dira. Ba al dakizu zerpertsonaia egokituzaion Izaskuni?

m a n t a n g o r r i 7berria LARUNBATA, 2020KO AZAROAREN 21A

1 azaroaren A okartnok

B airekradni

C nareiama

D anuge

E neraoraza

F neratsixtam

2 amaieran

3 indarkeria

5 kontrako

6 eguna

3. Hitzak osatu. Ezkerrekolerroan, hitzak zuzen idatzitaagertzen dira; eskuinean, berriz,atzekoz aurrera. Eskuinekohitz zerrendan,ezkerreko hitza bilatubeharko duzu.

Erantzunak:2.- Frida Kahlo.

‘Medusaren burua’Mozorro festa baten ondoren, Sofia eta Lu-pe autoz bide bazter urrun batera eraman,eta bortxatu egingo dituzte. Hori ez daizango beren zoritxarren hasiera baizik.Jendearen begiradek ihes egiten dietelaohartuko dira, haiek balira bezala lotsatubehar dutenak. Minigonaz joan izana aurpe-giratuko ote diete? Salaketa bertan beherauzteko eskatu?

Marilar AleixandreArgitaletxea: Elkar

‘Tximeleta belarriak’Belarri handiak edo ile zail eta bihurria iza-tea, altua edo txikia izatea edo gizena edoargala... Ezaugarri ñimiñoena ere burla etahista iturri izan daiteke umeen artean. Bes-teen burlak jasan beharrean egoten direnei,bereziki, mezu hau ematen die ipuinak: bes-te batzuentzat iseka eta irain egiteko arra-

zoi den horri beste begi batzuekin begiratu behar diogula. Gureberezitasunak ez baitira akats, parerik ez duten pertsona bere-zi egiten gaituzten ezaugarri baizik. Desberdintasuna aitortuzeta ontzat hartuz, indartsuagoak egiten garelako; geure buruagaren bezalakoak onartuz, geure nortasuna sendotzen dugula-ko.

Luisa Aguilar eta André NevesArgitaletxea: Pamiela

‘Clara Campoamoremakumeen eskubideen defentsan’Clara jaio zen garaian, gizonek sekulako pa-gotxa zuten. Emakumeek dilistak prestatu,arropak garbitu eta galtzerdiak aurrez etaifrentzuz lisatzen zizkieten. Lan haietatikaparte, emakumeek ez zuten ez ahotsik ezboto eskubiderik. Clarak argi eta garbi ikusizuen: egoera harekin bukatu beharra zego-en. Parean jarri zitzaizkion bibotedun eta

bizardun guztiei aurre egin zien, eta ez zuen amore eman, hariketa Espainiako ama, amona eta izeba guztiek berezko ahotsaizatea lortu zuten arte.

Victor Volardell Balasch Argitaletxea: Txertoa

AZOKA

4 matxistaren

Atzo hasi zen Eus-karaldia Euskal He-rrian barrena. 15egunetan zehar,

dantzan jarriko ditugumihiak, ahalik eta gehien,euskaraz. Baina, nola hitzegiten dugu? Zer mugitzenda gure barnean soinuakateratzeko? Hitz egin ahal izateko, beharrezkoak ditu-

gu arnasa, eztarri barruko muskuluak etaahoa. Beharrezkoa da baita zerbait esatekogogoa ere. Denok ditugu esan nahi ditugungauzak-eta. Dantzatu mingaina besteekinhitz egin nahi baduzu!Biriketatik datorren aireak dantzan jar-

tzen ditu eztarri barruan ditugun ezpain

antzeko batzuk: ahots kordak. Ahora iritsiden aire zirimolari forma emango diote min-gainak eta ezpainek; horrela, soinu desber-dinak sortuz.b Hitz bakoitza beste bati lotuz sortzendugu hizkuntza. Non egiten dizu dar-darzuri? Zer hitz maite duzu gehien?b Egin proba m hizkia esanez: mmmmm…

Orain r-rekin errepikatu: rrrrrrrr…Non sentitzen duzu bakoitzaren dardara?Saia zaitez hatzarekin topatzen lekua.b OZENAGO EGITEN BADUZU, OOOOOOIHU!!!…goxo-goxo egiten baduzu, xuuuuxurla…Ez al da harrigarria bakoitzaren soinu bere-zia?

Jatorrizko testua: Kati Olaizola.

m a n t a n g o r r iberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA LARUNBATA, 2020KO AZAROAREN 21AALEX ORBEEztarriak

dar-dar