13 historiaurrea

13. HISTORIAURREA13. HISTORIAURREA

5. MAILA5. MAILA

SANTILLANASANTILLANA

HistoriaurreaHistoriaurrea

Historiaren lehen etapa da.Historiaren lehen etapa da. Hiru etapatan banatzen da: Paleolitoa, Neolitoa Hiru etapatan banatzen da: Paleolitoa, Neolitoa

eta Metal Aroa.eta Metal Aroa. Iberiar Penintsulan orain dela miloi bat urte Iberiar Penintsulan orain dela miloi bat urte

hasi zen. Lehen gizakiak Afrikatik etorri ziren.hasi zen. Lehen gizakiak Afrikatik etorri ziren.

PaleolitoaPaleolitoa

Lehen gizakiak aire Lehen gizakiak aire zabalean, haitzuloetan zabalean, haitzuloetan eta etxoloetan bizi ziren.eta etxoloetan bizi ziren.

Elikagaiak naturan Elikagaiak naturan aurkitzen zituzten: aurkitzen zituzten: fruituak, sustraiak, fruituak, sustraiak, animaliak… animaliak…

Ehiztariak eta Ehiztariak eta biltzaileak ziren.biltzaileak ziren.


Animalietatik larruak Animalietatik larruak lortzen zituzten hotzetik lortzen zituzten hotzetik babesteko.babesteko.

Animalien hezurrekin Animalien hezurrekin lanabesak egiten lanabesak egiten zituzten.zituzten.

Haitzuloen barrualdean Haitzuloen barrualdean margotzen zuten eta margotzen zuten eta harrizko eskultura harrizko eskultura txikiak ere egin zituzten.txikiak ere egin zituzten.



Gizon-emakumeak tributan bilduta bizi ziren.Gizon-emakumeak tributan bilduta bizi ziren. Hogeita hamar bat kide zituen tribu batek.Hogeita hamar bat kide zituen tribu batek. Bizimodua oso gogorra zen.Bizimodua oso gogorra zen. Gizakia 20 bat urtez bizitzen zen. Gosez, Gizakia 20 bat urtez bizitzen zen. Gosez,

hotzez… hiltzen ziren.hotzez… hiltzen ziren. NomadakNomadak ziren: elikagaiak agortzen zirenean ziren: elikagaiak agortzen zirenean

beste leku batera joaten ziren bizitzera.beste leku batera joaten ziren bizitzera.


Harriz eta hezurrez Harriz eta hezurrez lanabesak egiten lanabesak egiten zituzten: lantzak, zituzten: lantzak, arpoiak, orratzak, arpoiak, orratzak, labanak, bifazak, gezien labanak, bifazak, gezien puntak…puntak…

NEOLITOANEOLITOA

Orain dela 7.000 urte inguru, gizakiak Orain dela 7.000 urte inguru, gizakiak abeltzain eta nekazari bihurtu ziren.abeltzain eta nekazari bihurtu ziren.

Animaliak zaintzen hasi ziren. Animaliak zaintzen hasi ziren. Garia eta arroza hasi ziren landatzen.Garia eta arroza hasi ziren landatzen. Herrixkak eraiki zituzten.Herrixkak eraiki zituzten. Ez ziren joaten elikagaien bila leku batetik Ez ziren joaten elikagaien bila leku batetik

bestera.bestera.

NEOLITOANEOLITOA

Abereak eta laboreak zaintzeko, animalien eta Abereak eta laboreak zaintzeko, animalien eta landatutako lurren ondoan bizi behar zuten.landatutako lurren ondoan bizi behar zuten.

Sedentario bihurtu ziren.Sedentario bihurtu ziren. Lehenbiziko herrixkak sortu ziren.Lehenbiziko herrixkak sortu ziren.

NEOLITOANEOLITOA

Harrizko lanabes gero Harrizko lanabes gero eta landuagoak egin eta landuagoak egin zituzten: aitzurrak, zituzten: aitzurrak, igitaiak, esku-errotak…igitaiak, esku-errotak…

Ehunak animalien Ehunak animalien artileaz egiten ziren.artileaz egiten ziren.

Zeramika buztinez Zeramika buztinez egiten zen, eskuz egiten zen, eskuz moldatua eta sutan moldatua eta sutan egosita.egosita.

NEOLITOANEOLITOA

NEOLITOANEOLITOA

Neolitoan, eszenak Neolitoan, eszenak margotzen zituzten, oso margotzen zituzten, oso modu eskematikoan: modu eskematikoan: ehiza, taldeak dantzan, ehiza, taldeak dantzan, landareak biltzen…landareak biltzen…

METAL AROAMETAL AROA

Historiaurreko azken etapa da eta orain dela Historiaurreko azken etapa da eta orain dela 6.000 urte hasi zen.6.000 urte hasi zen.

Gizakiek metalezko objektuak lantzen ikasi Gizakiek metalezko objektuak lantzen ikasi zuten.zuten.

Lehendabizi kobrea, gero brontzea eta azkenik Lehendabizi kobrea, gero brontzea eta azkenik burdina.burdina.

Metalekin armak, apaingarriak eta lanabesak Metalekin armak, apaingarriak eta lanabesak egiten zituzten.egiten zituzten.


Metal asko zeuden Metal asko zeuden inguruetan hiri txikiak inguruetan hiri txikiak sortu ziren.sortu ziren.

Hiriak harrizko harresiz Hiriak harrizko harresiz inguratuta zeuden.inguratuta zeuden.

Hirietan beste lanbide Hirietan beste lanbide batzuk sortu ziren: batzuk sortu ziren: merkatariak eta merkatariak eta gerlariak.gerlariak.


Metal AROAMetal AROA

Hirua asmakizun Hirua asmakizun garrantzitsuak sortu garrantzitsuak sortu ziren Metal Aroan:ziren Metal Aroan:

1.1. GurpilaGurpila

2.2. Bela (itsasiontzirako)Bela (itsasiontzirako)

3.3. Goldea.Goldea.

Metal AroaMetal Aroa

Garai hartako gizakiek monumentuak egin zituzten Garai hartako gizakiek monumentuak egin zituzten harri handiekin: monumentu megalitikoak.harri handiekin: monumentu megalitikoak.

EUSKAL LURRALDEA EUSKAL LURRALDEA HISTORIAURREANHISTORIAURREAN

Garai hartako aztarnak Euskal Herrian aurkitzen Garai hartako aztarnak Euskal Herrian aurkitzen ditugu.ditugu.

Bizkaiko eta Gipuzkoako kostaldean kokatu ziren Bizkaiko eta Gipuzkoako kostaldean kokatu ziren lehenengo biztanleak.lehenengo biztanleak.

PALEOLITOAPALEOLITOA

Aznartegi Aznartegi garrantzitsuenetako bat garrantzitsuenetako bat Izturitzen dago, Izturitzen dago, Nafarroa Beherean.Nafarroa Beherean.

Santimamiñe (Bizkaia) Santimamiñe (Bizkaia) eta Ekainen (Gipuzkoa) eta Ekainen (Gipuzkoa) kobazuloetan.kobazuloetan.

NEOLITOANEOLITOA

Abeltzaintza bihurtu Abeltzaintza bihurtu zen jarduera nagusia.zen jarduera nagusia.

Monumento megalitiko Monumento megalitiko asko dugu.asko dugu.

Aztarnategi Aztarnategi garrantzitsua Areatzako garrantzitsua Areatzako kobazuloak izan dira.kobazuloak izan dira.

Metal AroaMetal Aroa

Euskal aztarnategi Euskal aztarnategi garrantzitsuenetako bat La garrantzitsuenetako bat La Hoyako aztarnategia da.Hoyako aztarnategia da.

Herrixka harresitu bat Herrixka harresitu bat aurkitu da.aurkitu da.

Animaliak zaintzen zituzten Animaliak zaintzen zituzten eta lurra lantzen zuten.eta lurra lantzen zuten.

Laborantzako lanabesak, Laborantzako lanabesak, armak eta apaingarriak armak eta apaingarriak egiten zituzten.egiten zituzten.

Education

13 historiaurrea