GIPUZKOA

ANDOAINERNAITZA LIBURUDENDAZumea, 220140 ANDOAIN

BERGARAELKAR MEGADENDA BERGARAIbargarai, 1220570 BERGARAbergara@elkar.com

DONOSTIAHONTZA LIBURUDENDA Okendo, 420004 DONOSTIA

ELKAR MEGADENDA DONOSTIAFermin Calbeton, 21-3020003 DONOSTIAfcalbeton@elkar.com

ELKAR MEGADENDABergara, 620005 DONOSTIAbergarakalea@elkar.com

IRUN ELKAR MEGADENDA IRUNColon pasealekua, 820300 IRUNirun@elkar.com

OSKARBI LIBURUDENDAColon pasealekua, 1120302 IRUN

TOLOSAELKAR MEGADENDA TOLOSAAroztegieta, z/g.20400 TOLOSAtolosa@elkar.com

OÑATIIBARRONDO LIBURUDENDAPlaza. Fueros, 1020560 OÑATI

ZARAUTZGAROA LIBURUDENDATrinidad, 720800 ZARAUTZ

BIZKAIA

BARAKALDOMILOS PALENZUELALIBURUDENDA Uribe Merindadea, 1448901 BARAKALDO

BASAURIBIOK LIBURUDENDADr. Garay, 1148970 BASAURI

BILBOCASA DEL LIBRO-URQUIJO Alda. Urquijo, 9448009 BILBO

CASA DEL LIBRO, LA LIBRERÍAColon de Larreategi, 4148009 BILBO

MACEDA LIBURUDENDA Santa Clara, 1648006 BILBO

HERRIAK LIBURUDENDA Licenciado Poza, 1148008 BILBO

VERDES LIBURUDENDACorreo, 7a48005 BILBO

ELKAR MEGADENDA BILBOIparragirre, 2648011 BILBOiparragirre@elkar.com

LIZARDI LIBURUDENDAHeliodoro de la Torre, 948014 BILBO

CAMARA LIBURUDENDAEuskalduna, 648008 BILBO

BINARIO LIBURUDENDAIparragirre, 9 bis48009 BILBO

KUKUMA LIBURUDENDAColon de Larreategi, 2148001 BILBO

KIRIKIÑO LIBURUDENDAColon de Larreategi, 1148001 BILBO

LAUAXETA LIBURUDENDARodriguez Arias, 4548011 BILBO

DURANGOHITZ LIBURUDENDAArtekalea, 1448200 DURANGO

LEIOAARTAZA LIBURUDENDAE.H.U. Leioako KanpusaPosta kutxa 5648940 LEIOA

SANTURTZITEMAS LIBURUDENDAPagazaurtundua, 348980 SANTURTZI

ARABA

GASTEIZELKAR MEGADENDA GASTEIZSan Prudencio, 701005 GASTEIZsanprudencio@elkar.com

CASA DEL LIBRO-AXULARLIBURUDENDAArka, 1101005 GASTEIZ

STUDY LIBRERÍAFueros, 1201004 GASTEIZ

AYALA LIBURUDENDA

ELKAR MEGADENDA GASTEIZApraiztarrak, 1-Campus01006 Arabacampus@elkar.com

NAFARROA

ARBIZUBERIAIN LIBURUDENDA

ETXARRIKAXETA LIBURUDENDA

IRUÑEA AUZOLAN LIBURUDENDASan Gregorio, 331001 IRUÑEA

AUZOLAN LIBURUDENDA(Berria)Tutera, 1631003 IRUÑEA

ELKAR MEGADENDA IRUÑEAA.M. Larraona, z/g.Golem Eraikina31008 IRUÑEAamlarraona@elkar.com

LIBRERÍA EL PARNASILLOCastillo de Maya, 4531004 IRUÑEA

IPARRALDEA

BAIONAELKAR MEGADENDA BAIONAArsenal Plaza64100 BAIONAbaiona@elkar.com

Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea

Erakunde autonomiadunaOrganismo Autónomo del

Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea

Helbide honetara bidali behar da:OSATUZ aldizkaria

Vitoria-Gasteiz kalea, 320018 DONOSTIA

Formulario honetako datuak fitxategi automatizatubatean bilduko dira, HABEk eta Osakidetzak

aldizkaria jasotzeko eskabideak kudeatu ahalizateko. Fitxategi datuetara sartzeko, datuok

aldatu eta deuseztatzeko eskubidea erabili nahiizanez gero, HABEra jo dezakezue: Vitoria-Gasteiz

kalea, 3-6. 20018 Donostia.

Izen-deiturak: ……………………….....……………………………….…….....................……...Identifikazio Fiskalaren Kodea / Nortasun-agiria: …………....………………………..………..Helbidea: ………………………………………......................…. Telefonoa: …...……….……...Herria: ………….…...........….…..….. Posta-Kodea: …....….…. Lurraldea: …….….…....….....Posta elektronikoa: ………….……………………………………………..

OSATUZ ALDIZKARIA JASO NAHI DUT 2006/07 IKASTURTEAN (11 ALE)HARPIDETZA ARRUNTA: 24,42 €EUSKALTEGIKO IKASLEAK: 12,21 €ZEIN EUSKALTEGITAN ARI ZARA IKASTEN? ................................................................................. MEDIKUNTZA, ODONTOLOGIA EDOTA ERIZAINTZA FAKULTATEETAKO IKASLEAK: 12,21 €ZEIN FAKULTATETAN ARI ZARA IKASTEN? ....................................................................................

HONELA ORDAINDUKO DUT:HABEREN IZENEAN LUZATURIKO TXEKE BIDEZTRANSFERENTZIA BIDEZ (KUTXA 2101 0381 01 0003069002)KONTU KORRONTE BIDEZ: BANKUA EDO AURREZKI KUTXA: …….………...……....….........

SUKURTSALA: …..............….. K.D.: …...…...ZENBAKIA: ….….…..............……………

www.euskadi.net/osatuz edo www.ikasbil.net atarietan ere aurkituko duzu harpidetza egiteko modua.

HARP

IDET

ZA-O

RRIA

aldizkaria n

on

06

23

14

32

36

06 Ikasbil atarian ikusgai Testuen/ariketen maila:

ERREDAKZIOA:Eskarne Lopetegi

Esther IsasaIon Imanol Iturriotz

Juan Miguel GutierrezXabier Zubizarreta

Begoña MartinezJose Frantzisko Zinkunegi

DISEINUA ETA MAKETAZIOA:Zirrimarra/Truke (Andoain-Beasain)

Euskal Autonomia ErkidegokoAdministrazio OrokorraHABEwww.habe.euskadi.netTel. 943 02 26 00Faxa: 943 02 26 01e-mail: argitalpenak@habe.orgHarpidetzak: harpidetzak@habe.org

INPRIMATEGIA:GERTUOñati, Gipuzkoa

LEGEZKO GORDAILUABI- 2251/81ISSN: 0212-6788

27

1A 1B 2 3 4

06 KONTSULTAKO ELKARRIZKETAKGripearen diagnostikoa

08 OSATUZ GAIAKMetodo antikontzeptiboak, sexualitatearduratsuaren ardatz

12 GAURGEROAro berriko protagonista: zu zeu

14 SEKUENTZIA DIDAKTIKOAMaite zaitut

23 HAMAIKA TRIKIMAILUHarald Arzensek

24 ELKARRIZKETAXabinaitor: “Hizkuntzen artean, aukeran,nahiago dut latina”

27 BIDAIADubai, hiri harigarria

30 OSTUTAKO PASARTEAKEuskal hiria sutan dago!

32 GAURGERO• Aireko argazkiak: Euskal Herria zerutik ikusteko• Outlet-ak: Urte osoan zehar merkealdian

dauden saltokiak

36 KULTURONTZIA• Kubo-Kutxa Aretoan: Art Brut• Argitalpen berriak

Beti bezala, galderak eta eraguztietako kontsultak jaso ditugugure erredakzioan eta web gunean(www.ikasbil.net). Hona hemenadierazgarrienak:

Oso interesgarria izango litzateke on line testen bat ipintzeaAtariko Froga gainditu ahal izateko. Okerraren bat izanbadut idazterakoan barkamena eskatzen dut.Yolanda

Kaixo, Yolanda,Ez dakigu zehazki zer esan nahi duzun “Atariko froga” diozu-nean, EGArako atariko froga ala besteren bat? EGArakoa bal-din bada, Interneten aurki ditzakezu hainbat eta hainbat atari-ko froga. Horretarako sartu Google-n eta bilatu “EGA atarikofroga” eta web-orri dezente aurkituko dituzu, esaterako, hona-ko hau http://www.interneteuskadi.org/euskara/ega/ Beste zer-bait nahi baduzu, zehazkiago adierazi beharko duzu.

ERREDAKZIOAREN OHARRA

Tarte hau aprobetxatu nahi dugu bere garaian postala ida-tzi zeniguten guztioi berri on bat emateko: bidean da opa-ritzat jasoko duzuen saria. Gustukoa izatea espero dugu!

HABE aldizkariko lantaldea

04

Zure txokoa da hau, idatziguzu!

Zein da araua jendearen jentilizioa egiteko? Noiz jartzendugu -tarra edo noiz -arra? Badago arau argi bat horre-tarako? Mila esker.Lucía

Kaixo, Lucía, zure galdera Euskaltzaindiari luzatu diogueta hauxe erantzun digute. Testuan Bizkaiaz ari da, baina berdingertatzen da Gipuzkoan, Nafarroan…

Izenburua: Herritarren izenen atzizkiak: "-ar, -tar, -dar, -oztar"Galdera: Bizkaiko herritarren izenak direla eta, "sopeloztarra”

(Sopelakoa) eta “getxoztarra” (Getxokoa) entzuteaegokitu zait. Herritarren jentilizioa osatzerakoan, zeinirizpide dira zuzenak "-tar, -dar" edo "-ar" erabiltzeko?

Erantzuna: Oso erantzun zaila du galdera horrek; izan ere, joerabatzuk nagusi izan arren, ez dago lege zehatzik. Esa-terako, Bizkaiko Uriberen mendebaldean "-oztar" era-biltzen da: “berangoztar, dimoztar, sopeloztar” etaabar.

Orokorrean "-ar" amaiera dela nagusi esan gene-zake, nahiz eta XX. mendean asko zabaldu zen "-tar"atzizkiaren erabilera.

Inguruko hizkuntzetan ere berdintsu gertatzen da:esaterako, gaztelaniaz “Valencia” eta “Palencia” osoantzekoak izan arren, hango herritarrek jentilizio des-berdinak dituzte: valenCIANO/palenTINO.

Zuhurrena herriz herriko zerrenda osoa eskuratzeada, eta bertatik ikastea. Horretarako, jo ezazu EUDE-Lek 2001ean argitaratu duen Euskal Autonomia Erki-degoko Biztanle-Entitateak izeneko liburukira (Bizkai-ko herritarren izenak 87. orrialdetik aurrera dauzkazu).

Horrez gainera, ikus datu-base honetako “-tar”sarrera.

Zure txokoa

KomikiaKomikiaALE HONETAN XABINAITOR

PERTSONAIA AGERI DA.EZAGUTZEN AL DUZU?

BAAAAAAI. EUSKAL SUPER-HEROI

BAT DA ETA GAINERA OSO GOGOKO DUT

DUEN BOTERE HARRIGARRIA...…ZERA...…

NOLA AZALDUKO NIZUKE?

ZEIN BOTERE DU, BADA?

TX

O!

ZERA...

HIZKUNTZAK IKASTEKO

ERRAZTASUN HANDIA DAUKA!!

Komiki hau ikus eta entzuteko, jo helbide honetara: www.ikasbil.net

06

Gaurgero 05motzeanHABEK AKORDIOAK SINATU DITU HEGO AMERIKAKO HAINBAT EUSKAL ETXEREKIN

HABEk eta Argentinako Euskal Erakundeen Federazioak (FEVA) urteroko hitzarmena sinatuberri dute, euskal etxeetan euskarazko irakaskuntza sustatzeko. Argentinako euskal

etxeetan 900 heldu inguru ari dira euskara ikasten. Horiez gain, 300 haur aritzen dira herrialde-ko Euskal Etxeetan eta beste 900 haurri "euskara eta euskal kultura" eskaintzen zaie BuenosAiresko Euskal Etxea ikastetxean. Joseba Erkizia, HABEren zuzendari nagusiak eta Mari Luz Arte-che, FEVAren presidenteak sinatu akordioan, hiru lan-lerro nagusi biltzen dira: irakasleen treba-kuntza, material didaktikoz hornitzea, eta jarduera diruz laguntzea. Urtarrilean, halaber, bestebost hitzarmen sinatu ditu HABEk Uruguay, Txile eta Brasilen; lehenik Uruguayko FIVU federazio-arekin, Montevideoko Euskal Erria eta Saltoko Euskaldunen Taldea Euskal Etxeekin; gero Txilen,Santiagoko eta Valparaisoko Euskal Etxeekin eta azkenik, Brasilen, Sao Pauloko Euskal Etxearekin.

PRAGAKO GIDA TURISTIKOA EUSKARAZ

Argitaratu berria da Pragako Gida laburra, Europako hiri turistikoen arteaneuskarazko bakarrenetakoa, edo bakarra, agian.

Pragako Gida laburra, V Ráji argitaletxearen ekimena izan da, euskaraz etakatalanez argitaratu gura duelako lehendik hainbat hizkuntzatan dagoen gida-txoa, oso ezaguna, berez, Pragan egon den edonorentzat. Hortaz, orain eskura-garri dugun euskarazko edizio hau, laster batean katalanez ere argitaratuko da.

V Ráji argitaletxeak, Pragan bertan bizi eta euskal jatorria duen Violeta Uribeitzultzaile eta interpretariaren laguntza izan du euskarazko bertsioa osatzeko,bera baita gaztelaniazko bertsioaren egilea. Kemen handiko emakume honekharreman estua du gurasoen sorlekuarekin, gerraostean atzerrian jaio arren ososarritan egoten delako gure artean.

Gida xume honen helburua turistei informazio arina eta erraza eskaintzeada, esku artean erabiltzekoa delako azken batean. Horregatik, eskertzekoa daEuropako hiri turistiko garrantzitsuenetan euskara aintzat hartzen hastea.

2

2

IRAKASLEENTZAKO BARNETEGIA

2007ko urtarrilaren 20ra arte, hamar egunez, Argentinako Euskal Etxe ezberdinetako40 irakasle ikasle bihurtu dira hango udako barnetegian, La Platako Euzko Etxean,

HABEk eta FEVAk antolatuta. Barnetegi hau bosgarrena dugu, 2003an Munduko Euskal Gizataldeen Biltzarra egin

zenetik. Bertako irakasleak trebatzea helburu, on line ikastaro bat eratu zen, HABEk koordi-naturik, eta geroztik urtean bitan barnetegia egin da, urtean zehar ikasitakoa errepasatzekoeta praktikak egiteko, mintzamena bereziki.

La Platako barnetegian, Euskal Herriko bi irakasle dira buru, Lazkaoko Maizpide barnete-gikoak biak. Bata Jon Urdangarin, ikasturtean zehar on line ikastaroak zuzendu eta koordi-natzen dituena; eta bestea, Iñaki Rezola. Beraiekin batera ari dira Jose Frantzisko Zinkunegi,Argentinan Euskaraz programako HABEko koordinatzailea eta Gabriela Mendia, FEVAko eus-kara teknikaria. Irakasleak trebatzeko aukera emateaz gain, proiektuaren nondik norakoakjakin, zalantzak argitu eta proposamenak aurkezteko ere balio izan du barnetegiak.

“Aurreikuspen guztiak gainditu” dituztela dio Jose Frantzisko Zinkunegik, “bai lortuduten mailari dagokionez, bai erabiltzaileen erantzunari dagokionez. Hartzaileen jarrera,inplikazioa, dedikazioa eta bilakaera aparta izan da, nahiz eta ordenagailu bidez ikasi etaaskoren ustetan euskarri hotza izan”.

2

*AINTZAT HARTU.- Kontuan hartu. Tomar en consideración,tomar en cuenta. Tenir compte.AURREIKUSPEN.- Previsión. Prévision.BIHURTU.- Convertirse. Se convertir.EKIMEN.- Iniciativa. Initiative.ESKERTU.- Agradecer. Remercier.EUSKARRI.- Medio. Support.GERRAOSTE.- Guda ondorena. Posguerra. Après-guerre.GURA.- Nahi izan. Querer. Vouloir.

HORNITU.- Abastecer, proporcionar. Approvisionner.JATORRI.- Procedencia. Origine.KEMEN.- Energía, vigor, ímpetu. Énergie, courage.LAN-LERRO.- Línea de trabajo. Ligne de travail.LASTER BATEAN.- Aurki, berehala. En seguida. Tout de suite.NONDIK NORAKO.- Ezaugarri. Líneas generales. Caractéristiques.SUSTATU.- Promocionar. Encourager.TREBAKUNTZA.- Heziketa. Formación. Préparation.XUME.- Pequeño/a, sencillo/a. Petit/e, simple.

Sao Pauloko Euskal Etxeko ordezkariekinhitzarmena sinatzeko orduan.

06

GRIPEAREN DIAGNOSTIKOA1

1Gripea-diagnostikoa. (Osatuz, 309432). HABE, 2007.

Elkarrizketa entzun nahi izatera, www.euskadi.net/osatuz helbidera jo.

KONTSULTAKO ELKARRIZKETAKJokin Nazabal

• Zer dugu, bada? / Zer duzu? Esadazu. / Zer gertatzen zaizu?• Sukarrik ba al duzu/ba al daukazu? / Kalenturarik

baduzu/badaukazu?• Eztulik baduzu? / Eztulka al zabiltza/ibili al zara?• Arnasa ondo/aise/erraz hartzen al duzu? / Ba al duzu

arazorik/zailtasunik arnasa hartzeko?

Gaixoa Egun on! Medikua Baita zuri ere! Aurrera, aurrera! Eseri, eseri hortxe! Zer dugu, ba?Gaixoa Hara, ba, nahiko pattal nabil, ahul, ezertarako gauza ez naizela!Medikua Gainera, burutik beherako galanta ere baduzu!Gaixoa Bai, jauna! Nolako muki-jarioa! Ikaragarria! Nazka-nazka eginda nago!Medikua Tira, lasai! Sukarrik izan al duzu?Gaixoa Gaur goizean tenperatura hartu dudanean, dezima batzuk bai, behintzat!

Bart arratsean baino gutxixeago, hala ere. Medikua Zenbat zenuen, ba, bart arratsean?Gaixoa 38 pasatxo, hor nonbait.Medikua Konforme! Eta eztulik baduzu? Eztulka ibili al zara?Gaixoa Bai, bai. Egundoko eztula dudala esango nuke.Medikua Eta karkaxarik eztula egitean?Gaixoa Bai, bai.Medikua Eta nolakoak dira karkaxa horiek? Lodiak? Ilunak?Gaixoa Bai, bai. Nahikoa nazkagarriak, egia esan. Eta, gainera, azkenean oinazea

jartzen zait bularrean. Medikua Arnasa aise hartzen duzu? Zailtasunik baduzu arnasa ondo hartzeko?Gaixoa Pixka bat bai. Kosta egiten zait, ez da larritzekoa, baina kosta egiten zait, bai.Medikua Ezer hartu al duzu? Botikarik hartu al duzu?Gaixoa Ez, ez. Bueno, aspirinaren bat edo beste bai.Medikua Ederki. Tira, miatu egingo zaitut pixka batean. Zoaz ohatila horretara eta

erantzi itzazu jertsea eta alkandora.Ederki. Orain, auskultatu egingo zaitut. Hartu arnasa sudurretik! Bota poliki--poliki! Bota ahotik! Hartu! Bota! Hartu! Bota!Tira, orain, egizu eztul pixka bat. Egin berriz eztula! Ederki! Ondo hartua daukazu dena! Birikak hartuta, baina, lasai, ez da-eta ezerizango! Gripea baino ez. Hala ematen du.Tira, jantzi zaitez eta etorri hona. Eseri.

�

06

• pattal / ahul / ezertarako gauza ez naizela• hotzeria / katarroa• burutik beherakoa• jarioa / muki-jarioa• eztula / kukutxeztula / karkaxa• bularra / bularraldea / birikak• arnasa hartu sudurretik / bota ahotik

07

+

Zalantzarik sortu bazaizu, jo 45. orrialdera

��

+ Irakurri berriz elkarrizketa eta zuzendu ondokodiagnostikoa. Horretarako, nahikoa duzu okerdauden kontuak ezabatzearekin.

+ Hemen dituzu hainbat elkarrizketa motz.Aukeratu galderak koadro honetakoen artean:

1. burutik beherakoa2. hezurretako mina3. ahuldadea4. buruko mina5. eztula6. hotzeria7. arnasa hartu ezinik

8. birikak9. karkaxak10. muskuluetako mina11. muki-jarioa12. faringitisa13. arnasbideak14. alferkeria

Irakurri elkarrizketa adi-adi eta azpimarratu jarraiandituzun hitzetatik elkarrizketan ageri direnak:

— ...— Hara, bada, aspaldi honetan minez nabil.— ...— Hemen, inguru honetan, bularrean.

— ...— Bada, egun pare bat-edo izango dira, oinazea sumatzen

hasi nintzela.— ...— Lehengoan agindu zenizkidan antibiotiko haiek.

— ...— Tarteka bai, baina zakur-eztulik eta horrelakorik ez dut

izan.— ...— Ez, nahikoa ondo hartzen dut, normal-normal ez nuke

esango, baina, tira.

— ...— Lur jota nago, pattal, oso pattal. Muskulu eta hezurretako

minez nabil.— ...— Atzo iluntzean dezima batzuk. Eta gaur goizean

gehixeago, 38 eta erdi.

GAIXOAREN FITXA

IZENA DEITURAK

ADINA SEXUA

DIAGNOSTIKOA

Laringitisa, burutik beherakoa, muskuluetako eta hezurretako mina.Bronkitisa eta sukar handia.

1. Zer duzu, bada? Esadazu. 2. Arnasa hartzeko zailtasunik baduzu?3. Zer gertatzen zaizu? 4. Sukarrik baduzu?5. Eta botikarik hartu al duzu? 6. Eztulka ibili al zara?7. Noiztik zabiltza minez? 8. Non duzu oinazea?

08 Jabier Agirre

Metodo antikontzeptiboak,sexualitate arduratsuaren ardatz

Osasun Ministerioak kaleratutako datuen arabe-ra, borondatezko abortuen kopuruak % 6,5 eginzuen gora 2004. urtean, aurreko urtearekin alderatuzgero. Eta itxura guztien arabera, metodo antikontzep-tiboei buruzko informaziorik eza da gorakada horrenerantzule nagusia.

Adin bakoitzak du bere metodo idealaEgunetik egunera metodo antikontzeptibo mota gehiago daude,bakoitza bere alde on eta txarrekin. Baina, aukera egiteko orduan,adina eta harreman-mota dira irizpide nagusiak.

>> Gazteentzako antisorgailurik onenaIkusirik abortu-tasarik handiena 20-29 urte bitarteko adinean ger-tatzen dela, adin-tarte horretan preserbatiboa da metodorik onena.Gerta daiteke, gainera, “metodo bikoitza” esaten zaiona erabil-tzea, hau da, preserbatiboaz gain, antisorgailu hormonalen bat edoUBG (umetoki barneko gailu) bat erabiltzea. Preserbatiboak, ongierabiliz gero, eraginkortasun oso altua du, baina ez, hala ere,

metodo hormonal batek eskaintzen duenaren parekoa. Bikotekidefinkorik gabeko kasuetan, beti erabili behar da preserbatiboa, sexubidez transmititzen diren gaixotasunetatik babesteko.

>> Adin ertainekoak, bikotekide egonkorrarekin25-30 urtetik aurrera, helburu nagusia haurdunaldiak programatuahal izatea da. Eta kasu hauetan, bikote bakoitzak bere metodoadu. Aukeratu daiteke metodo hormonal bat (hainbat motatakoantisorgailuak aurkitzen dira gaur egun botikan), betiere profesio-nal baten aholkuarekin. Hauta daiteke baita UBG bat ere. Etaazkenik, seme-alaba gehiago eduki nahi ez badute, metodo defi-nitiboren bat aukera daiteke: basektomia gizonezkoaren kasuan,edota tronpen lotura edo blokeoa, emakumearen kasuan.

>> 40-45 urtetik gorakoakEmakume askok, behin 45 urte bete ondoren, uste izaten duteberen emankortasuna gutxitua (edo are ezabatua) dagoela, etaez dute beharrezko neurririk hartzen. Baina, kontuz, haurdungeratzeko arriskua hortxe baitago, eta, beraz, ez dira arreta-neu-rriak ahaztu behar. Emakumea ez bada erretzailea eta bestelakokontraindikaziorik ez badago, metodo hormonalak erabiltzenjarrai dezake. Baina, umetoki barneko gailua edo behin betikometodoak izango dira alternatibarik erabilienak.

2

BIHARAMUNEKO PILULA, LARRIALDI-KASUETAN BAKARRIKBiharamuneko pilula ez da metodo antikontzeptibo bat, zentzu hertsian. Larrialdi-kasuetan bakarrik erabilibeharreko soluzioa da, babes antikontzeptibo egokirik gabe sexu-harreman bat izan eta hurrengo 72 orduenbarruan bakarrik (3 eguneko epean, alegia).

• ZER DA? Emakumearen ugal zikloa inhibitzen duen botika hormonal bat da, etahorrela haurdunaldia gertatzea saihesten du.

• ERAGINKORTASUNA. Sexu-harremana izan eta 24 ordu baino lehenago hartuzgero, eraginkortasuna % 95ekoa da. Denborak aurrera egiten duen heinean,eraginkortasunak ere behera egiten du.

• NON LORTU DAITEKE? Farmazietan saltzen da, baina errezeta medikoarekinbakarrik. Beraz, aurrez osasun-zentro batera joan beharko da.

ERAGIN SEKUNDARIOAK. Pertsona sentikorretan, gorakoak eta beherakoak eragin ditzake. Hilekoarenmaiztasuna alda dezake, aldi baterako. Eta azkenean emakumea haurdun geratzen bada, fetuak ez du ino-lako kalterik jasango.

06

09Metodo antikontzeptiboak, sexualitate arduratsuaren ardatz

2

*BABESTU.- Proteger. Protéger.BIKOITZA.- Doble. Double.EMANKORTASUN.- Fertilidad. Fertilité.ERAGINKORTASUN.- Efectividad. Efficacité.ERTAIN.- Medio, mediano. Moyen.ESTALKI.- Envuelta protectora. Recouvrement.EZARRI.- Colocarse, fijarse. Se fixer.EZINBESTEKO.- Necesario, imprescindible.Force majeure.FINKO.- Fijo/a, estable. Stable.GALARAZI.- Impedir. Empêcher.GORAKADA.- Aumento. AugmentationGUTXITU.- Disminuir. Réduire.HARTUALDI.- Toma. Prise.HORNITU.- Proveer. Ravitailler.MAIZTASUN.- Frecuencia. Fréquence.ODOLJARIO.- Hemorragia. Hémorragie.PILULA.- Comprimido, pastilla. Pilule.PRESERBATIBOKO.- Por cada preservativo. Chacun.SENTIKOR.- Sensible. Sensible.TXAPLATA.- Parche. Emplâtre.UGAL.- Reproductivo. Reproducteur.UMETOKI BARNEKO GAILU.- Dispositivointrauterino. Stérilet.UZTAI.- Aro, anillo. Cerceau.ZEHARKATU.- Atravesar. Traverser.

METODO ANTIKONTZEPTIBO ERABILIENEN ERAGINKORTASUNA• GIZONEZKOEN PRESERBATIBOAZakilaren gainean jartzen den latexezko estalkia, hazia baginara sartzen ez uzteko.Bere eraginkortasuna % 97koa da, eta prezioa 0,5 euro preserbatiboko.

> Alde onak: Transmisio sexualeko gaixotasunetatik babesten du. Ez daukahormonarik.

> Alde txarrak: Sentikortasuna galdu egiten da koitoan.> Norentzat: Gazteentzat eta bikotekide diferenteak dituzten pertsonentzat.

• EMAKUMEZKOEN PRESERBATIBOAGizonezkoak erabiltzen duenaren antzekoa, baina zabalagoa da, eta mutur bakoi-tzean uztai bat du. Baginan sartzen da. Bere eraginkortasuna % 79-95 bitartekoada, eta prezioa, berriz, 2-5 euro ale bakoitzeko.

> Alde onak: Transmisio sexualeko gaixotasunetatik babesten du. Koitoa baino8 ordu lehenago jar daiteke, tope bezala. Ez dauka inolako hormonarik.

> Alde txarrak: Garesti samarra, eta ez da batere erraza jartzeko.> Norentzat: Gazteentzat eta bikotekide diferenteak dituztenentzat.

• PILULA, ANTISORGAILUAHormonen konbinazio bat da, eta obulazioa eragozten du. Bere eraginkortasuna % 95-99,9koa da, eta prezioa, berriz, hilean 6-10 euro dira.

> Alde onak: Ez du harreman sexuala eteten.> Alde txarrak: Baditu kontraindikazioak, eta eragin sekundarioak. Gainera,

hartualdi bat ahaztuz gero, eraginkortasuna galdu egiten da.> Norentzat: Emakume ez-erretzaileentzat eta osasun-arazorik ez dutenentzat,

baldin eta bikotekide egonkorra badute.• PARTXE EDO TXAPLATA HORMONALAAzalean itsasten den partxean dauden hormonak, pixkanaka larruazala zeharkatueta gorputz osora iristen dira, ekintza denboran zehar luzatuz. Eraginkortasuna % 99koa da, eta prezioa, berriz, hilean 15 euro ingurukoa.

> Alde onak: Pilulak baino eragin sekundario gutxiago ditu.> Alde txarrak: Ez dago indikatua emakume erretzaileetan, presioa altu duten

emakumeetan, edo migrainak izaten dituztenetan.> Norentzat: Egunero pilula hartzea ahaztu egiten zaien emakumeentzat.

• ERAZTUN HORMONALABaginaren barruan sartzen da, eta bertan askatzen du bere karga hormonala.Eraztunen eraginkortasuna % 99koa da, baina prezioz garesti samarrak gerta dai-tezke (13 euro inguru, hilean).

> Alde onak: Pilulak baino eragin sekundario gutxiago ditu.> Alde txarrak: Koitoan eragozpenak eta molestiak eragin ditzake, pertsona

bakoitzaren sentikortasunaren arabera.> Norentzat: Pilularen alternatiba baten bila dabiltzan emakumeentzat.

• UBG, UMETOKI BARNEKO GAILUAPlastikoz eta kobrez osatutako gailu bat da, umetokiaren barruan ezartzen dena(mediku batek jartzen du beti, ez pazienteak berak), eta obulua umetokian ezartzeagalarazten du. Badira hormonak dituzten UBGak, eta badira hormonarik gabeko-ak ere. Hormonarik gabeko UBG tradizionalen eraginkortasuna % 99,7koa da, etaprezioa 35-40 euro dira. Hormonaz hornitutako UBGen eraginkortasuna, berriz, % 99,9koa da, eta prezioa 100 euro ingurukoa.

> Alde onak: Bi edo hiru urteko iraupena du, eta epe horretan ez dueraginkortasunik galtzen apenas.

> Alde txarrak: Odoljarioak eta infekzioak eragin ditzake.> Norentzat: Pilula jasaten ez duten emakumeentzat.

Eman itzazu gaztelaniaz ondorengo espresio-en ordainak:

Sexualitate arduratsua

✎…

Arreta-neurriak hartzea

✎…

Arreta-neurriak hartzeari utzi

✎…

Bikotekide finkorik gabeko kasuak

✎…

Bikotekide egonkorrarekin

✎…

Metodo antikontzeptiboen eraginkortasuna

✎…

Mediku espezialista batengana jo

✎…

Babes antikontzeptibo egokia

✎…

Borondatezko abortua

✎…

Zalantzarik sortu bazaizu, jo 45. orrialdera

Hasteko, azalduko al diguzu zeri esaten zaion sukar--konbultsioa?

Sukar-konbultsioa haurtzaroan, bospasei hilabetetik bost urte-ko adin-tartean, gertatzen den prozesu edo eritasun bat da.Berez, sukarrak eragindako prozesu bat da eta, normalean,garun barnean infekziorik sortu gabe gertatzen da.

Eta hauek sarritan gertatzen dira? Bai, oso maiz ikusten ditugu. Gutxi gorabehera, lehen aipatududan adin-tarte horretako neska-mutilen %5 ingururi gerta-tzen zaio.

Ba al dago adinaren araberako alderik?Ez. Bakarrik bost edo sei urte arte gertatzen diren prozesuakdira, gero ez dira azaltzen. Eta sexuari dagokionez, honelakoprozesuak mutikoengan neskengan baino gehixeago ikustenditugu.

Zein dira konbultsio horien arrazoiak?Ez dakigu zergatik gertatzen den. Baina haurtzaroan izatendira eta aipatutako garai horretan, bost urtetik beherako adinhorietan. Haurrek errazago hartzen dituzte infekzioak, gehie-nak birusek eragindakoak. Uste da garuneko heldugabetasu-

na dela eta, sentikortasun handiagoa dutela birus horien era-gina jasateko, eta horren ondorioz konbultsio bat sortzeko.

Ba al dago arriskurik?Printzipioz, ez, nahiz eta gertatzen denean oso larria dirudien.Gerora ez dute, normalean, ondoriorik uzten. Batzuk, osogutxitan, epilepsiarekin lotuta egoten dira. Izan ere, epilepsiabeste konbultsio mota bat da. Sukar-konbultsioak beti onakizaten dira, onberak.

Badute, beraz, loturaren bat ala ez dute zerikusirik?Ez, printzipioz ez dute zerikusirik, ezen epilepsian, normalean,sukarrik gabe sortzen baitira konbultsioak, eta sukar-konbul-tsioak, noski, sukarrak eragindakoak dira. Oso kasu gutxitangerta liteke sukar-konbultsioak epilepsia bihurtzea. Esan deza-kegu sukar-konbultsioen prozesua onbera eta normala dela.Epilepsiarekin ez du zer ikusirik.

Sukar-konbultsioak errepikakorrak dira ala behin bakarrikgertatzen diren prozesuak dira? Bai, errepika litezke, normalean, prozesu desberdinetan. Etahorrek ez du pronostikoa aldatzen, pronostiko ona da. Prozesuberean errepikatzea oso zaila, arraroa da, baina posible da.

1006

Joseba Landa: “Sukar-konbultsioek iabeti pronostiko ona dute”

Joseba Landa medikua da, pediatrazehatzago esateko, eta azkenaldi honetanDonostia Ospitalean dihardu lanean, ber-tako Pediatriako Larrialdietako Zerbitzu-ko arduradun. Gurasoak asko kezkatzendituen gai bat hartu dugu hizpide Joseba-rekin jarduteko, sukar-konbultsioak, hainzuzen ere.

2

Kasu hauetan sukar-konbultsio hori konplexubihurtzen da, ez baita sinplea, ez-ohikoa baizik.Halakoetan, pronostikoa okertu egiten da pixkabat, baina gutxi.

Gurasoei erraza egiten zaie euren seme-ala-bek dutena sukar-konbultsioa dela jakitea?Bai, nabaritzen dute, zeren itxuraz erdi hilik gel-ditzen baitira haurrak, gogortuta, ondoren ahul-duta, hipotoniko esaten dugu medikuntzan.Beraiek, agian, ez dute ulertzen zer gertatzenden, baina segituan joaten dira osasun-zentrora.

Horiek dira sintomak?Bai, sintomak horiek dira: konortea galtzea,begiak pixka bat bueltatzea eta gero, baita ere,hasieran hipertonia eta gero kontrakoa, hipoto-nia, ahultasuna. Hilda baleude bezala gelditzendira. Beste batzuetan –gutxitan, hala ere– esku--muturrak, eskuak edo besoak mugitzen dituzte,kontrakzioak izaten dituzte, konbultsioak. Gero inda-rrik gabe gelditzen dira.

Eta halako kasu baten aurrean, zer egin behar dute gura-soek? Ezer egin dezakete ala segituan eraman behardute haurra medikuarengana?Lehenengo aldiz gertatzen denean, noski, gurasoek ez dakitezer gertatzen den. Nik esango nieke lasai egoteko; zaila da,noski, baina… Gero alde batean jarri eta ikusi ea arnasa ondohartzen duen ala ez, eta ondoren SOS Deiak-era deitu edoanbulatoriora joan. Han berehala jarriko diote tratamendua.Normalean, oso motzak izaten dira prozesu hauek: bitik bostminutura gutxi gorabehera. Minutu horietan normalean jadadesagertu egiten da, gelditu egiten da prozesua, eta ospitalerairisten direnerako bere onera etorrita egoten dira.

Eta gure seme edo alabak halakoren bat izan badu,hurrengo kontsultan medikuari jakinarazi behar zaio?

Bai, noski. Medikuntzan beti erabiltzen ditugu aurrekariak.Haurraren aurrekarien berri izan behar du medikuak. Kasuhonetan, sukar-konbultsioak izan baditu, hurrengorako azalpe-nak eman beharko dizkie medikuak gurasoei.

Behin baino gehiagotan errepikatzen bada, zer trata-mendu jartzen zaio haur horri?Ia kasu gehienetan ez da tratamendurik jartzen. Maiz errepika-tzen diren kasu horietan edo konbultsioak pixka bat konple-xuak direnean, epilepsiaren aurkako tratamendua jartzen da:azido balproikoa, hain zuzen. Tratamendu hau neurologoekerabiltzen dute, baina oso gutxitan da beharrezkoa.

Beraz, pentsa liteke, nahiz eta haurtzaroan sukar-kon-bultsioak izan, gero, aurrera begira, etorkizunean bizitzanormala egin dezakeela pertsona horrek?Bai, bai, pronostikoa oso ona da eta bizimodu normala egindezake. Normalean, ez dugu ondoriorik ikusten.

Prebentzio gisa badago zerbait egiterik?Bai. Haurra sukarrarekin hasten denean, segidan antitermikoakerabili behar dira sukarra mozteko: parazetamola eta ibuprofe-noa dira ohikoenak. Batzuetan, hala ere, sukar prozesuarenlehenengo sintoma konbultsioa izaten da, eta orduan…

Berandu da, noski, aurrea hartzeko?Hori da. Baina sukarrarekin hasten denean, betiko antitermikoaerabiltzea nahikoa izaten da.

11Joseba Landa: “Sukar-konbultsioek ia beti pronostiko ona dute”

*AURREA HARTU.- Adelantarse, tomar la delantera,prevenir. Prendre les devants.AURREKARI.- Antecedente. Antécédent.BERE ONERA ETORRI.- Restablecerse. Revenir a soi.ERREPIKAKOR.- Repetitivo/a. Répétitif/ive.GARUN.- Cerebro. Cerveau.HELDUGABETASUN.- Inmadurez. Immaturité.KONORTE.- Sentido. Connaissance.ONBERA.- Benigno/a. Bénigne.SENTIKORTASUN.- Sensibilidad. Sensibilité.SUKAR.- Kalentura. Fiebre. Fièvre.

Gaurgero12

Aro berriko protagonista: zu zeu

Sarea inoiz baino biziago dagoela diote adituek. Are gehiago, garunerraldoi gisa definitu dute, non erabiltzaile bakoitzak neurona bat osa-tzen duen. Azkenaldian indar handia hartu duten egitasmoen gibeleannorbanakoak baitaude. Wikipedia eta You Tube bezalako komunitate-ak dira eredurik esanguratsuenak. Hori dela eta, Time aldizkari ospe-tsuaren ustez, 2006 urteko pertsonarik nabarmenenak ez du izen-abi-zenik: zu zeu zara.

3

Irakurgaiaren ideiarik nagusienak nabarmendu-ta dituzu. Hala eta guztiz ere, ideia horien idaz-keran hitz bat soberan dagoela aurreratunahi dizugu. Zure eginkizuna zein den atzema-tea eta azpimarratzea izango da.

3

Testua eta argazkia: Oihana Prado (Kazeta5)

06

*ARO.- Garai. Época. Époque.BEREHALAKOTASUN.- Inmediatez. Rapidité.ELIKATU.- Alimentar. Se nourrir.ERALDAKETA.- Cambio, transformación. Transformation.ERATORRI.- Desprender(se), derivar(se). Dériver.ESANGURATSU.- Significativo/a. Significatif/ive.FIDAGARRITASUN.- Fiabilidad. Fiabilité.GIBEL.- Atzean. Tras. Derrière.IRAULTZA.- Revolución. Révolution.JAKINDURIA.- Ezagutza. Conocimiento. Érudition.NORBANAKO.- Individuo/a. Individu.ORAINGOAN.- Esta vez, en esta ocasión. Cette fois.PARTEKATU.- Compartir. Partager.SORBURU.- Origen. Origine.TIRABIRA.- Disputa. Dispute.XEHETASUN.- Ezaugarria. Característica, matiz, detalle. Détail, précision.

13GaurgeroAro berriko protagonista: zu zeu

Adituek diotenez, Internetek aro berri bat zabaldu du: demo-krazia digitalaren aroa, hain zuzen. Izan ere, sareak lehen

pausuak eman zituenetik gauzak asko aldatu dira; ordenadore-aren pantaila zuri-beltzetik hasita, komunikatzeko bide berrieta-ra arte. Baina benetako iraultza ekarri duena Web 2.0 izenekokontzeptuaren eskutik etorri da; garai bateko web orrialdeenizaera irauli duena.Askorentzat termino arrotza bada ere, horretatik eratorri direnon-line mugimendu ospetsuen sorburu izan da: esate batera-ko, Wikipedia, You Tube edota My Space dira adibiderik esan-guratsuenak. Horiei esker, (1) Interneteko erabiltzailea irakurleizatetik partaide izatera igaro da, hots, nabigatzailea ere itsa-sontziko kapitain bilakatu da. Gauzak horrela, informazio iturriere bihurtu da eta sarean aurki daitezkeen edukiak aldatzekoedota sortzeko gaitasun berria eskuratu du.Norbanakoa da aro berriko protagonista eta horixe plazaratu duTime aldizkariak, 2006 urteko pertsonaia zu zeu zarela iragar-tzean. Aldizkari ospetsuak nor aukeratuko zain egoten dira askourtearen amaieran, gogoko duten pertsonaia hura zerrendarenburuan ikusteko itxaropenaz. Oraingoan, ordea, ezusteko ede-rra hartuko zuten jakitean argitalpenak izenik gabeko pertsonakhautatu dituela. Izan ere, lehen aipatutako (2) Wikipedia, YouTube edota My Space izeneko komunitateak osatzen dituztenpertsonak izan dira baizik urteko protagonistak Time aldizkaria-rentzat. Web 2.0 deiturapean, jendearen partaidetzarekin eli-katzen diren web guneek azken urteetako eraldaketariknabarmenetarikoa ekarri dutela agerian gelditu da. Erabiltzaile-ek sortutako unibertsoak gero eta indar handiagoa dauka.

Entziklopedia mugagabeaWikipediak entziklopedia tradizionalaren esanahia aldatu du.Erabiltzaileen elkarlanarekin osatua, milioika artikulu biltzen ditudozenaka hizkuntza ezberdinetan. Klik soil baten bitartez, edo-zein gairi buruzko informazioa bilatu edota sortzeko aukeraematen du entziklopedia elektronikoak. (3) Euskarazko bertsio-ak, hain izan zuzen ere, 15.900 artikulu inguru jasotzen ditu.(http://eu.wikipedia.org/wiki/Azala)Oro har, (4) pertsona arruntak dira edukietan parte hartzendutenak, hots, ez dira adituak; euren jakintza behintzat parte-katu nahi duten norbanakoak baizik. Internetek ahalbidetzen

duen berehalakotasuna eta pribatutasuna izan daitezke entzi-klopedia elektronikoaren arrakastaren gakoak. Horrela, (5) tek-nologia eta ezagutza ederki konbinatu dituen egitasmo berri-tzailea ustez da, jakinduriaren zabalkuntza askea xedetzatduena. “Entziklopedia askea” izenondoak, esate baterako,Wikipediaren filosofiaren inguruko pistak ematen ditu. Softwa-re edota informatika-programa askearen mugimenduari atxiki-ta, pertsona guztientzat eta guztien bitartez sortutakoa delabaieztatzen du.Guztira, berrehun Wikipedia ezberdin kontsultatzeko aukeradago eta ingelesezko bertsioa da guztietan handiena. Asko dirabertan parte hartzen dutenak: milioi bat sarrera baino gehiago

ditu. Ildo horretatik, komunitate guztiek jarduteko arau berdin-tsuak erabiltzen badituzte ere, nork bere xehetasunak ditu.Dena den, sortu zenetik aurkari asko izan ditu, edukien fidaga-rritasuna zalantzan jarri dutenak. Horren aurrean, Wikipediakoarduradunek edukien kontrolerako hainbat tresna jarri dituztemartxan: estilo gida, eztabaidarako gunea edota sarrera berriakegiaztatzen dituzten ordezkariak, besteak beste. Gainera, (6) edo-zein gairen inguruan zalantzak sortuz gero, horregatik komunita-tearen adostasuna bilatu ohi dute erabakiak hartzeko.

Irudiaren iraultzaAzkenaldian zeresan handia eman duen beste web gunea YouTube da. 65 langilek kudeatua, 100 milioi bideotik gora aurkidaitezke bere orrialdean eta, egunetik egunera, kopurua haztenari da erabiltzaileei esker. Horrela, (7) segundo gutxi batzuetan,munduko edozein txokotatik inolaz bidalitako irudiak ikustekoaukera ematen du You Tubek. 2005ean hiru lagunen eskutiksortua, (8) bisitari gehien dituzten web orrialdeen rankingeanpozik dago. Hori dela eta, sarean pisu handia duten konpainiaaskok begiz jota zuten. Hainbat tirabiraren ostean, 2006koazaroan, Googlek lortu zuen You Tuberen jabe izatea milioi batdolar ordaindu ondoren.

Lortutako arrakastaren sekretua norberak bizi izandako pasarte-ak erraztasunez argitaratu ahal izateari egotzi diote. Horrela, (9)alaba txikiaren urtebetetzea edota nahiz etxeko txakurrarenbihurrikeriak kaleratzeko bidea ireki du. Horrez gain, mota asko-tako bideoak biltzen ditu: besteak beste, telebista-saioak, bideo--klipak edota film zatiak.Bestalde, You Tuberen atzetik jende gehien biltzen duen espa-zioetako bat My Space izenekoa da. (10) Argazki, bitakora etabideoen bitartez hortaz, on-line lagunarterik erraldoienetakoaosatzen du. Interneten unibertso mugagabean txokoa egitekobeste aukera bat.

Zalantzarik sortu bazaizu, jo 45. orrialdera.

Otsailean bete-betean sartuta gaude, eta urterobezala, maitasuna dario hilabeteari. Asmatu duzu! hila-ren 14an, San Valentin Eguna ospatuko dugu!Dirudienez, denboran atzera egin eta erromatarrengaraian aurkitu behar omen dugu maitaleek elkarri mai-tasuna opa eta ospatzeko ohitura ezagunaren jatorria.

Baina, guk ez diogu ez usadioari, ez San Valentin Egunaospatzeko moduei edota ohiturei gehiegi begiratuko, ez.Sekuentzia didaktiko honetan, maitasunaren alor bitxibati helduko diogu: elkarri amodioa adierazteko hitzakesateko beharrari, hain zuzen. Eta, horretarako, amo-diozko mezuak aztertu eta sortzeko lana hartuko dugu.Badakizu, beraz, lotsak alde batera utzita, irudimenarenmugak gainditu eta lilura ezazu zure maitalea betiko‘maite zaitut’ klixeari zerbait gehiago erantsita.

2

14

MAITE ZAITUT

06

Hauek izango dira sekuentzian zehar egingo dituzun lanak:

• Maitasunaren inguruko galderei erantzungo diezu.• Telebista-saioan azaldutako ideiak aukeratuko dituzu.• Gaiari buruz duzun iritzia emango duzu idatziz.• Saioan irakurritako mezu-zatiak ordenatuko dituzu.• Aipatu diren ezaugarriak eta mezuak lotuko dituzu.• Amodiozko mezuak osatuko dituzu hutsuneak betez.• Esaldi ospetsuak euskaratuko dituzu.• Amodiozko mezu bat idatziko duzu.• Entzundako kantaren hutsuneak beteko dituzu.

Nonbait maitasun-hitzak esateko oso orijinalak ez ginelaeta, 2005. urtean ETBk amodiozko mezuen lehiaketa anto-latu zuen. Mezu irabazlea ezagutzera eman zuteneko bideo--pasartea ikusiko duzu. Telebista-saio hura oinarritzat hartu-ta, maitasun-kontuez duzun iritzia azaltzeaz gain, jendeakerakutsitako abilezia aztertuko duzu hurrengo orrietan.

15

SekuentziaDidaktikoaSekuentziaDidaktikoa

Belen Benitez

[]

[SEKUENTZIA DIDAKTIKOA]16

SAIOAREN LEHEN ZATIA: ERROMANTIKOAK AL GARA?SAIOAREN LEHEN ZATIA IKUSI AURRETIK

Hasteko, jakin nahi dugu zeure burua erromantikotzat ote duzun. Hori delaeta, bideo-pasartearen lehen zatian1 agertuko diren hainbat ideiarekin lau gal-dera osatu ditugu eta horiei erantzun beharko diezu.

A.- GALDEREI ERANTZUN

1. Sinesten al duzu maitasunean?

❏ BAI❏ EZ❏ ...

2. San Valentin Eguna ospatzearen aldekoa al zara?

❏ BAI❏ EZ❏ ...

3. Maitasuna adierazteko orduan, zer aukeratuko zenuke?

❏ opari bat❏ hitz gozoak eta politak❏ ...

4. Maitasun-hitzak erabiltzekotan, nola?

❏ ahoz❏ idatziz❏ ...

1

SAIOAREN LEHEN ZATIA IKUSI BITARTEAN

Telebista-saioan aipatu berri ditugun ideiak izan dituzte hizpide.Hona lau ataletako hainbat baieztapen ekarri ditugu, entzunduzunaren arabera aukera egokia egin dezazun:

2

1 Amodiozko mezuak. Ikasbil, 6015.zk. ETB, 2005-02-14.

06

[SEKUENTZIA DIDAKTIKOA]17

SAIOAREN LEHEN ZATIA IKUSI ONDOREN

C.- EMAN ZURE IRITZIA

Zer esan dezakezu maitasuna adierazteko moduez? Idatzi hemen pentsatzen duzu-na. Gogoratu orain arte irakurri eta entzundako iritzia emateko moldeak baliagarriakizango zaizkizula zeurea idazteko orduan.

3

B.- IRITZIAK AUKERATU

1. Kaleko jendeari galdetu diote maitasunean sinesten ote duen. Zer erantzun du?Aukeratu jendearen erantzunetan adierazitako ideiak.

Sinisten al du maitasunean kaleko jendeak?

· Bai, eta zenbaitek muxuak bidaltzen dizkiete euren maitaleei.

· Ez, gizartea antolatzeko politikariek zabaldutako asmakeria merke bat besterik ez omen da.

· Bai, eta egunero zaindu beharreko sentimendua dela uste dute batzuek.

· Jakina, onena hori omen da, baina denek ez omen daukate horretarako aukerarik.

· Bai, eta horrexegatik ez omen du sinesten San Valentin Egunean.

· Nahi dute, baina ez omen du merezi.

· Bai, baina irauten duen bitartean soilik.

· Egunero zaindu beharreko sentimendua dela uste du.

· Gaur egun moda bihurtu dela egun honen kontra egotea eta bera ez datorrela bat horrekin.

· Gutxienez egun honetan aukera sortzen dela bikotean maitasunaz hitz egiteko.

· Tontakeria bat dela.

· Topikoz betetako eguna izan arren gustatzen zaiola. Berak ere maitasun-mezuak jasotzeagustuko duela.

2. Programako gonbidatua den Jasone Osoro idazleari San Valentin Egunaz zer pentsatzenduen galdetu diote. Zer erantzun du berak?

· Bihotz formadun pastela egitea.

· Maitasun esaldi bat eskaintzea.

· Hitz goxoak, maitagarriak eta kuttunak esatea.

· Opariak egitea.

· Olerki txiki bat idaztea.

· Gorri koloreko lentzeria erostea.

· Maitasun-mezuak idaztea.

4. Bideo-pasartearen hasieran bi aurkezleakmaitasuna adierazteko moduez aritu dira.Zein aipatu dituzte?

· Esatea nahiago du. Berari horrelakoakentzutea gustatzen zaio eta horretarako,aurretik esatea beharrezkoa dela ustebaitu.

· Esatea, hitzak errazago etortzen direlakoahora eskura baino.

· Idaztea errazago zaio, baina beraesatearen aldekoa da.

· Idaztea, errazagoa delako aurpegiraesatea baino.

· Idaztea, hitz egokiagoak aukeratudaitezkeelako nahi duzun hori esateko.

3. Maitasun hitzak esan ala idatzi, zernahiago du Jasone Osorok? Zergatik?

Zalantzarik sortu bazaizu, 22. orrialdera jo.

✎……….............……….……….............….........…….….……….............…..............…….

……….............……….……….............…........….……….............…..............…….….........

……….............……….……….............…........….……….............…..............…….….........

……….............……….……….............…........….……….............…..............…….….........Ikus eredua 22. orrialdean.

[SEKUENTZIA DIDAKTIKOA]18

SAIOAREN BIGARREN ZATIA2: AMODIOZKO MEZUAK

ETBk antolatutako lehiaketara mezu ugari bidali omen dira. Orain izango duzuaukera irabazlea eta beste hainbat mezu ezagutzeko. Hortik ideiak jaso etazeurea osatzeko prestatuko duzu zeure burua atal honetan.

D.- MEZU-ZATIAK ORDENATU

Zerrenda honetan dituzu irakurriko dituzten mezuen zatiak. Hasieratik abiatuta, nolajarraitu beharko luke bakoitzak zure ustez?

E.- MEZU IRABAZLEA AUKERATU

Zein izan da, zure ustez, mezu irabazlea?

❏ lehenengoa❏ bigarrena❏ hirugarrena❏ laugarrena

Zergatik?

SAIOAREN BIGARREN ZATIA IKUSI AURRETIK4

2 Amodiozko mezuak. Ikasbil, 6015.zk. ETB, 2005-02-14.

1

2

3

4

Hasieran

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9... ez diraardiak lo hartzeko kontatzenditudanak

Agian munduarentzat ez zara inor

Ni su, zu gar

Zure larruko kartografo izatekodut nik bokazioa

Erdian

gauero mapak galdu eta

baizik eta

baina niretzat

ni eta zu

Bukaeran

zurekin egoteko falta zaizkidan minutuak.

Sutagar.

zure latitudeetako ertz oro baitut obsesioa.

mundua zara.

✎……….............……….……….............….........…….….……….….

……….............……….……….............….........................…….….........

……….............……….….…….............….........................…….…...........

06

[SEKUENTZIA DIDAKTIKOA]19

Zala

ntza

rik s

ortu

baz

aizu

, 22.

orr

iald

era

jo.

F.- EGIAZTATU ZURE ERANTZUNAK

Ezer baino lehen, aurreko galderen erantzunak bideo-pasartekoekin alderatuko ditu-zu. Horretarako, entzun arretaz Jasone Osorok irakurriko dituen mezuak, eta adi egonmezu irabazlea irakurtzen duenerako. Dena dela, zalantzarik sortu bazaizu, lasai, 22.orrialdean baitituzu E eta F ataletako erantzun zuzenak.

G.- MEZUEN EZAUGARRIAK AUKERATU

Zein izan dira lau mezu horiek hautatzeko Josune Osorok gogoan izan dituen ezau-garriak? Egokitu zerrendako ezaugarriak mezu bakoitzari.

SAIOAREN BIGARREN ZATIA IKUSI BITARTEAN5

H.- EGIAZTATU ZURE ERANTZUNAK

Honez gero gutxi gorabeherako ideia hartua izango duzunez, lan erromantikoa pro-posatu nahi dizugu. Jakina! Zure alderik samurrena aireratu eta saia zaitez mezukuttun eta maitagarria idazten. Nork daki, zure maitalea urtzeaz gain, agian, irabazidezakezu zeuk ere gisa honetako lehiaketaren bat. Animo, bada!

I.- OSATU

Prozesuan zehar laguntza eskaini nahi dizugu. Horregatik, erakutsiko dizkizugu bestebatzuek osatutako mezuak, eredu gisa.

SAIOAREN BIGARREN ZATIA IKUSI ONDOREN6

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

EZAUGARRIAK

Bere sinpletasunean badu berezitasunik

Erabiltzeko erraza da

Gazteek esateko moduko esaldia da

Idatziz esateko aproposa

Bitxia iruditu zaio

Laburra da

Landua da

Literarioa da

Oso beroa eta sutsua da

Zuzena da

MEZUAK

Agian munduarentzat...

Zure larruko kartografo izateko...

1,2,3,4,5,6,7,8,9... ez dira ardiak...

Ni su, zu gar...

EZAUGARRIAK

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

[SEKUENTZIA DIDAKTIKOA]20

Hemen dituzu Jardun Elkarteak antolatu ohi duen amodiozko mezuen“Berrigara lehiaketa”n azken hiru urtetan irabazi duten sms mezuak. Zure lanamezu horiek osatzea izango da, ezabatu ditugun hitzak erabilita.

J.- EUSKARATU

Oraindik ez dakizula zer idatzi? Ea bada, saia zaitez hainbat idazleezagunek idatzitako esaldi ospetsu hauek euskaratzen:

adierazteko

berezi sentitzen naizelako

betetzen dituzulako

elkar ezagutzeko

Esan nahi ezin dena

maitasunaren sekretua antzezteko

maite zaitut

ondo baino hobeto pasatzen dugulako

zu laztantzeko

zugan pentsatzeko

zugaz amesten dudalako

“Denborak merezi izan du (1) ......................., sentimenduek (2)......................., hitzek (3).......................,eskuek (4) ......................., muxuek (5) .......................... poemek zertarako? Maite zaitut”

2004. urtea.

“ (6)....................... esan nahi dizut, baina laburtuz, (7)........................”

2005. urtea.

“Ene pentsamenduak (8)......................., zure alboan (9) ......................., gauero (10).......................,ohean (11) ......................., MAITE ZAITUT”

2006. urtea.

06

[SEKUENTZIA DIDAKTIKOA]21

3 Ilargia. KEN ZAZPI Taldearen "BIDEAN" diskotik hartua. 2003. urtea

En un beso, sabrás todo lo que he callado. (Pablo Neruda)

✎…….

Cuando mi voz calle con la muerte, mi corazón te seguirá hablando. (R. Tagore)

✎……..

El verso más bonito del poema más corto sólo tiene dos palabras: ¡Te Quiero! (W. Shakespeare)

✎……..

Ikus eredua 22. orrialdean.

K- ZEU MEZUGILE

Euskaratu berri dituzun esaldiak ospetsu egin badira, zergatik ez zureak? Idatzezazu hemen zeure maiteari esateko aspaldidanik gordeta daukazuna:

L.- HITZ MUSIKATUAK

Baina, zure zaletasuna kantatzea bada, agian abesti3 goxo bat zure maitearen bela-rrira xuxurlatzea ere ez legoke gaizki. Edo biak, zergatik ez? Guk proposatzen dizu-guna ikasi nahi baduzu, arretaz entzun eta bete itzazu hutsuneak bost esaldi hauekerabiliz.

> eragin didazu negarra > esan sentitzen dudana ez dela egia > ilargia lapurtuko nuke gauero > eusten nauen soka zara > ez zara gaueko izar bakarra

✎……….............……….……….....

……….............……….……….........

……….............……….……….........

……….............……….……….........

……….............……….……….........

……….............……….……….........

……….............……….……….........

……….............……….……….........

……….............……….……….........

ILARGIA

Esaiozu euriari berriz ez jauzteko,

esan bakardadeari gaur ez etortzeko.

(1)____________ eta itotzen nauena,

ametsak sortu zizkidana, galtzen dituena.

Zuretzat (2)____________,

eta zu itsu zaude bere argia ikusteko,

irribarrez, gero minez, (3)____________,

nire sua itzali da,

(4)____________, ez zara!!

(5)____________,

une baten sinesteko ez garen guztia.

Zuretzat (2)____________,

eta zu itsu zaude bere argia ikusteko,

irribarrez, gero minez, (3)____________,

nire sua itzali da,

(4)____________, ez zara!!

[SEKUENTZIA DIDAKTIKOA]22 ! Erantzun-orria:

SAIOAREN LEHEN ZATIA IKUSI BITARTEAN2

1. Sinisten al du maitasunean kaleko jendeak?✓ · Bai, eta zenbaitek muxuak bidaltzen dizkiete euren maitaleei.

· Ez, gizartea antolatzeko politikariek zabaldutako asmakeriamerke bat besterik ez omen da.

✓ · Bai, eta egunero zaindu beharreko sentimendua dela uste dutebatzuek.

✓ · Jakina, onena hori omen da, baina denek ez omen daukatehorretarako aukerarik.

✓ · Bai, eta horrexegatik ez omen du sinesten San Valentin Egunean.· Nahi dute, baina ez omen du merezi.

✓ · Bai, baina irauten duen bitartean soilik.

2. Zer pentsatzen du J. Osorok San Valentin Egunaz?· Egunero zaindu beharreko sentimendua dela uste du.

✓ · Gaur egun moda bihurtu dela egun honen kontra egotea etabera ez datorrela bat horrekin.

✓ · Gutxienez egun honetan aukera sortzen dela bikoteanmaitasunaz hitz egiteko.

· Tontakeria bat dela.✓ · Topikoz betetako eguna izan arren gustatzen zaiola. Berak ere

maitasun-mezuak jasotzea gustukoa duela.

3. Zer du nahiago?✓ · Esatea nahiago du. Berari horrelakoak entzutea gustatzen zaio

eta horretarako, aurretik esatea beharrezkoa dela uste baitu.· Esatea, hitzak errazago etortzen direlako ahora eskura baino.

✓ · Idaztea errazago zaio baina bera esatearen aldekoa da.· Idaztea, errazagoa delako aurpegira esatea baino. · Idaztea, hitz egokiagoak aukeratu daitezkeelako nahi duzun hori

esateko.

4. Zein modu aipatu dira maitasuna adierazteko?· Bihotz formadun pastela egitea.

✓ · Maitasun esaldi bat eskaintzea.✓ · Hitz goxoak, maitagarriak eta kuttunak esatea.

· Opariak egitea.✓ · Olerki txiki bat idaztea.

· Gorri koloreko lentzeria erostea.✓ · Maitasun-mezuak idaztea.

B.- IRITZIAK AUKERATUSAIOAREN BIGARREN ZATIA IKUSI BITARTEAN5

G.- MEZUEN EZAUGARRIAK AUKERATU

SAIOAREN BIGARREN ZATIA IKUSI ONDOREN6I.- OSATU

E.- MEZU IRABAZLEA AUKERATU❏ hirugarrena

SAIOAREN LEHEN ZATIA IKUSI ONDOREN3

Eredua Era asko dago maitasuna adierazteko, baina nire ustez, opari garestibat erostea baino, gehiago balio du zeure maitaleari berekiko sentitzenduzuna hitzez esatea. Nola? Hemen ere, nork bere gustuak eta gaita-suna erabili beharko ditu, baina, agian, forma baino esaten duzuna dagarrantzitsuagoa. Nik neuk momentuan etortzen zaidana aurpegiraesatekoaren aldekoa naiz, gustuko baitut bestearen espresioa ikusteanire hitzak entzutean, keinuek asko adierazten dutela iruditzen zait.

C.- EMAN ZURE IRITZIA

SAIOAREN BIGARREN ZATIA IKUSI AURRETIK4D.- MEZU-ZATIAK ORDENATU

1

2

3

4

Hasieran

1,2,3,4,5,6,7,8,9... ezdira ardiak lo hartzekokontatzen ditudanak

Agian munduarentzat ezzara inor

Ni su, zu gar

Zure larruko kartografoizateko dut nik bokazioa

Erdian

baizik eta

baina niretzat

ni eta zu

gauero mapakgaldu eta

Bukaeran

zurekin egoteko faltazaizkidan minutuak.

mundua zara.

Sutagar.

zure latitudeetako ertzoro baitut obsesioa.

MEZUAK

Agian munduarentzat...

Zure larruko kartografo izateko...

1,2,3,4,5,6,7,8,9... ez dira ardiak...

Ni su, zu gar...

EZAUGARRIAK

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

✓

✓ ✓

✓

✓

✓

✓

✓ ✓ ✓

“Denborak merezi izan du elkar ezagutzeko, sentimenduekzugan pentsatzeko, hitzek adierazteko, eskuek zu laztantzeko,muxuek maitasunaren sekretua antzezteko... poemek zertarako?Maite zaitut”2004. urtea.

“Esan nahi ezin dena esan nahi dizut, baina laburtuz, maitezaitut.”2005. urtea

“Ene pentsamenduak betetzen dituzulako, zure alboan berezisentitzen naizelako, gauero zugaz amesten dudalako, oheanondo baino hobeto pasatzen dugulako, MAITE ZAITUT”2006. urtea.

J.- EUSKARATU

L.- HITZ MUSIKATUAK

En un beso, sabrás todo lo que he callado. (Pablo Neruda)

Musu batean jakingo (ezagutuko) duzu isildu dudan guztia.

Cuando mi voz calle con la muerte, mi corazón te seguirá hablando.(Rabindranath Tagore)

Heriotzak nire ahotsa isiltzen duenean nire bihotzak zurekinhitz egiten jarraituko du

El verso más bonito del poema más corto sólo tiene dos palabras:¡Te Quiero! ( W. Shakespeare)

Olerki laburrenaren bertsorik politenak bi hitz baino ez ditu:Maite zaitut!

ILARGIA

Esaiozu euriari berriz ez jauzteko,

esan bakardadeari gaur ez etortzeko.

Eusten nauen soka zara eta itotzen nauena,

ametsak sortu zizkidana, galtzen dituena.

Zuretzat ilargia lapurtuko nuke gauero,

eta zu itsu zaude bere argia ikusteko,

irribarrez, gero minez, eragin didazu negarra,

nire sua itzali da,

ez zara gaueko izar bakarra, ez zara!!

Esan sentitzen dudana ez dela egia,

une baten sinesteko ez garen guztia.

Zuretzat ilargia lapurtuko nuke gauero,

eta zu itsu zaude bere argia ikusteko,

irribarrez, gero minez, eragin didazu negarra,

nire sua itzali da,

ez zara gaueko izar bakarra, ez zara!!

06

Hamaika trikimailu

Harald izenaren “h” hori ahoskatu egiten da, gutxi gora-behera Ipar Euskal Herriko euskaran bezalaxe. Harald-ek,

besteak beste, Lapurdin ikasi du euskara, Saran, hain zuzenere. Bi aste egin zituen barnetegi batean orain zortzi bat urte.Harald-ek Eusko Jaurlaritzan egiten du lan gaur egun, bainaaurretik hizkuntza-akademia batean egiten zuen lan irakaslegisa. Alemana irakasten zuen, bere ama-hizkuntza, alegia.Gelsenkirchen hirikoa da Harald Arzensek, baina badira 11 urteDonostian bizi dena: bertakoa du emaztea. Bi seme-alabadituzte.

1.- Zein da zure ama-hizkuntza?Alemana.

2.- Noiz, non eta nola hasi zinen euskara ikasten? Orain 11 urte, hona etorri nintzenean bizitzera. Nik Alemanianez nekien euskara bazenik ere. Baina, hizkuntzak gustatzenzaizkit eta lau bat urtez gogotsu ekin nion ikasteari. AEKn hasinintzen, eta gero lanean arazo batzuk izan nituen, eta gainera,euskarazko azterketetara aurkezten hasi nintzenean desanima-tzen hasi nintzen. Hemengo azterketak ikaslearen akatsarenbila doaz, beti akatsaren bila, beti akatsaren bila… Beraz, oraindakidan euskara garai hartakoa da.

3.- Zein izan zen euskara ikasten hasteko arrazoi nagusia?Aurreko galderan aipatutakoez gain, hemengo hizkuntza erebadelako. Hizkuntza-akademian lan-baldintza kaskarrak ni-tuen, eta administrazioan lan egin nahi baduzu ia derrigorrez-koa da euskaraz jakitea.

4.- Zer izan da zuretzat errazena eta zer zailena euskara ikas-teko garaian?Errazena, lexikoa. Zailena, jendeak ez duela asko hitz egiteneuskaraz, eta euskaraz ondo dakitenek ez dutela pazientzianahikoa gurekin aritzeko. Ez dut inguruan jende askorik eus-karaz dakienik. Gaia ezaguna denean nahiko ondo moldatzennaiz, baina laneko euskaran, ez horrenbeste. Eta ahoskeran“r”/”rr” bereizketa ezin ahoskatu behar bezala, semea ere nire“rr” a ari da ikasten “r” sinplearen ordez.

5.- Ikasi al duzu beste hizkuntzarik?Gaztelania. Ingeles pixka bat ere badakit, eta frantsesa…

6.- Zure ustez, errazago ikasten da al da hirugarren hizkuntzabigarrena baino? Zergatik?Gaztelaniazko gramatika badakit, euskarazkoa ere bai, bainabatzuetan nahastu egiten naiz.

23

7.- Zer egin nahiko zenuke euskaraz?: irakurri, hitz egin…Irakurri etxean egiten dut, eta lanean, administrazioan nabile-netik, zertxobait gehiago hitz egiten dut, baina nire inguruanahikoa erdalduna da, emazteak ere ez daki euskaraz, etanahiz eta mintzalaguna bezalako ekimenen berri izan, ez dutasti handirik horrelakoetarako.

8.- Nolako hizkuntza iruditzen zaizu euskara?: polita,musikala,gogorra…Polita, batez ere gaztelaniaz gutxi egiten edo egin dutenenabada, euskaldun peto-petoena. Beste hizkuntza bat dirudi. Nirelantokian ere badago euskaraz ondo hitz egiten duen jendea,baina nabari da gaztelaniaz hitz egiten ohituak daudenen eus-kara dutela.

9.- Erraz pasatzen al zara zure ama-hizkuntzatik euskarara?Hizkuntza batean hasten banaiz, hizkuntza horretan jarraitzendut, nik ez daukat zenbaitek duen ohitura hori, esaldi bereanbi hizkuntza sartzekoa.

10.- Zer egiten duzu zeure kabuz euskara lantzeko?Azken zazpi urteotan ezer gutxi egin dut euskara lantzeko.

11.- Nork edo zerk laguntzen dizu gehien euskara ikastekogaraian: komunikabideek, lagunek, irakasleak…?Lagunek, batez ere lagunek. Giro euskalduna aurkitzen badu-zu, dena errazagoa da. Azken urteotan, ordea, horren faltasumatzen dut.

12.- Zer esango zenioke jendeari euskara ikasten animatzeko?Sartzeko euskararen munduan, eta ikasteko.

Sail honetako gonbidatu guztiei, euskara ikastenaritu direnean bizi izandako hainbat konturi

buruzko galderak egiten dizkiegu, denei berberak.Zuetako asko bezalaxe, euskaldun berriak izanik eran-tzun digutena interesgarria gertatuko zaizuelakoan.

1B

Harald Arzensek ?

NESKEN KASUAN "POLOLOAK" ESAN BEHARKO

NUKE, BAINA, EGIA ESAN, ENBOLTORIYUAK EZ NAU

GEHIEGI KEZKATZEN, BARRUKO GOXOKIAK BAIZIK.

DENA DEN, AZTER

DITZAGUN.

TANGA ONGI DAGO DENA

BERE TOKIAN

DAGOENEAN, BAINA IKUSI

NAHIKO NITUZKE LOLITA

TANGALARI HORIEK

URTE BATZUK BARRU.

AURRETIK ERE HARI FIN BAT

BAINO EZ DIREN HORIEK EZ

DITUT GUSTUKO.

BRASILDAR DEPILAZIONEA

ESKATZEN DUTE, ETA NI

ILEAREN ALDEKOA NAIZ.

GORA EUSKAL ILEA!

ILEAREKIN ARI GARENEZ,

ESAN BATZUEI TANGAREKIN

AZPITIK (ETA ATZETIK) ERE

ATERATZEN ZAIZKIELA...

...HORRELAKOAK

SAIHESTEKO SEGURUENA

SLIP KLASIKOETARA

JOTZEA DA.

BOXERRAK OSO

GUSTUKO DITUT,

BEREZIKI IPURMASAIL

ERDIA ESTALTZEN

DUTEN HORIEK, OSO

SEXIAK DIRA.

BAINA HARAGIA

MARDUL EZ

DAGOENEAN TRAIDORE

XAMARRAK ERE IZAN

DAITEZKE. ERNE!

NIRE KASUAN, AZKEN

BOLADAN LAN

KONTUENGATIK SLIPA

DARAMAT. ONDO

EMATEN DIT, E?

Pertsonaia berezia elkarrizketatu nahi izan dugu orain-goan, komiki bateko protagonista, hain zuzen ere.

Xabinaitor euskal super-heroia da, botere harrigarriak ditueta orain arte bi libururen protagonista izan da: Pololoak1: Poxpoliñen lurriña eta Pololoak 2: Poxpoliñaren bahi-keta. Patxi Gallego marrazkigilea da bere egilea, bainagalderak pertsonaiari berari zuzendu dizkiogu, osoberea duen ukitu lizunaz erantzun ditzan.

3

taElkarrizketaElka24

Tanga, slipa ala boxerra?

Marrazkiak: Patxi Gallego

Xabinaitor:

“Hizkuntzen artean,

aukeran, nahiago dut latina”

06

BAI, ZINEZ, INONDIK ERE ;

LEHEN EZ NEKIEN NON SARTU ALUAK

ZURRUPATZERAKOAN AHOAN GERATZEN

ZITZAIZKIDAN ILEAK, ORAIN ALDIZ...

HOMEOPATAK JARRITAKO TRATAMENDUAN HUSTU

NITUEN FLASKOTXOETAN DAUZKAT

TXUKUN-TXUKUN GORDETA, ETA

GAINERA, OSO ONDO

MANTENTZEN DUTE BERE

FRAGANTZIA. HAU, ADIBIDEZ,

LEIRE IZENEKO ILEGORRI

BATENA DA, ILE SENDOA,

KIRIBILATSUA, BIHURRIA...

SON DIEZ MIL. UIII,

ZERA... 60 EURO DIRA.MMM, BAI...

ORAINTXE, ENE

GIGOLO

KUTTUNA,

OO... !

AZKAR,

MESEDEZ, BESTE

DAMA BAT

DAUKAT ZAIN.

BA,

HORI...

karrizketaElkarriz25

BUF...! EUSKARAZ DAKIENARENA

FINAGOA DA, XALOAGOA, XUMEAGOA,

SAKONAGOA ERE BADA, BAINA BAITA

BASATIAGOA ERE, ETA

IRAUNKORRAGOA, ETA...

HORI GUZTIA ZURE

IRUDIMENAREN

FANTASIA

BAT BAINO

EZ DA!!!!

UI, BARKATU, HAU PITZI DA, NERE

LAGUNA. HONI IGUAL ZAIZKIO

DANAK, SINUSITIS KRONIKOA

DAUKA, ETA TABAKO

GEHIEGI ERRETZEN

DU; GIZAJOAK

USAIMENA

IZORRATUA

DAUKA.

Nola betetzen duzu diruzzure super-kontua?

Zer iruditzen zaizu homeopatia,benetan balio izan al dizu?

Zein da euskaraz dakiten etaez dakiten nesken artekousainean dagoen aldea?

Nola usaintzen du EGAziurtagiria duen neska batek?

FIUU... EZ DA ERRAZA HORI AZALTZEA. NABARDURA ASKO

DAUZKAN USAINA DA, IRATIKO PAGADIENA, URBASAKO

KAMAMILARENA, KANTAURIKO KRESALARENA, BAINA BERO

DAGOENEAN, BAITA MUXIKAKO PIPERRENA EDO ETA

IBARRAKOENA...

ORGASMOAN BERRIZ,

ARZAKEN JATETXEAN BEHIN

JAN NUEN ARRAULTZE ETA

KORALEZKO PLATER BATEN

USAINA DAKARKIT GOGORA!

BAINA, NOLA USAINTZEN

DU KORALAK...?

(ERRAN NAHI BAITA, OSAGAIEK BERDIN DUTELA,

BETI ERE "SUKALDARIA" EUSKALDUNA BADA)

-

ULERTU U-"LEHERTZEN" DUT...

OUI, OUI, TRES BIEN... VIVE LA

FRANCE…...

...BAINA HITZ "EGIN" EZ.

ALLEZ, ALLEZ,MON PETIT

XABINAITOR!

NO, NO...

JE NE

COMPREND

PAS.

DENA DEN, AUKERAN, NAHIAGO LATINA.

"LINGUS"

MINGAINA, ETA

CUNNI... CUNNI...…

TALDEAK BAINO -ETA BETIKO KLASIKOAK EZ AIPATZE ALDERA- ESANGO DUT TXUMA MURUGARREN EDO

XABIER MONTOIA BEZALAKO HANKABIKOAK DITUDALA GUSTUKOEN, NAHIZ ETA HAUEK ERE "KLASIKOTZEN"

ARI DIREN. BAINA TALDE BAT AUKERATZEKOTAN DELOREAN "ZAUZTARRAK"!

BATEZ ERE

KONTZERTUAN,

BEREZIKI POXPOLINAK

BALDIN BADOAZ

DANTZA EGITERA!

BO, BO…!

B.A.P BEZA-

LAKORIK EZ

DAGO GAUR

EGUN.

taElkarrizketaElk26Frantsesez ere ba al dakizu?

Zein da zure mozorrotik gehiengustatzen zaizun osagaia? Eta gutxien?

Gustuko duzun musika-talderen bat?

GEHIEN GUSTATZEN ZAIDANA

AGIAN, TXAPELA METALIKOA DA,

KARINEK EMATEN DIZKIDAN

OSTIETATIK BABESTEN NAUELAKO.

GUTXIEN KAPA ALU HORI, NI "KAPA

MOTZEAN" LOTZEKO AUKERA

EMATEN DIOLAKO.

LIKRA BEREZIDUN SLIPA ERE ONDO DAGO,

OSO ELASTIKOA DA, FUNTZIONALA.

`

-

-

06

k 27Testua (erredakzioan itzulia) eta argazkiak: Jesús Torquemada

❂

Bidaia

Guztia da neurriz kanpokoaDubain. Hantxe da zazpi izardituen munduko hotel bakarra,eta eski-pista estalirik luzeena erebai. Eta etxe orratz garaiena erai-kitzen ari dira, eta jolas-parkerikhandiena; munduko uharte artifi-zialik zabalena inauguratu duteberriki eta inoizko aireporturikhandiena egiteko planoak badi-tuzte jada.

3

*BANA.- Cada. Chacun/e.EMIRERRI.- Emirato. Émirat.ETXE ORRATZ.- Rascacielos. Gratte-ciel.NEURRIZ KANPOKO.- Superlativo/a,desmesurado/a. Excesif/ive.UHARTE.- Isla. Île.

Askoren galdera da: “Eta non dagoDubai?”. Arabiako Penintsulako he-

rrialdeetako bat da Arabiar EmirerriBatuek osatutakoa. Ba hortxe dagoDubai, emirerri horietako bat da. Ara-biar Emirerri Batuak herrialdeak inde-pendentzia lortu zuen 1971n, ez zenjada Britainia Handiko zati. Arabiar Emi-rerri Batuak zazpi emirerrik osatzendituzte: Abu Dhabi, Ajman, Dubai, Fujei-ra, Sharjah, Ras Al Khaimah eta Umm AlQaiwain. Beraz, zazpi emirerri emir (erre-ge antzeko) banarekin.

Dubaik petrolio asko du. Baina, bereondasun guztiak baliabide honen men-pe jarri gabe, zerbitzuen sektorea indar-tzeko ahalegin handia egiten ari da,komertzioa, aisialdia eta finantza arloe-tan. Ez dute euren aberastasun guztiapetrolioaren menpe jarri nahi. Baina,Dubai basamortuan baitago, eta hanurik ez denez, Pertsiar Golkoko itsasokourari gatza kentzen diote.

❂ Burj El Arab: munduko hotelik luxuzkoena, garaiena.

Dubai, hiri harrigarria

28BidaiaDubai, hiri harrigarria

Kultura aldetik arabiarrak eta musulma-nak dira zazpi emirerriak, Dubai barne.Arabiera da hizkuntza ofiziala, eta meski-tak bazter guztietan ageri dira. “Allah ouakbar” (Ala handia da) otoitz-deiarenburrundara hiri guztian entzuten da, egu-nean bost aldiz. Emirerritarrak tunika zurigarbi-garbiak janzten dituzte, eta buruanzapi koadro zuri-gorridunak. Hori gizo-nezkoak. Emakumeak, berriz, tapa-tapaeginda doaz gehientsuenak. Emakumebatzuek aurpegia agerian daramate,beste batzuek, aldiz, begiak erakustendituzte soilik, eta beste batzuek ezta horiere. Dena den, esan behar da musulma-nen arauak ezartzean Dubaik ez duelamuturreko jarrerarik hartzen. Esaterako,turista emakumea bada, mendebaldeko-en erara joan daiteke jantzita, baita hon-dartzan bainujantzian ibili ere. Eta edarialkoholdunak eska ditzake, baina hotele-ko tabernan besterik ez.

Dubain bertako jendea %15a besterikez da, 7tik 1. Hori da harrigarriena.Beste guztiak langile etorkinak dira,abiada bizian hazten ari den Dubaiklanerako jende-samalda behar duelako.Dubain 200.000 lagun ere ez ziren orain30 urte. Egun, aldiz, ia milioi eta erdibadira. Eraikinak altxatzen ari dira bazte-rrik bazter, eta garabi-baso izugarriadirudi Dubaik.

Indiatik iritsi dira etorkin gehientsuenak,populazioaren ia erdia osatzen dute.Batzuetan Arabia ez, baina India dirudihiriak. Pakistan, Iran, Egipto, Libano,Maroko, Afganistan, Irak, Yemen, Soma-lia, Filipinak… herrialde horietatik erejende mordoa iritsi da Dubaira. Beste

❂ Bertako jendea modernitatera egokitzen ari da, baina tradizioari eusten ere saiatzen da.

❂ Emakume askok begiak besterik ez dituzte agerian. ❂

hurrengoan, eta elektragailuak besteharakoan… Ibai-ertzean kafe-etxeakdaude kafea hartzeko, edo tea, edo“shisha” ur-pipan sagar eta ezti usainaduen tabakoa erretzeko.

Toki horretatik 5 kilometro haratago, osobestelako hiria ageri da, etxe orratzezjosia. Hortxe daude hotelik onenak, sal-toki-gune handiak markadun jenerogarestienak eskainiz, eta ez hain gares-tiak, Mango eta Zara, esaterako. Saltoki--gune handi hauek dekoratzeko luxuaerabili dute. Noizbehinka, ordea, nabar-menkerian erori dira. Mall of the Emira-tes izeneko hotelak munduko eski-pistaestalirik luzeena du, 400 metro luze, etateleaulkia eta guzti du. Hortik kanpo,udan tenperatura 45º C-koa da, itzalean.

Inguru horretan dago munduko hotelikluxuzkoena ere, Burj El Arab. Goian heli-

langile batzuk britainiarrak dira, belgika-rrak, suitzarrak, frantziarrak, alemania-rrak, herbeheretarrak… hau da, berta-ra lanera joandako mendebaldekoenpresetako langileak. Horrenbestez,kulturaz anitza da Dubai, hiri kosmopo-lita azken batean. Globalizazioaren garaihauetan, hiri tipikoa.

Dubai kontraste handiko hiria

Izen bereko ibaiaren ondoan biltzen dahiriak tradiziotik duena. Ibaia itsasada-rra da berez, eta alde zaharra bitanzatitzen du (Dubain “zaharrak” 40 urtebaino gehiago dituela esan nahi du).Alde zaharretik berrira pasatzeko“abra” izeneko txalupa modukobatzuk darabiltzate egun osoan. Aldezaharrean daude zokoak (azokak),jeneroka espezialduta. Batean oihalakdituzte, bestean espezieak, urrea

06

3 Berridatz itzazu testutik hartu ditugun esaldi hauek,parentesi artean eskainitako hitza(k) erabiliz:

1.- Beraz, zazpi emirerri emir (errege antzeko) banarekin. (BAKOITZA)………………………………………………………………………………...........…………………………………………………………………………………………...........…………

2.- Dubaik petrolio asko du. Baina, bere ondasun guztiak baliabidehonen menpe jarri gabe, zerbitzuen sektorea indartzeko ahaleginhandia egiten ari da, komertzioa, aisialdia eta finantza arloetan.(HALA ETA GUZTIZ ERE)………………………………………………………………………………...........…………………………………………………………………………………………...........…………

3.- Eta edari alkoholdunak eska ditzake, baina hoteleko tabernanbesterik ez. (BAINO)………………………………………………………………………………...........…………………………………………………………………………………………...........…………

4.- Batzuetan Arabia ez, baina India dirudi hiriak. (BAIZIK ETA)………………………………………………………………………………...........…………………………………………………………………………………………...........…………

5.- Munduko etxe orratzik handiena izango dena ere erdi bukatuta dute,Burj Dubai du izena eta 800 metro garai izango da. (ALTUERA)………………………………………………………………………………...........…………………………………………………………………………………………...........…………

6.- Guztiak saldu dituztenez, beste bi “palmondo” eraikitzen ari dira,eta uhartedi bat. (BAITA ERE)………………………………………………………………………………...........…………………………………………………………………………………………...........…………

Erantzun-orria, 45.orrialdean.

Bidaia29

1B > BANA <

Zazpi emirerri emir (errege antzeko) banarekin.

Beraz, zazpi emirerri dira emir banarekin. Bestela esanda, emirerribakoitzak bere emirra du. Molde honen haritik:

1. Mikelek zauri bat badu, eta Andreak beste zauri bat. Nola esango zenuke “bakoitzak zauri bat du”, beste era batera?(BANA erabiliz)Mikelek eta Andreak ……………........................................…………………..

2. Mikelek opari bat jaso du, eta Andreak beste opari bat. Nola esango zenuke “bakoitzak opari bat jaso du” beste era batera?(BANA erabiliz)Mikelek eta Andreak ……………........................................…………………..

3. Mikelek semea du eta Andreak beste bat.Nola esango zenuke “bakoitzak seme bat du” beste era batera.(BANA erabiliz).Mikelek eta Andreak ……………........................................…………………..

4. Mikelek eraztuna galdu du, eta Andreak, berriz, bi eraztun. Testuinguru honetan nola erabiliko zenuke esaldi batean BANAhitza? …………….............................................................................…………………..

Erantzun-orria, 45.orrialdean.

portua du, eta bertan tenisarekin eta golfarekin zeriku-sia duten iragarki entzutetsuak grabatu dira. Mundu-ko etxe orratzik handiena izango dena ere erdi bukatu-ta dute, Burj Dubai du izena eta 800 metro garai izan-go da. Egun munduko eraikinik garaiena Taipei 101 ize-nekoa da, Taiwan-eko hiriburuan, 500 metro pasatxoditu. Dubaira itzuliz, esan Palm Jumeirah irla artifizialainauguratu berri dutela: palmondo itxura du, eta etxeakegin dituzte, aberatsentzat. Batez beste 6 milioi eurobalio dituzte etxeek. Guztiak saldu dituztenez, beste bi“palmondo” eraikitzen ari dira, eta uhartedi bat. Uhar-tedi honek zerutik ikusita, mundu-mapa baten itxuraizango du. Uhartedi horretako uharte baten jabea Schu-macher da, 1 formulako gidari ohia. Dubaiko emirrakoparitu zion uhartea alemaniarrari, honek 1 formula utzizuenean.

Dubai bisitatu eta gero “Dubai benetan existitzen alda, ez ote da basamortuaren erdian dagoen begita-zio bat?”, ezinbestean horixe galdetzen diozu zeureburuari. Izan ere, hain harrigarria da guztia!.

❂ Dubaiko erlijioa musulmana da. Meskitetara jende ugari doa.

*AGERIAN.- Al descubierto.À découvert.BEGITAZIO.- Espejismo.Mirage.ENTZUTESU.- Famoso/a.Renommée.ETORKIN.- Inmigrante.Immigrant/e.EZARRI.- Aplicar. Établir,imposer.EZTI.- Miel. Miel.GARABI.- Grúa. Grue.GEHIENTSUENAK.- Lamayor parte, los/las más. Laplupart de. HERBEHERETAR.-Holandés/a. Hollandais/e.

ITSASADAR.- Ría. Estuaire.ITZAL.- Sombra. Ombre.JOSI.- Betea. Pleno/a. Plain/e.MUTURREKO.- Extremo/a.Extrême.NABARMENKERIA.-Notoriedad excesiva,excentricidad. Excentricité.OIHAL.- Tela. Tissu, toile.OTOITZ.- Oración.Oraison, prière.SAMALDA.- Multitud.Multitude.UHARTEDI.- Archipiélago.Archipel.ZAPI.- Pañuelo. Foulard.

ELKAR argitaletxearen eskutik etorri zaigu Xabier Montoiaren Euskalhiria sutan ipuin-bilduma berria. Gure inguruan gertatutako istorioek, baitaoraintxe bertan gertatzen ari direnek ere, dute tokia lan honetan. Droga-

-salerosketa eta maitasun-kontuak, politikoen ustelkeria nahiz belaunaldien artekokonponduezinak. Gai guztiak ukituko ditu, giro guztiek dute isla eta jende-motaguztiak du tartea Xabier Montoiaren euskal hiri honetan.

2

30

Egilearen biografia laburra

Xabier Montoia 1955. urtean jaiozen Gasteizen. Anfetamiña poema--bilduma izan zen bere estreinakolana, 1983an. Jenero horixe izanzen, hain zuzen, lehen urteetanbereziki landu zuena. Horren lekuko:Likantropo (1985) eta Narraztienmintzoa (1988). Hiru bilduma haue-tako hainbat poema hautatuz, kaierbat eskaini zion Koldo Izagirrek XX.mendeko poesia kaierak izenekoantologian. Montoiak, bere aldetik,bere poesia osoa bildu zuen

2005ean Bingo izenburupean, hiru poema-liburuak batuz,hainbat poema berridatziz eta poema ineditoak erantsiz.Azken urteotan ordea, narratiba landu du bereziki, ipuin--bildumak eta nobelak tartekatuz. Non dago Stalin? izan

Xabier Montoia artista ezaguna dugu, ez bakarrik egin dituen literatur lanengatik, baizik etakantaria ere badelako. Segidan, berari buruzko biografia laburra irakurri ahal izango duzu:

zen bere lehen nobela, 1991n, eta geroztik etorri dira Ema-kume biboteduna (1992), Gasteizko hondartzak (1997),Baina bihotzak dio (2002) eta Euskal Hiria sutan (2006)ipuin-bildumak. Nobelen artean, aipatzekoa da Hezurgabeko hilak (2003), Blackout (2004) eta Elektrika (2004)eleberri laburrekin osatutako Hilen bizimoldea trilogia,hurrenez hurren, Lehen Mundu Gerrari, Bigarrenari etaAljeriako gerrari eskainiak daudelarik hiru liburukiak. Aipa-tzekoak orobat, Denboraren izerdia (2003) nobela eta Plas-tikozko loreak erregearentzat (1998) kronika liburua ere,rock & rolaren sustraien bila egindako bidaia pertsonalarenkontakizuna.Idazle gisa ez ezik, Xabier Montoia ezaguna da kantarimodura ere. Hainbat disko argitaratu ditu, batzuk bakarka,beste batzuk M-ak taldeko kide eta abeslari gisa. Horretazgain, Hertzainak taldearen fundazioan parte hartu zuen etahainbat taldek abestu izan dituzte berak idatzitako letrak.

1

Ostutako pasarteakOstutako pasarteak

2 Aurreko testua irakurrita, esan EGIA ala GEZURRA diren: EGIA GEZURRA

1.- Anfetamiña izan zen Xabier Montoiaren lehen ipuin-liburua ❏ ❏

2.- Likantropo eta Narraztien mintzoa ere ipuin-liburuak dira ❏ ❏

3.- Koldo Izagirrerekin batera poesia-liburu bat kaleratu zuen ❏ ❏

4.- Bere lehen nobela Non dago Stalin izan zen ❏ ❏

5.- Hilen bizimoldea trilogia gerren gainekoa da ❏ ❏

6.- Xabier Montoia idazlea ez ezik kantaria ere bada ❏ ❏

7.- Montoiak talde askorentzat idatzi ditu abestien hitzak ❏ ❏

Zalantzarik sortu bazaizu, jo 45. orrialdera.

Euskal hiria sutan dago!

06

31Ostutako pasarteakOstutako pasarteakEuskal hiria sutan dago!

22

DARDARA

Hileko azken ostiral guztietan egiten dugu: lanetik atera, arropa zikina uzteko eta apur bat txukuntzekoetxetik pasa, eta zortzietan, dutxatu eta bizarra egin berriak guapo-guapo, Anbotora,gure betiko taberna zulora. Soldata astero jasotzen genuen aspaldiko sasoitik geratzenzaigun bakarra dugu ohitura hori, ezkontzak hasi baino lehenagokoa. Dezente urrituziren gure parrandak orduan, noski, baina hileko bakar horri behintzat eutsi diogu.Sekulakoa izaten da, hain sekulakoa ze larunbatean, baita igandean ere sarri, etxekosofan etzanda telebistari erdi begira egon behar izaten dugun. Hala ere, bihara-muneko ajea latza izanda ere, noizbait hura ere ahaztu, eta hurrengoaren espe-roan geratzen gara denok. Normala. Ezkonduek majo estutzen dituzten familia--arazoez hainbat orduz libratzeko aukera bakarrenetarikoa dutelako, eta orain-dik betiko lagunartea baino hoberik topatu ez dugulako ezkongabeok.

Hogeitaka urte ez dira alferrik pasa, eta ondo ezagutzen dugu elkar.Gutariko inork ez du ezkutatzeko lanik hartu behar eta bururatzen zaigun edozeresan dezakegu lasai. Lankideak ez ezik,lagunak gara. (…)

Xabier Montoia, Euskal hiria sutan, 41.or.

Hona hemen Euskal hiria sutan liburuko Dardara ipuinetikaukeratu dugun pasartea. Arretaz irakurri:

2

ilust

razi

oa:

txo!

Irakurri berri duzun pasartean, protagonistak hileko azken ostiralean egin ohi duena deskribatu digu. Azterdezagun nola:

Hasieran, ostiralero lanetik atera eta tabernara heldu artekoa deskribatzen du, baina ekintzak eta lekuak segidan aipatzenditu, aditz laguntzailerik erabili gabe:

atera, pasa, dutxatu, Anbotora, taberna zulora.

Saia zaitez zu gauza bera egiten. Deskriba ezazu idatziz ohiko egun batean egiten duzuna eta modu laburrean hemen adierazi:

...........................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................

Testuko beste pasarte batean ostiral horietako ajea deskribatzen du egitura hau erabiliz:

Sekulakoa izaten da, hain sekulakoa ze larunbatean, baita igandean ere sarri, etxeko sofan etzanda telebista-ri erdi begira egon behar izaten dugun

Aukera ezazu zuk orain antzeko egoera bat eta deskriba ezazu hain….ze….-n egitura erabiliz:

....................................................................................................................................................................................................

Gaurgero32

Zein da ohiko eskaria?ALBERTO.- Eskaririk handiena erakundeetatik datorkigu: ForuAldundiak, Udaletxeek, Eusko Jaurlaritzak… interes handia duteaireko argazkiak ateratzeko. Baina bada beste multzo garrantzitsubat ere, lantegiena, hain zuzen: eraikuntza-alorreko enpresak, pro-motoreak, eta abarrak dira garrantzitsuenak. Beraz, ia arlo guztiakhartzen ditugu, baita partikularrak ere.

Eta zein da hauetako bakoitzaren interesa?A.- Erakundeen aldetik, lur-lanak daudenean, batez ere, eta jarrai-pena egite aldera, maila urbanistikoan ematen diren aldaketakjaso nahi izaten baitira. Enpresek, berriz, eraikinaren argazki onbat nahi dute publizitaterako: katalogoak, web orria… Eraikun-tzan ere bai: lanaren jarraipenaz gain, nork bere enpresaren publi-zitatea egiteko ere erabiltzen dituzte argazkiak, saltzeko.JAGOBA.- Partikularren kasuan, apetatsuak ere badira, bereetxearen argazki bat nahi dutenak edo. Horretaz gain, herri guz-tietako argazkiak ditugunez, bada bere jaioterriko argazkiren batnahi duenik, esaterako.

Nola daude sailkatuta argazkiak? A.- Argazkien negatiboak Madrileko egoitzan daude, ordena kro-nologikoan antolatuta eta hemen daukagun artxiboan herrialdekadaude. Horren barruan, alfabetikoki, motiboka.J.- Gaur egun milioi bat eta ehun mila negatibo baino gehiagodago. Hori horrela, sailkapen egoki bat behar da nahi den argaz-kia topatu ahal izateko.

Formatu digitalean al dituzue argazkiak?J.- Bai, baina hala ere, asko erabiltzen ditugu negatiboak, oso kali-tate handikoak direlako.

Eskari bat iristen zaizuenean, zein da zuen lan egitekoohiko modua?J.- Bulegoan Alberto eta biok egoten gara, Iker gehiago mugatzenda pilotu-lanetara. Eguraldiaren arabera antolatzen dira ibilbideak,nahiz eta asko inprobisatu behar izaten dugun. Izan ere, askotangertatzen zaigu, adibidez, toki jakin baterako eguraldi ona iraga-

Airetik argazkiak ateratzen dituzte Albertok, Jagobak eta Ike-rrek, baina era honetara daukate banatuta lana: Jagoba argaz-

kilaria da; Iker, pilotua eta Alberto, berriz, komertziala. Toki ezber-dinetatik etortzen zaizkie aireko argazkiak ateratzeko enkarguak.Orduan, Albertok eskariak bideratu, hegaldien plangintza egin etagainontzeko taldekideei esan egiten die zer egin behar den. Jago-bak eta Ikerrek ibilbidea antolatzen dute, dauden hegaldi-planenarabera.

Esan digutenaren arabera, Donostiako ordezkaritzatik Zarago-za eta Logroñoko komertzialen eskaerei ere erantzuten diete. Etahegazkinarekin, berriz, Euskal Herria, Errioxa, Zaragoza, Burgos,Huesca eta Kantabriaren gainetik egiten dute hegan.

Aireko argazkiak: Euskal Herriazerutik ikustekoPaisajes Fotografías aéreas izeneko enpresa

madrildarrak aireko argazkiak ateratzen mende erdi-tik gora darama. Hala ere, Euskal Herrian duenordezkaritza ezezaguna da gutariko askorentzat. Ber-tan egiten duten lana eta eskaintzen dituzten zerbi-tzuak ezagutzeko asmotan jo dugu Alberto Lopez,Iker Olabarri eta Jagoba Zenonengana. Hona hemen,labur, esan digutena:

2

Ezkerretik eskuinera:Jagoba Zenon, Alberto

Lopez eta Iker Olabarri.

06

rrita egon eta gu iristen garenean, behe-lainoarekin topo egin.Kasu horretan, beste toki batera jo behar dugu, noski.

Nondik ateratzen da zuen hegazkina?J.- Hondarribiatik.

Oso lan kaotikoa al da, antolatzen zaila dena?J.- Ez pentsa. Gertatzen dena da aste osoan zain egon beharradaukagula. Gerta baitaiteke iganderako iragarpena txarra izatea,baina igandea iritsi eta oso eguraldi ona egitea.

Zer egiten duzue horrelakoetan?J.- Jaiki, pilotuari deitu, aireportura joan eta lanera!A.- Berez, laneko materiala prest dago. Beraz, ez da aparteko ara-zorik sortzen, baina gure lanean eguraldiaren menpe gaude era-bat. Gainera, aireko argazkiak ateratzeko behar den eguraldia ezda paseatzera ateratzeko bezalakoa, egun garbia eta haizerikgabekoa behar dugu.J.- Gure inguruan, egunik garbienak hego haizea dagoenekoakdira, baina horiexek dira arriskutsuenak hegan egiteko. Ondorioz,ipar aldean oso zaila da egun ona izatea hegan egin eta argazkiakegiteko.

Dena dela, eguraldiaz gain, badira kontuan hartu beharre-ko beste hainbat gauza, ezta?J.- Bezeroak bere etxearen argazkia ahalik eta gertuenetik atera-tzea nahi du, noski, baina aeronautikak ere baditu bere legeak etapilotua ezin da jaitsi berak nahi adina edota nahi duen tokian. Etaez da hegazkinean doanaren segurtasunagatik bakarrik. Izan ere,hegazkina erortzen bada, inguruko guztiak ere arriskuan baitau-de. Edonola ere, oso segurua dela esan daiteke. Nik neuk ezuste-ko handiagoak izan ditut errepidean hegan baino. Gure kasuan,denbora asko daramagu lan hau egiten eta beraz, badakigu zeregin daitekeen eta zer ez, kontrolpean daukagu dena.

Zein izan da argazki bat ateratzeko garaian izan duzunezustekorik handiena?J.- Norbait agurtzen azaltzea, akaso, baina urruti samar izatendenez, ez du garrantzirik izaten argazkia ateratzeko garaian, ezbaita apenas bereizten. Egia da zenbaitetan laino solte batzukdaudenean, zuk atera nahi duzun lekuaren gainean jar daitekeelahorietako bat. Horrelakoetan, itxoin egin behar da, laino hori joanarte eta hurrena etorri baino lehen argazkia atera.

Nola ateratzen duzu argazkia?J.- Hegazkinaren saihetsetik ateratzen dut argazkia. Normalean,hegazkinaren segurtasun-uhalaz lotuta nago, baina zenbaitetan,argazkia ateratzeko garaian, askatu ere egiten dut, traba egitenbadit. Edozein modutan, ez naiz kabinatik ateratzen, leihatilatikegiten dut lan.

33GaurgeroAireko argazkiak: Euskal Herria zerutik ikusteko

*AIREKO ARGAZKI.- Foto aérea. Photographie aérienne.AITZINDARI.- Pionero/a. Pionnier/ère.APETATSU.- Caprichoso/a. Capricieux/euse.BEHE-LAINO.- Niebla. Brouillard.ERAIKIN.- Edificio. Bâtiment.ERAIKUNTZA.- Construcción. Construction.GOGAIKARRI.- Molesto/a, fastidioso/a. Ennuyeux/euse.IRAGARRI.- Anunciar, pronosticar. Annoncer.MENDE.- Siglo. Siècle.MERKE-ZUHURREAN SALDU.- Vender barato/a.Vendre à bon marché.

Gustuko lana al duzue?A. eta J.- Oso lan polita da, Euskal Herria goitik ezagutzeko auke-ra eskaintzen duena. Era honetan, lekurik ezkutuena ere ikusdezakezu, lurretik ikusteko aukerarik ez dagoena, askotan.

Oso lanpetuta ibiltzen al zarete, hau da, enkargu asko iza-ten al dituzue?A.- Lan handia egiten dugu gure ordezkaritzan, egia esan, nahizeta gaur egun pirateoa ere ematen den.

Azalduko al diguzu zertan den hori?J.- Kontua da badela hainbat jende, parapentean eta dabilena,argazkiak atera eta merke-zuhurrean saltzen dabilena. Zorionez,ez da aparteko arazorik sortzen, baina egia da gogaikarria dela.

Zuek argazkiak ateratzeko nolabaiteko esklusiba al duzue? A.- Ez, esan daiteke enpresa aitzindaria izan dela gai honetan,52 urte baitaramatza lan hau egiten eta oraindik ere negatiboguztiak jasota dauzka. 1959-60 ingurutik hasi eta gaur egun arte-ko herri guztietako argazkiak ditugu. Baina, kontua da airekoargazkiak atera ahal izateko, kiloka paper sinatu beharra dagoela,Abiazio Zibilak hala eskatzen duelako, besteak beste. Gainera, bai-mena eskatzen hasi aurretik, hegazkina erosi behar duzu, non etaoraindik ezin duzun hegan egin. Hori horrela, zail gertatzen dagaur egun gurea bezalako enpresa bat martxan jartzea.

Informazio gehiago nahi duenak:

@ donostia@paisajesespanoles.es

☎ 943 462625Isabel II, 22-Donostia

Argazkia: Xabier Ubeda

Argazkia: Xabier Ubeda

Mota honetako dendetanaskorentzat eskuraezinak ohidiren objektuak aurki daitez-ke prezio baxuagoetan. Siste-ma berri honek stockean gel-ditutako produktuei irtenbi-dea ematea ahalbidetzen du,bezeroentzat zein enpresa-rientzat onuragarria izanik.

3

penarekin. Kalitatezko jantziak ohibaino prezio merkeagoan eskuratzekobidea ireki duen heinean, orain artebezero gehienentzat garestiegia zenmodako arropa demokratizatzea supo-satu du askorentzat.

Dena den, mota honetako saltegie-tara hurbiltzen diren bezeroak motaaskotakoak dira: prezio merkeagoakeskaintzeak ez baitu esan nahi erosleenmaila ekonomikoa baxua denik. Aregehiago, erostetxe hauetako batzukmaila ekonomiko altua duten bezeroeizuzenduta daude. Horren eredu da MainOutlet izeneko frankizia, kalitatearen etaprezioaren arteko oreka bilatzen dutenmaila altuko kontsumitzaileei zuzendu-tako produktuak saltzen dituena.

Bestalde, markaren izena orbandugabe biltegietan gelditu den arropa sal-tzeko metodo egokia da ekoizleentzat.Hori kontuan izanik, asko dira joerahoni jarraitzen diotenak, besteak beste,Dolce & Gabbana, Vogue edota Gucci.Zenbait kasutan, gainera, kalitatekostocka aurkitzeko zailtasunak direla eta,dendarentzat espresuki ekoizten dituzteproduktuak. Hain zuzen ere, horixe da

Main Outlet katearen kasua, izen beraduen markako produktuak saltzendituena.

Kalitatearen bermea

Leticia Gameza Fashion Outlet dendakoarduraduna da, Donostiako outletaitzindaria. 2006ko irailean zabalduzituen ateak Belartza poligonoan etabertan, %40 eta %60 bitarteko behera-pena duen marka anitzeko arropa dagosalgai. Hiriburutik kanpo kokatzearenarrazoiaren inguruan, batik bat ekono-mikoa dela baieztatu du dendako ardu-radunak. “Gainerako dendek bainoetekin gutxiago ateratzen dugunez,ezingo genuke hiriaren erdiguneankokatutako lokala ordaindu. Horrezgain, denboraldiko markako arropa sal-duko banu, ez nuke nahi ondoan outletbat jartzea”, aitortzen du.

Aurtengo lehenengo merkealdiamartxan hasia denean, beherapenakohiko dendetan baino txikiagoak direlaadierazi du. “%10 eta %20 bitartekobeherapena jarri dugu gure jantzienprezioa, jada, jaitsita dago eta”.

Gaurgero34

Etxeko apaingarrietatik hasi eta arro-petara bitartean, merkealditik kanpo

prezio baxuagoetan erostea posible da.Izan ere, Amerikako Estatu Batuetatikinportatutako sistema berritzaile honekstockean gelditutako objektuak merkea-go eskuratzeko aukera ematen du. Gau-zak horrela, gero eta gehiago diragaraiz kanpoko produktuak prezioerdian saltzen dituzten dendetara hur-biltzen direnak. Bien bitartean, ekoizle-ek soberakinei irtenbidea ematekomodu errentagarria aurkitu dute.

Luxuaren demokratizazioa

Madrilen eta Bartzelonan ireki zirenlehenengo outlet-ak 90eko hamarkadaneta geroztik ikaragarri ugaritu dira.Gehienak ehungintzan oinarrituta,hiriburuetatik kanpo kokatzen direnmerkatal gune erraldoi bilakatu dira.Modaren iragankortasuna dela eta,soberakin kopuru handiari aurre egitekosistema eraginkorra zein errentagarriada. Ekoizleei zuzenean erositako mar-kako arropa aurki daiteke saltoki horie-tan, %30 eta %80 bitarteko behera-

Outlet-ak: Urte osoan zeharmerkealdian dauden saltokiak

Testua eta argazkiak: Oihana Prado (Kazeta5)

06

*AITZINDARI.- Lehena. Pionero/a. Pionnier/ère.AKASTUN.- Akatsak, koskak, hutsak dituena. Defectuoso/a;imperfecto/a. Défectueux/euse.BEHERAPEN.- Rebaja. Soldes.BENETAKOTASUN.- Benetakoa denaren nolakotasuna.Autenticidad. Authenticité.BERME.- Garantía. Garantie.EHUNGINTZA.- Industria textil. Industrie textile.EKOIZLE.- Productor/a. Producteur/trice.ERAKARRI.- Zerbaitek edo norbaitek beste zerbait beregana heledo hurbilarazi. Atraer. Attirer.EROSTETXE.- Denda, saltoki, saltegi. Tienda, puesto de venta,establecimiento (comercial). Magasin.ERRENTAGARRI.- Rentable. Rentable.ESKURAEZIN.- Ezin eskuratuzkoa, eskuragaitz. Imposible deconseguir. Inaccessible.ESKURATU.- Lortu. Conseguir. Obtenir, réussir.ETEKIN.- Oro har, ondasun batetik eskuratzen den irabazia edoonura. Provecho, utilidad, rendimiento. Profit, rendement.

GARAIZ KANPOKO.- Fuera de temporada, pasado de moda.Hors de saison.IRAGANKORTASUN.- Igarokorra. Fugacidad. Fugacité.IRUZURGILE.- Iruzurti. Iruzur egiten duena, iruzurrez jokatzendena. Iruzur: Onura edo probetxu bat lortzeko helburua duenengainu edo azpikeria. Estafador/a. Imposteur.KONTU IZAN.- Arreta, ardura, arta izan. Tener cuidado.Faire attention.LAIDOTU.- Iraindu. Insultar. Insulter.OHARTU.- Zerbaitetaz jabetu, erreparatu, konturatu. Darsecuenta. Se rendre compte de.ONURAGARRI.- Onura dakarrena, probetxugarri, onuratsu,mesedegarri. Beneficioso/a. Avantageux/euse.ORBANDU.- Zikindu. Manchar (se). Tacher.SALTEGI.- Denda, saltoki. Tienda, puesto de venta,establecimiento (comercial). Magasin.SALTOKI.- Denda, saltegi. Tienda, puesto de venta,establecimiento (comercial). Magasin.SOBERAKIN.- Gainerakoa. Resto, excedente, sobrante. Reste, résidu.

35GaurgeroOutlet-ak: Urte osoan zehar merkealdian dauden saltokiak

Bezeroei dagokienez, Gamezarenesanetan, maila guztietako erosleak sar-tzen dira dendara. “Markako arropagustuko duten mota askotako bezeroakditugu. Goi mailako saltokietan erostekoahalmenik ez dutenetatik hasita, mailaekonomiko altuko bezeroetara iritsita”.

Gamezak argi utzi nahi du, outletdendetan saltzen diren produktu guz-tiak kalitatezkoak direla, hots, akatsik ezdutela bermatzen diote bezeroari. Izanere, saltoki hauek ez dute zerikusirikakastun produktuak saltzen dituztene-kin. “Garaiz kanpoko arropa saltzendugu; ez, ordea, akatsik duena. Gaine-ra, saltzen ditugun marka ezberdinenbenetakotasuna bermatzen dugu”,dio arduradunak.

Halere, badira akatsak dituzten pro-duktuak saltzen dituztenak eta kasuhorretan ezinbestekoa da modu argianadierazita egotea, bezeroak ezustekorikhar ez dezan.

Testua irakurri ondoren, esan jarraian dituzun adierazpenak EGIA (E) ala GEZURRA (G) diren:

( ) 1.- Outlet erako dendek arropa bakarrik saltzen dute

( ) 2.- Outlet-ek stockean geratzen den garaiko arropa eskaintzen dute

( ) 3.- Outlet-etan garaiz kanpoko arropa erdi prezioan saltzen dute

( ) 4.- Outlet-ak ez dira hiriaren erdigunean kokatzen

( ) 5.- Outlet dendetan saltzen diren produktu guztiak akastunak dira

Kontuz imitazioekin

Gamezaren aburuz, “ez dira gutxi kon-tsumitzaileak erakartzeko kontzeptuhonetaz baliatzen diren iruzurgileak”.Izan ere, arduradunak dioenez, azkenal-dian asko dira izen horren pean sortudiren negozioak. Ildo horretatik, imita-zioak saltzen dituztenekin kontu izanbehar dela ohartarazten du. “Dendabatean M neurriko Lacoste bat topatunuen. Zalantzarik gabe hura imitazio batzen, marka horretako kamiseten neurriazenbakiz adierazita baitago”. Hori dela

eta, iruzurgileek erosleei zein dendarieimin egiten dietela baieztatzen du Game-zak: “Jarduera horiek gure izena laido-tu egiten dute, kontsumitzaileen kon-fiantza eza areagotu egiten dutelako”.

Establezimendua ireki zutenetik seihilabete igaro direnean, arduradunapozik dago emaitzekin. “Jende askohurbildu da; asko kuriositateak jota.Orain, bezeroen fideltasuna mantentze-ko zenbait teknika garatzen ari gara.Horretarako, opariak eta promoziobereziak burutzen ditugu tarteka”.

2

Zalantzarik sortu bazaizu, jo 45. orrialdera.

36

“Brut” hitzak esanahi ezberdi-nak ditu: zakarra, basatia,moldagaitza eta landugabea,

besteak beste. Art Brut-en sortzaileak

autodidaktak eta kultura ofizialaren

mugetatik kanpo jarduten dutenak dira.

Dubuffet pintore frantsesa izan zen

mugimendu honen bultzatzailea. Pintore

honek eta bere jarraitzaileek ez zuten

gustuko XX. mendearen erdian modan

zegoen artea eta ohiko teknikak eta

materialak alde batera utziz, abentura

berri bati ekin zioten.

Desobedientzia sakon honen oinarrian

kontsumo-gizartearen aurkako kritika

zegoen. Beraientzat irudi apainak gauza-

tzea ez zen garrantzitsua. Arteak adime-

nera zuzendua egon behar zuen. Ideiek

izan behar zuten lehentasuna eta hauek

adierazteko berdin zen hondarra, kar-

toia, buztina, galipota edo zakarrontzie-

tan aurkitutako edozein gauza erabil-

tzea.Isiltasunean eta bakardadean gauzatutakoeskulturak, pinturak eta marrazkiak dira.Artelan arraroak eta harrigarriak, duela 60urte oso berritzaileak gertatu zirenak.Hamabi artista kanpotarrak dira eta bat,Emmanuel Lantxas, donostiarra, SantaAgedako psikiatrikoan bizi da gaur egun.Egileak nahiko bereziak, gizartean toki bataurkitzeko arazoak zituztenak. Paul Amarmargolaria, adibidez, taxi-gidaria izan zenAljerren eta maskorrekin eta karrakelekinegindako lanak kostaldeko elektrizitate--zutoinetan kokatzen zituen. Curzio diGiovani italiarrak bere marrazkiak egitekoinspirazioa abereen eta pertsonaien argaz-kietan aurkitzen zuen. Psikiatrikoan ego-naldi luzeak egin zituen. Adolf Wölfli aitakabandonatu zuen. Jendaurrean lizunkeria-tan aritzeagatik kartzela-zigorrak jasanzituen. Bere konposizio grafikoek mexika-rren marrazkien antz handia dute. MadgeGill britainiarrak espiritismoa maite zueneta bere artelanak espiritu baten eraginezegiten zituela zioen. Josef Hofer australia-rra gormutua zen.

Otsailaren amaiera arte Kubo-Kutxan ikusgai

dugu bilduma hau. Dubuffetek Suitzan,

Belgikan eta Frantzian barrena bildu zuena da.

Testua eta argazkiak: Juanjo Dorronsoro

“Gauzak neurri txikian gustatzen zaizkit niri.Sortzear dagoena, gaizki eratutakoa, perfektua ez dena.Diamante landugabeak, diamante gordinak maite ditut”.

Jean Dubuffet

3

Kubo-KutxaAretoan: Art Brut

Art Brut-en pintura eta eskulturak intuiti-boak dira, libreki asmatutako irudiak.

Zentzu poetiko handia dute. Lanhauek ezin dira sailkatu inolako esti-loan. Tristan Tzara Dadaismoarenbultzatzaileak zioen bezala, artelanbat inoiz ez da ederra dekretuz, sub-jektiboki baizik.

Sormena eta eldarnioa dira Art Brut--en bi ezaugarri nagusiak. Artistahauek duten sorkuntza eta eldarnio-ari esker artea bere gordintasuneanikus dezakegu. Bilduma osatzenduten artisten artean hori da lotura-rik sakonena. Artistak jatorri ezberdi-netakoak dira eta inoiz ez zutenosatu talde bat beraien artean.Dubuffet-ek zoroetxeetan, zaharrenegoitzetan, erietxeetan edo kaleanbakarrik bizi zirenen eskulanak jasoeta 4.000tik gorako bilduma osatuzuen. Bilduma honen zati bat Lausa-nako museoan jaso zen eta bestezatia Parisko Arts Decoratifs aretoan.Kubo-Kutxa erakusketan ikusgaidauden artelanak Lausanako museo-arenak dira.

Carlo

Alöise

06

37

ARGITALPEN BERRIAK

HERIOTZA NILO IBAIANAgatha ChristieIgela, 2006

Igela argitaletxeak Agatha Christieren lanonenak euskaratzeko egitasmoaren bai-tan bildumako laugarren lana argitaratuberri du. Heriotza Nilo ibaian izena duliburuak eta Xabier Aristegietak itzuli du.

Pasarte motz bat aukeratu dugu, adi-bide gisa:

(…) Hala ere, Monsieur Blondin guztiz eta zeharo

adeitsu agertu zen gizontxoarekin. Nahiz eta azken

ordu erdian bezeroei esana zitzaien ez zela mahai

librerik geratzen, oraingo honetan, misterioaren miste-

rioaz, hara non mahai libre bat agertu zen; tokirik ego-

kienean, gainera. Monsieur Blondinek haraino lagun-

du zion bezeroari, ahaleginik gogotsuenak eginez

hura eroso egon zedin.

— Nola ez, ba? Zuretzat, jakina, beti daukagu mahai

bat, Monsieur Poirot! Nahiko nuke, bai, maizago oho-

ratuko bagintuzu hona etorriz!

Hercule Poirotek irribarre egin zuen, iraganean

izandako gertakizun hartaz oroituz, zeinetan gorpu

bat, zerbitzari bat, Monsieur Blondin bera eta dama

xarmagarri bat nahasirik izan baitziren.(…)

Heriotza Nilo Ibaian, Igela, 2006, 25.or.

Testuari erreparatu eta esan, zer esan nahi du…

1.- …adeitsu hitzak?

a) haserre

b) atsegin

c) adoretsu

2.- …misterioaren misterioaz moldeak?

a) inork jakin gabe nola

b) isilik

c) kolpetik

3.- ahaleginik gogotsuenak eginez esaldiak?

a) asko saiatuz

b) hala-moduz

c) gogorik gabe

Zalantzarik sortu bazaizu, jo 45. orrialdera .

2

1B

deren bidez eta bertan agertzen diren ipuinen bidez, jokalariekhizkuntza landuko dute.

Jolasteko taula, sorginaren etxea, 2 dado, harea-erlojua, sor-ginaren fitxa, 4 jokalarientzako fitxak, 66 ekintza txartel, 10edabe txartel, 24 istorio txartel, 20 osagai txartel eta gidaliburuatopatuko dituzue kaxa barruan.

Hau Aisia Jostailuak sailaren hirugarren alea da. Aurretik ‘Pira-tak Altxorraren Bila’ eta ‘Izurdea plisti-plasta’ jolasak kaleratu bai-tzituen Gipuzkoako Urtxintxa Eskolak.

KOIOTEREN ARRASTOAEdorta JimenezSusa, 2006

Edorta Jimenezek 2002 eta 2005eanKalifornia, Nevada, Idaho eta Colora-dora egindako bidaietan ezagutu zuenjendearen bizimodua deskribatzen duKoioteren arrastoa lanak. Euskaldunamerikarrak, Renoko unibertsitateanbizi den giroa, mormoiak, Ni Mi Puiindigenak… dira aurkituko ditugungaiak, batzuk aipatzearren.

Pasarte txiki bat aukeratu dugu, liburua irakurtzeko gogoapiztuko dizulakoan. Bide batez, galdera bati erantzutea ere eska-tuko dizugu.

Berrogei urte dira etorri zena, eta denbora tarte

honetan Josek —izena Joe aldatu diote hemen— inge-

lesa nahastu dio euskarari, eta gazteleraz hitz egiten

duenetan zuzen-zuzenean euskaratik itzultzen du.

Duela berrogei urte herrian denek egiten zuten

moduan. Denek, txapelokerrek, abadeak eta juezak

izan ezik.

Edorta Jimenez, Koioteren arrastoa, 73. orrialdea.

2

Konturatuko zinenez, bada beste kolore batezazpimarratu dugun esaldi bat. Jakingo al zenuke

esaten zergatik jartzen duen zena eta ez zela? Gauza bera alda? Zein da bi aukera hauen arteko aldea?

.....................................................................................................................

.....................................................................................................................

2

SORGINAK Jolas kooperatiboaUrtxintxa Eskola, 2006

Euskal mitologia ezagutzekojolas aproposa da Sorginak.Zazpi urtetik aurrerako haureta helduentzako abenturajolas kooperatiboa; izan ere,jokalari guztiek lagundubehar diote sorginari, lurreraeror ez dadin. Protagonistaden Maritxu sorginak edabe magikoa behar du horretarako,baina osagaiak agortu egin zaizkio eta horiek lortzen lagundubehar diogu. Baso sorginduan barneratu eta Tartalo, Basajaun,Lamia, Herensugea, Behor Zuri eta Akerbeltz bisitatu beharkoditugu osagaiak eskuratzeko. Euskal mitologiaren ezagutzamodu ludikoan lantzen du jokoak. Pertsonaia mitologikoak oina-rri hartuta, ingurumenaren ezagutza eta honi dagokion hiztegiasakontzeko tresna da (sendabelarrak, basoko zuhaitzak…). Gal-

1B

Zalantzarik sortu bazaizu, jo 45. orrialdera .

MAITE-MAITE MAITEA

Ale honetako sekuentzia didaktikoan irakurri ditzakezun hainbat hitzdaude hitz-gurutzaketa honetan. Lagungarri gisara, sartu beharre-

ko hitz horien sinonimoa edo antonimoa jarri dizugu.

Zeharka:PareBakartasunLaztanBeroPoemaGogokoSentipen

2.5.6.8.

10.12.13.

1.3.4.7.9.

11.

Goitik behera:MaitasunAmoranteKantaSuharAurkakoa, gorrotoPot

Denbora-pasak38

Hiztegira jo eta “elur” terminoa duenhainbat hitz, hitz eratorri, hitz konposa-

tu,e.a. aurkitu ditugu, 20tik gora bai. Gukhasiko dugu zerrenda, ea zuk nola osatzenduzun:

Elur busti, elur lodi, elurra mara-mara egin,elur-orein…

AR

GA

ZK

I-K

LIK !

(Erantzun-orria, 46. orrialdean)

HITZAREN BILA

Ezkerrean bi hitz dituzu. Letrak ez daude ordenan,eta ordenan jarri behar dira eskuineko laukitxoetan

sartuz. Zenbakiak letraren posizioa adierazten du, ezkopurua. Zenbakiari dagokion letra barren-barrenekolaukian idatzi behar duzu, zenbakiak adierazten duenposizio berean.

06

Ika

slea

ren

koa

dern

oa

39

06

40I

kasl

eare

n

koadernoa

Patagonia: naturabere bakardadean

Patagonia Txile eta

Argentinako hegoaldean

dago. Handia da, milioi bat

metro karratuko du, baina

bi milioi biztanle dauka eta

dentsitatea oso urria. Bere

klima askotarikoa da,

Argentinako aldean euri

gutxiak botatzen dira eta

idorra da. Txileko aldea

berriz, oso hezea da eta

askotan euria ari du.

Lurralde hartan glaziarrak ugariak dira, Artikoa eta Antartikoa ondoren, Patagonia glaziar-tokirik nagu-

siena da. Hango glaziarrak, Alpeetakoak eta Himalaiakoak ez bezala, oso behean sortzen dira, batzuk

itsasoraino iristen dira. Patagoniako glaziar ikusgarriena Lago Argentinoan dago eta Perito Moreno da

bere izena, 35km luze eta 5km zabal dauzka.

Glaziarrez gainera baleak daude Patagonian, hauek Valdes Penintsulan oso errazak dira ikustea. Toki

hau mundurik onena da zetazeoak ikusteko.

Hiriak txikiak dira eta gutxi daude, nagusienak dira Punta Arenas Txilen, eta Ushuaia Argentinan.

Azken hau munduko hiririk australena da. Hartatik, urtarrilean eta otsailean itsasontziak

Antartidarantz abiatzen dira, bi eguneko bidaia da, baina oso garestia. Horregatik hobetoa da Txileko

Puerto Natales-etik Puerto Montt-erako bidaia, hiru egunak irautzen du eta merkeagoa da.

Azkenik, Patagonian ere badaude sumendi ikusgarriak. Txile aldean aurkitzen dira, beren gailurrak

elurtuta, kono itxura perfektua dute. Osorno da ezagunena.

1

Belen Benitez

Bidaiatzea gustuko baduzu eta Patagonia ezagutzeko gogoz bazaude, irakur ezazu ikaslebatek gure lehiaketarako idatzi zuen deskribapena. HABE aldizkariaren 344. aleko “Patagonia:natura bere bakardadean” izeneko erreportajean oinarrituta dago.

Leku-izenakIkasleak bildu nahi izan ditu Patagoniako hainbat leku berezi testuan. Azaldu al du bakoitza zerden? Begira ezazu testuan eta izenaren ondoan idatzi zeri buruz ari den.

Izena Zer da?

Perito Moreno

Valdes Penintsula

Punta Arenas eta Ushuaia

Puerto Natales-Puerto Montt

Osorno

✎

06

aldizkariakproposamenbat du zuretzat

Ika

slea

ren

koadernoa

41

2

3

4

DeskribapenaTokiak deskribatzerakoan informazio ugari eskaini daiteke. Irakurri duzuna testu laburra badaere, badira datuak ideia orokorra egiteko. Zer esan digu ikasleak Patagoniari buruz? Sailka itzazuidatzitako hauek:

Kokapena Itxura Klima Hiriak BereziaArgentinako aldea idorra da. Txileko aldeaberriz, oso hezea da.

Glaziarrez gainera, baleak daude Patagonian.

Handia da, milioi bat metro karratu du, bainabi milioi biztanle dauka eta dentsitatea osourria.

Patagonia glaziar-tokirik nagusiena da.

Patagonian sumendi ikusgarriak ere badaude.

Txikiak dira eta gutxi daude, nagusienak diraPunta Arenas Txilen, eta Ushuaia Argentinan.Azken hau munduko hiririk australena da.

Txile eta Argentinako hegoaldean dago.

❑ ❑ ❑ ❑ ❑

❑ ❑ ❑ ❑ ❑

❑ ❑ ❑ ❑ ❑

❑ ❑ ❑ ❑ ❑

❑ ❑ ❑ ❑ ❑

❑ ❑ ❑ ❑ ❑

❑ ❑ ❑ ❑ ❑

IdazkeraTestuan azpimarratuta dauden zatien idazkera hobetu daitekeelakoan gaude.Nola idatziko zenituzke zuk?

Testuan Berridatzi

Milioi bat metro karratuko du

Euri gutxiak botatzen dira

Askotan euria ari du

Valdes Penintsulan oso errazak dira ikustea

Hartatik

Hobetoa da

Hiru egunak irautzen du

Aurkitzen dira

Zalantzarik sortzen bazaizu, jo 46. orrialdera

✎

✎

✎

Xehetasun gehiagoPatagoniari buruzko jatorrizko erreportajearen bukaeran Bariloche eski-estazioari buruz hitz egitenda. Osa ezazu ikasleak egin duen deskribapena Barilocheri buruzko testu-zati hau euskaratuz.

“Cerca de Osorno hay un paso de montaña por los Andes para llegar a Bariloche, una delas estaciones de esquí más significativas del mundo. Cuando en nuestra tierra es verano esla temporada de esquí de allí, por lo tanto, ya sabes, si verdaderamente amas ese deporte,el próximo verano, en lugar de ir a la playa, ve a Bariloche.”

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Ika

slea

ren

koadernoa

42IKUSIZ IKASI

Belen Benitez

PERTSONEN DESKRIBAPENA (I)

3. aleko sekuentzia didaktikoan, ‘Kutsidazu bidea, Ixabel’ filmean oinarritutako deskribapen bat idaztea pro-posatu genizuen. Hona hemen eginkizunaren zehaztapenak:

1

3

2

Joxemari euskara ikasten ari da batua ikasi nahi due-lako, eta horregatik dago Kororen klasean. Antzuo-lan bizi da. Han harategi bat dauka. Otxandio gus-tatzen zaio ordea han jaio zen eta. Joxemari gizonheldua da. Altua eta sendoa da. Bere aurpegiaborobila da, hala ere bizarra duenez ez dirudi hainbiribila. Sudurra motza duen arren zabala dauka. Ezzaio ahoa ikusten bizarrak estaltzen duelako. Bereeskuak indartsuak dira bere lanerako behar dituela-ko. Oso odolberoa da eta beti hitz egiten du pen-tsatu gabe. Tako asko esaten ditu. Oso alaia da, halaere, azkar haserretzen da, baina laster ahazten zaiohaserrea. Lagun asko dauzka eta haiekin txikitotan,tabernaz taberna, joatea gustatzen zaio. Batzuetanmozkorraldi handia harrapatzenbadu eta etxera eramaten behardute.Joxemari pertsona jatorra da!!!!

Joxemari udako barnetegian dago euskara ikasten.Irunen bizi da eta harategi batean dago beharrean,hau da, harakina da. Irunen euskaraz hitz egitenda, eta horregatik ari da euskara ikasten, euskaraondo hitz egin ahal izateko. Joxemari euskaraz hitzegiten laxoa da, oso-oso barregarria da eta diber-tigarria ere. Ez du ondo hitz egiten, hitz gordinasko esaten dituelako. Horregatik bere euskaraberezia da, baina oso arrunta ere. Joxemari ez dabeldurtia, beraz ziur dago. Ez da lotsatia, ezta isilaere, berritsua baizik. Pixka bat lodi dago, bizarraeta bibotea dauka. Ez darama betaurrekorik. Bel-tzarana da, bekaina handiak eta beltzak dauzka.Bere euskara ez da oso aberatsa, gaztelaniarekin

nahastuta dagoelako, horregatik,bere euskara nahasia da. JoxemaririIzaskun tabernaria gustatzen zaio,euskaldun zaharra delako eta taber-na batean lan egiten dagoelako.Baina, zoritxarrez, Izaskuni Koldogustatzen zaio.

SEKUENTZIA DIDAKTIKOKO AZKEN EGINKIZUNA:

I: IZASKUN, MIREN, JUAN MARTIN, PABLO, JOXEMARI ALA LUIS?

Bukatzeko, azken lan bat proposatu nahi dizugu. Aukera ezazu ikasleetako bat, zuk nahi duzuna,eta orain arte ikusitakoa lagun, saia zaitez bere deskribapena idazten: izena, lanbidea, zergatik ariden euskara ikasten, nola hitz egiten duen euskaraz, noren gustuko den ala nor duen gustuko…

Zuetako askok Joxemari aukeratu duzue deskribapena osatzeko, zergatik ote? Zertan da berezia ikasle hau? Hiru testuaukeratu ditugu, euren artean desberdinak izanik, pertsonaiaren hainbat ezaugarri zurekin aztertzeko asmotan. Lehenik eta behin, irakur itzazu 3 testuak:

Joxemari euskaltegi bateko ikaslea da. Euskara ikasten du Irungoa delako eta euskara bere herriko hizkuntza dela-ko. Ez du ondo hitz egiten, hitz gordin asko esaten dituelako eta ez daki euskaraz hitz egiten. Sarritan nahasten dituhitzak eta noizean behin gaztelaniaz hitz egiten du. Gerritik gora beti zetazko alkandora edo kotoizko kamiseta bateramaten ditu. Euria eta hotz egiten badu xira eta kapela ipintzen ditu. Askotan praka bakeroak janzten ditu etainoiz ez du janzten txandalik. Nahiz eta bero asko egin, oinetan beti botak ipintzen ditu, erosoak direlako. Pixka batlodi dago eta bizar beltza dauka, bere ilea bezala. Ile kizkurra dauka ere. Bere begiak ilunak dira eta bere ezpainaklodiak. Nire ustez altua da, baina ez nago ziur. Niri alaia eta lagunkoia iruditzen zait eta alferra ere bai. Nire iritziz,harakin hau baserri batean bizi da bere familiarekin eta asko gustatzen zaio bere lana. Eta, azkenik, nik pentsatzendut oso jatorra eta atsegina dela.

JOXEMARI

06

35

Ika

slea

ren

koadernoa

43

✎

✎

✎

✎

Zalantzarik sortzen bazaizu, jo 46. orrialdera

NOLAKOA DA JOXEMARI?

1. ITXURA

• Hiru testuetan Joxemariren deskribapen fisikoa egiten da. Nola ikusten du bakoitzak? Aukeratu testuetanhorretarako erabili diren adjektiboak.

1. testuan ...............................................................................................................................................................................................................................

2. testuan...............................................................................................................................................................................................................................

3. testuan...............................................................................................................................................................................................................................

• “Pixka bat lodi dago” idatzi dute bi ikaslek. Nola esango zenuke beste era batera hori?........................................................................................................................................................................................

2. IZAERA

Testuak irakurrita, tipo jatorra dirudi Joxemarik. Zer esan dute ikasleek bere izaeraz? Zerrendatu testuetanerabilitako moldeak.

1. testuan ...............................................................................................................................................................................................................................

2. testuan...............................................................................................................................................................................................................................

3. testuan...............................................................................................................................................................................................................................

3. EUSKARA

Eta Joxemariren hizkerari buruz, zer pentsatzen dute?

1. testuan ...............................................................................................................................................................................................................................

2. testuan...............................................................................................................................................................................................................................

3. testuan...............................................................................................................................................................................................................................

• Gaztelaniazko “Palabrota” esateko, ikasle batek ‘tako’ hitza erabili du. Beste batek, ordea, ‘hitz gordin’.Ba al dakizu beste era batera esaten?

...............................................................................................................................................................................................................................

4. IKASTEKO INTERESA

Euskara ikasteko arrazoiak aipatu dira testuetan. Zein dira?

1. testuan ...............................................................................................................................................................................................................................

2. testuan...............................................................................................................................................................................................................................

3. testuan...............................................................................................................................................................................................................................

Ika

slea

ren

koadernoa

44

IDAZTARAUAK✍✍

> BETIKO ETA HORREN KIDEAK

Hau da Euskaltzaindiaren erabakia:

> Idazleen erabilera eta deklinabideko egituratze formala kontuan hartuta, garbi dago betikodela forma egokia Euskal Herri osoari begira eta aditzondoa +ko forma dela hobetsi beha-rrekoa. Hortaz, gaurko, biharko... bezalaxe, atzoko, etziko, sekulako, luzaroko eta betikobezalako formak dira aditzondoentzako hobesten direnak.

> Kontsonantez nahiz bokalez amaitutakoek -ko hartzen dute zuzen-zuzenean.

Denbora adierazten duten beti, atzo, etzi, sekula, gaur, bihar, luzaro, bezalako aditzondoek,aditzondo diren neurrian, ez dute deklinabide atzizkirik behar. Baina, zer gertatzen da izenlagunfuntzioa betetzeko nongo/noizko denborazko genitiboa marka hartzen dutenean? Betirako alabetiko, nola idatzi behar dugu? Ikus dezagun Euskaltzaindiak zer dioen honen inguruan:

Belen Benitez

Zalantzarik sortu bazaizu, jo 46. orrialdera.

1. Forma zuzenak aukeratu

a b cAtzoako Atzoko AtzorakoBetiko Betizko BetirakoBiharreko Biharrerako BiharkoEtzidamuko Etzidamurako Etzidadamuako Etzirako Etziko Etziako Gaurko Gaurkorako GaurrekoLuzarorako Luzaroko Luzarotako Sekulako Sekularako Sekuleko

1. Osa itzazu esaldiak beti, gaur, bihar, atzo eta etzi deklinatuz

1. ..................... leloa kantatzen dabil hori.2. ..................... negarra biharko poz bihurtuko ahal da!3. ..................... itoginak harria zulatu du. 4. Biak etorri ziren, Teresa eta bere ..................... adiskide Josepa. 5. Adiskide, ze asmo duk .....................?6. ..................... hemen izango zela esan zuen.7. ..................... ametsa du horrek buruan.8. Zure oparia ..................... gordeko dut.9. Dendariak ..................... behar zituen eskaerak eta ..................... agindu dizkiote.

2. Euskaratu esaldiak:

1. ¿Crees de verdad que llegará para mañana?..............................................................................................................................................

2. Este trabajo no es para siempre..............................................................................................................................................

3. ¿Qué dices? ¡Pero si es la misma camisa de siempre! ..............................................................................................................................................

4. Tiene para largo en la carnicería hoy..............................................................................................................................................

06

37

351.- G2.- G3.- E4.- E5.- G

Erantzun-orriak 4507

30

13 29

1.- GEZURRA2.- GEZURRA3.- GEZURRA4.- EGIA5.- EGIA6.- EGIA7.- EGIA

09

1.- Emirerri bakoitzak emir bat (bana) du.2.- Dubaik petrolio asko du. Hala eta guztiz ere, beren

ondasun guztiak baliabide honen menpe jarrigabe, zerbitzuen sektorea indartzeko ahaleginhandia egiten ari da, komertzioa, aisialdia etafinantza arloetan.

3.- Eta edari alkoholdunak eska ditzake, baina hotele-ko tabernan baino ez.

4.- Batzuetan Arabia ez baizik (eta) India dirudihiriak.

5.- Munduko etxe orratzik handiena izango dena ereerdi bukatuta dute, Burj Dubai du izena eta 800metroko altuera du.

6.- Guztiak saldu dituztenez, beste bi “palmondo”eraikitzen ari dira, baita uhartedi bat ere.

Soberan dauden hitzak hauexek dira. (1).- ere(2).- baizik(3).- izan(4).- behintzat(5).- ustez(6).- horregatik(7).- inolaz(8).- pozik(9).- nahiz(10).- hortaz

KOIOTEREN ARRASTOA-(e)na-(e)la atzizkia baino erabilera mugatuagoa du

–(e)na atzizkiak,

baina bestela, berdin erabiltzen da.

-(e)na atzizkia hartzen duten aditzek ziurtasu-na adierazten dute: jakin, egia izan, ezagunizan, ziur egon, argi egon, ezin ukatu, bistan egon…Esaldiaren bukaeran aurkituko dugu gehiene-

tan, gehiago erabiltzen da bizkaieraz eta modu

zehatzagoan, gainera. Edonola ere,

baldintza batzuk izan behar dira kontuan (e)la

egituraren ordez

erabili ahal izateko:

1.- Esaldi nagusiak baiezkoa izan behar du,

nahiz eta zenbaitetan galdera esaldietan agertu

2.- Ezin da esaldi nagusiaren galdegaia izan.

Laburtuz, aipatu baldintzak betetzen direnean,

-(e)laren ordez,

-(e)na erabiliko dugu/erabili ahal izango dugu.

HERIOTZA NILO IBAIAN1.- b; 2.- a; 3.- a

1. Mikelek eta Andreak zauri bana dute.2. Mikelek eta Andreak opari bana jaso dute.3. Mikelek eta Andreak seme bana dute.4. Mikelek eraztun bat galdu badu, eta Andreak bat

baino gehiago, ezin da esan “Mikelek eta Andreakeraztun bana galdu dute”.

+

+

1. burutik beherako2. hezurretako mina3. ahuldadea4. buruko mina5. eztula6. hotzeria7. arnasa hartu ezinik

8. birikak9. karkaxak10. muskuluetako mina11. muki-jarioa12. faringitisa13. arnasbideak14. alferkeria

+

— 1 Zer duzu, bada? Esadazu.— Hara, bada, aspaldi honetan minez nabil.— 8 Non duzu oinazea?— Hemen inguru honetan, bularrean.

— 7 Noiztik zabiltza minez?— Bada, egun pare bat-edo izango dira, oinazea

sumatzen hasi nintzela.— 5 Eta botikarik hartu al duzu?— Lehengoan agindu zenizkidan antibiotiko haiek.

— 6 Eztulka ibili al zara?— Tarteka bai, baina zakur-eztulik eta horrelakorik ez dut izan.— 2 Arnasa hartzeko zailtasunik baduzu?— Ez, nahikoa ondo hartzen dut, normal-normal ez nuke

esango, baina, tira.

— 3 Zer gertatzen zaizu?— Lur jota nago, pattal, oso pattal. Gihar eta hezurretako

minez nabil.— 4 Sukarrik baduzu?— Atzo iluntzean dezima batzuk. Eta gaur goizean gehixeago,

38 eta erdi.

GAIXOAREN FITXA

IZENA DEITURAK

ADINA SEXUA

DIAGNOSTIKOAGripea, burutik beherakoa.Arnasbideak hartuak eta sukar txikia.

· Sexualidad responsable· Adoptar medidas de precaución· Dejar de adoptar medidas de

precaución· Casos sin pareja fija· Con pareja estable· Eficacia de los métodos

anticonceptivos· Acudir a un médico especialista· Protección anticonceptiva suficiente /

Adecuada medida anticonceptiva· Aborto voluntario

46 Erantzun-orriak

[44]

38

1. ITXURA1. Gizon heldua, altua, sendoa, aurpegia biribila, bizarra du, sudur motza eta

zabala, esku indartsuak.2. Pixka bat lodia, bizarra eta bibotea dauzka. Ez darama betaurrekorik.

Beltzarana, bekain handiak.3. Pixka bat lodia, bizarra eta ilea beltzak. Ile kizkurra, begi iluna, ezpain lodiak,

altua.• “Pixka bat lodi dago”: Lodi samarra da, potolo samar dago...

2. IZAERA1. Oso odolberoa, pentsatu gabe hitz egiten du. Oso alaia, azkar haserretzen

da, baina laster ahazten zaio haserrea. Lagunekin txikitotan tabernaz tabernajoatea gustatzen zaio.

2. Ez da beldurtia, ez da lotsatia, ezta isila ere, berritsua baizik.3. Alaia, lagunkoia eta alferra.

3. EUSKARA1. Ez da aipatzen.2. Laxoa, oso-oso barregarria eta dibertigarria. Ez du ondo hitz egiten, hitz gordin asko esaten

ditu. Euskara berezia, baina oso arrunta. Ez da oso aberatsa, gaztelaniarekin nahastuta, eus-kara nahasia.

3. Ez du ondo hitz egiten, hitz gordin asko esaten ditu, ez daki euskaraz hitz egiten. Hitzaknahasten ditu eta noizean behin gaztelaniaz hitz egiten du.

• “Palabrota”: Biraoa

4. IKASTEKO INTERESA1. Euskara batua ikasi nahi duelako.2. Irunen euskaraz hitz egiten delako eta euskaraz ondo hitz egin nahi duelako. 3. Irungoa delako eta euskara bere herriko hizkuntza delako.

1. Forma zuzenak aukeratuAtzoako Atzoko AtzorakoBetiko Betizko BetirakoBiharreko Biharrerako BiharkoEtzidamuko Etzidamurako Etzidadamuako Etzirako Etziko EtziakoGaurko Gaurkorako GaurrekoLuzarorako Luzaroko Luzarotako Sekulako Sekularako Sekuleko

1. Osa itzazu esaldiak beti, gaur, bihar, atzo etaetzi deklinatuz

1. Betiko2. Gaurko3. Betiko 4. betiko 5. biharko

2. Euskaratu esaldiak: 1. Biharko iritsiko dela uste duzu benetan?2. Lan hau ez da betiko 3. Zer diozu? Betiko alkandora da-eta!4. Harategian luzaroko dauka gaur

6. Gaurko7. Betiko8. betiko 9. atzoko/etziko

Izena Zer da? Perito Moreno glaziarraValdes Penintsula bale-tokiaPunta Arenas eta Ushuaia hiri nagusiakPuerto Natales-Puerto Montt Antartidara joateko bidaiaOsorno sumendia

Argentinako aldea idorra da. Txileko aldea berriz, oso hezea da. KlimaGlaziarrez gainera, baleak daude Patagonian. BereziaHandia da, milioi bat metro karratu du, baina bi milioi biztanle dauka etadentsitatea oso urria. ItxuraPatagonia glaziar-tokirik nagusiena da. BereziaPatagonian sumendi ikusgarriak ere badaude. BereziaTxikiak dira eta gutxi daude, nagusienak dira Punta Arenas Txilen, etaUshuaia Argentinan. Azken hau munduko hiririk australena da. HiriakTxile eta Argentinako hegoaldean dago. Kokapena

1

2

Testuan Berridatzi Milioi bat metro karratuko du Milioi bat metro karratu duEuri gutxiak botatzen dira Euri gutxi egiten duAskotan euria ari du Askotan egiten du euriaValdes Penintsulan oso Valdes Penintsulan oso erraz errazak dira ikustea ikusten diraHartatik HandikHobetoa da Hobe daHiru egunak irautzen du Hiru egun irauten duAurkitzen dira Daude

3

Osornotik gertu mendi-pasabide bat dago Andeetanbarrena Barilochera iristeko, munduko eski-estaziorikesanguratsuenera. Gurean uda denean da hango eski-garaia, eta beraz, badakizu, kirol hori biziki maitebaduzu, hurrengo udan, hondartzara joan ordez, zoaz Barilochera.

4

Sarrera gehiago: elur karboniko,elur lodi, elur xehe, elurbildu,elur-bola, elur-erraketa, elur-euri,elur-giro, elur-hontz, elur-ikara,elur-irin, elur-jauzi, elur-lore, elur-luma… Eta hainbeste elureta gero, neska-izena, Edurne.

ARGAZKI-KLIK HITZAREN BILA MAITE-MAITE MAITEA

[42/

43]

[40/41]

06

HASI HIZKETANsaileko edukiak

koaderno itxuran,bilduma bat osatuz

Doan eskuratu nahibaduzu, bidali zure

eskaria:

info@habe.orghelbidera

Eusk

araz

hitz

egiten hasi nahi dutenentzat egokia