Irakaslearen baliabideak Naturaren Zientziak Gizarte ...edebe.com/educacion/documentos/111143-0-48-116103_CG_NAT_SO… · Ezagutza zientifikoak unibertsoa eta eguzki-sistema hobeto

116103

Bezeroen arreta902 44 44 41

[email protected]

www.edebe.com

Irakaslearen baliabideak

giltza

giltza

5Gizarte Zientziak Naturaren Zientziak

Lehen Hezkuntza

116103_CG_NAT_SOC_1EP_EUS_TALENTIA_coberta.indd 1 19/02/14 16:00

Talentuaren esentziaGure proiektuak talentuaren forma guztiak biltzen eta probatzen ditu:

Talentu analitiko eta kritikoaIkasi pentsatzen, pentsamendu-errutinak erabiltzen, pentsamendua balioesten... Bizitzan jokatzeko modu bat.

Talentu sortzaileaAzaleratu irudimena, adierazkortasuna... problemak eta erronkak gainditzeko.

Talentu ekinzaleaEkimena, irudimena, talde-lana, komunikazioa, ahalegi-na... Zure helburua, zure ametsa.

Talentu emozionalaEmozioak eraginkorki kudeatu eta adierazi.

Talentu sozialaOhartarazi justizia sozialaren beharraz, mundu hobe bat lortze aldera.

Talentu kooperatiboaBesteekin eta besteengandik ikasteko eta baliozko pro-duktuak ekoizteko bidea da.

Programazioa eta Orientabide Didaktikoak (POD)

Material Osagarria (MO)



Talentuaren esentziaGure proiektuak talentuaren forma guztiak biltzen eta probatzen ditu:

Talentu analitiko eta kritikoaIkasi pentsatzen, pentsamendu-errutinak erabiltzen, pentsamendua balioesten... Bizitzan jokatzeko modu bat.

Talentu sortzaileaAzaleratu irudimena, adierazkortasuna... problemak eta erronkak gainditzeko.

Talentu ekinzaleaEkimena, irudimena, talde-lana, komunikazioa, ahalegi-na... Zure helburua, zure ametsa.

Talentu emozionalaEmozioak eraginkorki kudeatu eta adierazi.

Talentu sozialaOhartarazi justizia sozialaren beharraz, mundu hobe bat lortze aldera.

Talentu kooperatiboaBesteekin eta besteengandik ikasteko eta baliozko pro-duktuak ekoizteko bidea da.

Programazioa eta Orientabide Didaktikoak (POD)

Material Osagarria (MO)



TALENTIA:talentuaren garaia daIrakasleak zarete ikasgeletako talentuaren eragileak. Giltzatik zuen lana erraz-tuko duten baliabideak eta materialak eskaintzen dizkizuegu. Koaderno honetan baliabide horietako batzuen azalpena aurkituko duzue:

Programazioa eta Orientabide Didaktikoak biltzen dituen liburua eta Material Osagarria. Guztiz erabilgarria suertatuko zaizuelakoan, eskerrak eman nahi dizki-zuegu zuen konfiantzagatik.

Unitate didaktiko baten Programazioa eta Orientabideak ............................................ 2-13

Material Osagarria ataleko baliabideen laginak ................................. 14-21

Programazio didaktikoa eta ikasgelako programazioa ikusteko lagina ...................................................... 22

Glosarioa ............................................................ 23

Eta gainera...

116103_CG_NAT_SOC_5EP_EUSK_TALENTIA_interior.indd 1 19/02/14 17:08

Lurra unibertsoan12. eta 13. or. 1. Unibertsoa14. eta 15. or. 2. Eguzki-sistema16. eta 17. or. 3. Lurra18. eta 19. or.

4. Ilargia20. or. 5. Eklipseak eta mareak21. or.

6. Bizia duen planeta22. or. Pentsaketan23. or. Amaitzeko26. eta 27. or.

• Ataza integratuaren ebazpena: Infinituraino, eta harago! P

• Unibertsoa. Jatorria eta osaera. K

• Eguzki-sistema. K• Planetak. Ezaugarriak eta higidurak. K • Lurra. Ezaugarri orokorrak. K• Errotazio- eta translazio-higidurak, eta haien ondorioak. K • Natura-fenomenoen (eguna, gaua, urtaroak) interpretazioa irudietatik abiatuz. P • Ilargia. Higidurak eta aldiak. K

• Eklipseak. Motak. K• Mareak. K• Mareak nola sortzen diren ulertzeko jakin-nahia. B • Lurrean bizia izateko faktoreak. K• Lurraren geruzak. K • Pentsamendu-errutina: Pentsatu - Interesa izan – Ikertu, eklipseei buruzkoa. P

Praktikan jarri• Unitatean landutako edukiak gaitasunak baliatuz aplikatzea. Ekin• Gai bat ahoz modu koherentean eta segurtasunez aurkezteko gai izan.Hausnartu• Norberaren ikaskuntzari buruzko hausnarketa.

EbaluazioaEbaluaziorako baliabideak (MO): Unitatearen ebaluazio-errubrika xx.or.; Unitatea-ren ebaluazio-fitxak xx. or; Trebetasun orokorren errubrikak xx.-xx. or.; Edukiak barneratu diren behatzeko taula xx. or.

Guztiontzako eskola• Curriculum-egokitzapena (MO):

xx.-xx. or., sakontzekoa xx. or.• Garaiz detektatzeko (POD)

40. or.

360°-ko ikaskuntza• Munduan zehar (IL) 18. or.

Metodologia interakti-boak• Aplikatu metodologia kooperati-

boa: 13. eta 19.or. (IL) eta 42. or.

Sormena• Ataza integratua (IL) 13. or.

Ekimena• Ekin (IL) 27. or.

Askotariko adimenak• Jarduerak (IL) Naturalista 15. or.;

Espaziala 17. or.• Jarduerak (POD) xx-xx. or.

Gaitasunak• Praktikan jarri gaitasunak (IL):

26.-27. or.• Gaitasunen fitxak (MO):

XX. or.• Gaitasunak lantzeko jarduerak

(POD): XX. or.

Pentsaketan• Pentsatu – interesa izan – ikertu

pentsamendu-errutina (IL) xx. or.

IKT baliabideak• ADIrako baliabide digitalak: liburu

digital interaktiboa, jarduera osagarriak, etab.

• Ikasgelarako baliabide digitalak

1Lurra

unibertsoan

Ikasgelan talentua sustatzeko baliabideak

IL Ikaslearen liburua. MO Material osagarria. POD Programazioa eta orientabide didaktikoak.

EDUKIAK

28

1. PLANGINTZA / UNITATE DIDAKTIKOAREN PROGRAMAZIOA

2

Prog

ram

azio

a eta

Ori

enta

bide

Did

aktik

oak

Unitate didaktikoan eskaintzen diren baliabideen mapa.


1. Unibertsoaren eta eguzki-sistemaren jatorria eta osaera ezagutzea, gure ingurunea hobeto ulertzeko. (Matematika-rako gaitasuna eta zientzia eta teknologiarako oinarrizko gaitasuna / Adimen naturalista)

2. Lurra eguzki-sistemako planetatzat kokatzea, eta haren oinarrizko ezaugarriak, egitura eta higidurak identifikatzea, bizia, eguna-gaua segida eta urtaroak dituen planeta bakarra dela ulertzeko. (Matematikarako gaitasuna eta zientzia eta teknologiarako oinarrizko gaitasuna / Adimen naturalista)

3. Informazio- eta komunikazio-teknologiak espiritu kritikoz erabiltzen hastea. (Teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna / Adimen linguistikoa, ikusizkoa eta espaziala)

4. Ezagutza zientifikoak unibertsoa eta eguzki-sistema hobeto ulertzeko zer garrantzi duen balioestea. (Matematikarako gaitasuna eta zientzia eta teknologiarako oinarrizko gaitasuna / Adimen naturalista)

Helburuak gaitasunen eta askotariko adimenen arabera

EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

• Unibertsoa nolakoa den eta nola sortu zen azalt-zea; haren elementu nagusiak azaltzea.

• Eguzki-sistemaren ezaugarri nagusiak deskribat-zea, eta astro-motak eta haien ezaugarriak identi-fikatzea.

• Lurra eguzki-sisteman kokatzea, eta geozentris-moaren eredutik heliozentrismoaren eredurako urratsa azaltzea.

• Lurraren higidurak eta haien ondorioak azaltzea.

• Ilargiaren eta haren higiduren ezaugarriak azalt-zea, eta ilargiaren aldiak eta haien ondorioak identifikatzea.

• Eguzki- eta ilargi-eklipseak nola eta zergatik izaten diren azaltzea.

• Unibertsoari eta eguzki-sistemari buruzko infor-mazioa bilatzea, lortzea, antolatzea eta komu-nikatzea.

• Zientziak unibertsoaren eta Lurraren azterketan egin dituen aurrerapenez jabetzea, eta gizakion eguneroko bizitzan zer erabilera duen ezagutzea, gizakiaren jakin-nahia eta ezagutza zientifikoaren garrantzia balioetsiz.

ESTANDARRAK

• Unibertsoa nolakoa den, eta nola sortu zen azaltzen du, eta elementu nagusiak identifikatzen ditu.

• Galaxia, izarra, planeta, satelitea, asteroidea eta kometa kontzeptuak definitzen ditu.

• Eguzki-sistemaren eta hura osatzen dute astroen eskemak eta irudiak deskribatzen eta interpretatzen ditu.

• Meteoritoen eta izar iheskorren arteko erlazioa deskribatzen du.

• Kometen osaera deskribatzen du, eta zergatik eta noiz ikusten diren azaltzen du.

• Eguzkiaren ezaugarriak azaltzen ditu, eta izar horiekiko distantziaren ara-bera kokatzen ditu planetak.

• Lurrak unibertsoan zer kokapen duen deskribatzen du. Haren forma des-kribatzen du, baita espaziotik ikustean dituen zenbait ezaugarri ere.

• Lurraren geruzak identifikatzen eta deskribatzen ditu.

• Lurraren translazio-higidura, biratze-ardatza eta polo geografikoak defi-nitzen ditu, eta urtaroak haien guztien eraginarekin lotzen ditu.

• Urtaroak identifikatzen ditu, eta haien iraupena zehazten du. Urtaro bakoitzean zenbat eguzki-argi dagoen eta horrek izaki bizidunengan zer eragin dituen deskribatzen du.

• Eguna eta gaua lurraren errotazio-higiduraren ondoriotzat nahiz denbora neurtzeko unitatetzat azaltzen ditu.

• Ilargiaren translazio-higidura definitzen du, eta ilargiaren aldiak identi-fikatzen eta izendatzen ditu.

• Laminak, marrazkiak eta hiru dimentsioko ereduak erabiltzen ditu Lurra-ren eta Ilargiaren higidurak ahoz deskribatzeko.

• Errotazio- eta translazio-higidurak grafiko bidez irudikatzen ditu, eta az-tertu egiten ditu.

• Unibertsoari eta eguzki-sistemari buruzko terminoak definitzen ditu; es-aterako, asteroidea; kometa; eklipsea; galaxia; meteoritoa; orbita; plane-ta; errotazioa; satelitea; translazioa, eta Esne Bidea.

• Teleskopio espaziala zer den azaltzen du, baita lurreko teleskopioekin alderatuz zer abantaila dituen ere.

• Planetarioa kupula erdiesferiko baten barrualdean gaueko zerua irudikat-zen duen lekutzat identifikatzen du.

• IKTak erabiltzen ditu unibertsoari, eguzki-sistemari eta Lurrari buruzko

29

3

Prog

ram

azio

a eta

Ori

enta

bide

Did

aktik

oak

•Talentuak garatzeko eskaintzen diren baliabideak.

•Unitatearen hezkuntza-helburua. Unitateko curriculum-elementuen arteko lotura.

Curriculum-elementuen arteko lotura.

Gaitasunetan oinarrituz ebaluatzeko irizpideak.


1. unitatea Lagun berriak!

MO

TIBA

TZEK

OG

ARA

IZ D

ETEK

TATZ

EKO

Unitatearen edukiekin izan daitezkeen zailtasunei aurre hartzeko, ondorengo proposamenak kontuan har ditzakegu:

a. Sinonimoak eta antonimoak hobeto ulertzeko:

•Arbeleanhainbathitz(sinonimoetaantonimo)idatzi,nahasian.Adibidez:indartsu,ahul,sendo,motel,poliki, azkar, bizkor, gaizto, bihurri, on, zuzen, oker, alfer, nagi, langile… Ikasleei eskatu arbelera irteteko, etakoloreetakoklarionekingauzaberaesannahidutenhitzakbiribiltzeko.Ondoren,kontrakoesanahiadutenhitzakkoloreberekokoadrotansartu.Arbeleaneginbeharrean,paperzuribateanegindaiteke,geroirakasleakjasotzeko.

•Curriculum-egokitzapena: sinonimoak eta antonimoak lantzeko jarduerak daude (4-5 or.)

b. Konparazioak hobetzeko:

•Baino …-agoerabiliz,ikasleeiesaldiakegitekoeskatu.Horretarako,taldehandian,galderabatbotakodugu: “Zein da eskola-egunik onena: lehenengo eguna, astelehena, asteazkena, ostirala, ikasturteko azkeneguna…?”.Ikasleeieskatuaukeratudutenegunabestebatzuekinkonparatzeko,ereduakema-nez:“Zergatikdiozuostiraladelaegunikonena?Zerda,astelehenabainohobea?”.Ikasleekegindakoesaldietanarretajarrikodugukonparazioenegituraondodakitenalaezikusteko.

•Curriculum-egokitzapena: konparazioak lantzeko jarduerak daude (6-7 or.)

c. Irakurmena eta idazmena hobetzeko:

•Irakurketa kooperatiboa: lau kideetako taldeetan, irakurgaia irakurtzeko esan, eta rolak banatu: bi ikaslek testua irakurriko dute, beste batek laburpena egingo du, eta laugarrenak gainerakoek beren rola betetzendutelaegiaztatukodu.Prozesuaerrepikadaitekebesteirakurgaibatzuetan,ikasleguztiekrolguztietarakoaukeraizandezaten.

•Talderenbatekarazorikbadulanaondoegindutenalaezbaloratzeko(intonazioetaintentzioegokiare-kinirakurtzea),taldeenarteankideakaldatudaitezke.Balitekebestetaldebategokiagoaizatea.

– Unitatearenizenburuairakurri,etakomikiagainbegiratu.Horrelakogalderakproposadaitezke:

•Zeregoeratanegitenditugulagunberriak?•Unitatehonetan,nongolagunberriezaridirelausteduzue?•Noizetanonezagutuduzuezuenlagunberriena?•…

– Landukodirenedukienerabileratransmititu,lanketaribalioesanguratsuaemateko.

– Unitatearen helburuak ikasleentzat ikusgarri bihurtu:

•Zeresperoduzueunitatehonetan?•Zeraurkitukodugu?•Landukodugunaikusita,zerlortubeharkodugu?•…

– Ikasleei beren garrantzia helarazi: beraiek izango dira beren ikaskuntza-prozesuaren protagonistak, eta jarreraaktiboaizanbehardute.

– Ikasleei hasierako binetan arreta jartzeko eskatu, eta galdera hauek egin:

•Zeregundelausteduzue?•Zergertatzendaegunhorretan?•Zuentzatbereziada?Zergatik?•…

Helburuadalehenengoeskola-egunagogorarazteaetabizipenakpartekatzea.Beraienesperientzietatikabiatuta,komikiakegunhorretangertadaitekeenbesteegoerabataurkeztukobaitu.

Motibatzeko Detektatzeko

30

2. HASIERAKO MOTIBAZIOA / PREBENTZIOA ETA ANIZTASUNAREN TRATAERA

•Motibazioak ikaskuntzarako jarrera positiboa sustatzen du.• «Garaiz detektatzeko» atala, zailtasunei aurre hartzeko eta egokiro

erantzuteko pentsatua.

4

Prog

ram

azio

a eta

Ori

enta

bide

Did

aktik

oak

Hasierako motibazioa pizteko orientabide praktikoak.

Aniztasunari aurre hartzeko eta tratatzeko baliabideak.


3. ATAZA INTEGRATUA. ORIENTABIDEAK•Proposamen dinamiko eta sortzaile bat, irakasteko / ikasteko.•Aldaketa metodologikoa. Gaitasunetan oinarritutako lanketa.

ATAZA

INTEG

RATUA

Infinituraino, eta harago!DESKRIBAPENA

Ataza honetan, NASAren espazioko misioei buruzko informazioa bilatu eta haiei buruzko horma-irudia pres-tatu behar dute ikasleek.

Ataza honen bidez, hau egin dezake ikasleak:

– NASAk unibertsoa ezagutu eta aztertzeko egin dituen espazioko misioak ezagutu.

– Gizakiarentzat unibertsoa aztertzea zer garrantzitsua den jabetu, eta NASAk espazioko norgehiagokan lortu dituen giltzarri garrantzitsuenak ezagutu.

– Gaiari buruzko informazioa iradokitako web-orrietan nahiz beste iturri batzuetan bilatzen ikasi.

– Ikasitakoa laburbiltzen eta horma-irudi batean irudikatzen ikasi. Landutako gaiari buruzko ahozko aur-kezpenak prestatzen ikasi.

– Trebetasun intrapertsonalak eta taldean lan egiteko trebetasunak garatu, modu aktiboan parte hartuz, eta gainerakoen ekarpen eta iritziak aintzat hartu eta errespetatuz.

PROZESUA

Proposatutako atazaren izenburua eta sarrerako testua irakurri, eta talde handian hitz egin edukiari buruz; galderak irakurri, eta ataza horretan zer egin behar den deskribatu.

1. Lan-taldeak antolatu. Atazari ekin aurretik, taldeetan antolatu behar dira ikasleak.

2. Materiala prestatu. Internetera konektatutako ordenagailu bat izan behar du talde bakoitzak, edo beste iturri batzuk izan eskura, behar duten informazioa bilatzekoa. Taldeetako bakoitza antolatzean, zereginak banatu behar dituzte, eta kide bakoitzak proposatu diren alderdietako bati buruzko informazioa lortzearen ardura hartu behar du.

3. Jarduera egin. Aurkitu duten informazioa bateratu behar dute taldeek, eta horma-irudia nola egingo du-ten adostu: nola antolatuko duten informazioa, eta zer material erabiliko dituzten. Jarduera egitean, kon-tuan izan behar da taldekide guztiek modu aktiboan parte hartu behar dutela, eta txandak errespetatu; halaber, kide bakoitzaren lanarekiko interesa eta errespetua agertu behar dute.

AURKEZPENA

• Horma-irudia egin, kontzeptuak nahiz irudikapen grafikoa kontuan izanik.

• Talde bakoitzaren ahozko aurkezpena prestatu. Banatu egin behar dituzte azalpenak taldean, kide guztiek parte hartzeko aurkezpenean.

• Aurkezpena amaitu ondoren, ikaskideek egin diezazkieketen galderei erantzun behar diete.

31

5

Prog

ram

azio

a eta

Ori

enta

bide

Did

aktik

oak

Ataza ikasgelan burutzeko urratsak.


Unibertsoa

Nola dinamizatu ikasgela

01. Hauek jaso behar dira taulan: galaxiak, iza-rrak, planetak, sateliteak eta astro txikiak (asteroideak, kometak, meteoritoak).

02. Esne Bidea izena du gure galaxiak. Kiribila da. − Mitologia grekotik dator haren izena, eta

«esnezko bidea» esanahia du.− Espainian, Donejakue Bide ere esaten

zaio. Izan ere, gidatzat erabiltzen zuten Santiagora iritsi nahi zuten erromesek.

03. Planetak eta sateliteak berezko argirik ez

duten astroak dira. 04. Astro txikiak gainerakoak baino txikiagoak

dira. Adibideak: asteroideak, kometak eta meteoritoak.− Izar iheskorrak atmosferarekin kontak-

tuan sartzean su hartzen duten meteori-toak dira.

05. Erantzun irekia.

Erantzunak

1. unitateaOrrialdeak:14 eta 15

32

G

O

Eduki hau lantzen hasi aurretik, unibertsoko zeruko gorputzen argazkiak prestatu ditzake irakasleak, ikasleei erakusteko. Irudi bakoitza erakustean, zeruko zer gorputz den badakiten galdetuko die irakasleak. Atal honetako edukiak landu ondoren, berriro erakutsiko zaizkie argazkiak, ikasleek unitatearen ha-sieran baino zeruko gorputz gehiago identifikatzen dituzten ikusteko.

Gaitasunak lantzeko jarduera

• Ikasleei proposatu idazlan bat idaztea, unibertsoko zer lekutara joan nahi luketen, nolakoa den imajinatzen duten (ikasi dutena kontuan izanik), eta, haien ustez, hango egonaldia nolakoa izango litzatekeen azaltzeko. Marrazki baten gidez irudikatu.

• Idazlanen talde-liburua prestatu, eta izenburu hau jarri: «Unibertsoko bidaiak».

Jarduera osagarria

• Planetarioan bisitan.

– Bisitaren aurretik, planetarioa zer den azaldu behar zaie: gaueko zeruaren simulazioak ikusteko lekua, hainbat ordu, urte-saio eta lekutakoak. Han aurkeztuko diren edukiak landu.

– Bisitan, zeruko gorputzak, haien mugimenduak eta ezaugarri nagusiak ikusiko dira.

– Amaitzeko, bisitaren balorazioa egin behar da ikaslean, eta ikasitakoa bateratu.

•Ikasleeiproposatuidazlanbatidaztea,unibertsokozerlekutarajoannahiluketen,nolakoaden imajinatzen duten (ikasi dutena kontuan izanik), eta, haien ustez, hango egonaldia nolakoa izango litzatekeen azaltzeko. Marrazki baten bidez irudikatu.

•Idazlanentalde-liburuaprestatu,etaizenburuhaujarri:«Unibertsokobidaiak».

6

4. EDUKIAK GARATZEKO ORIENTABIDEAK (I)•Edukien arurkezpena ikaslearentzat hurbilak diren

testuinguruetan.

Prog

ram

azio

a eta

Ori

enta

bide

Did

aktik

oak

Ikasleak ikas-prosezuan inplikatzeko jarduerak.


Eguzki-sistema



06. Merkuriok izango du tenperatura altuena, Eguzkitik hurbilen dagoen planeta baita. Eta Neptunok izango du tenperatura baxue-na, Eguzkitik urrunen dagoena baita.− Astroek Eguzkiaren inguruan egiten du-

ten ibilbideari orbita deritzo. 07. Erantzun irekia.

08. Barne- eta kanpo-planetak. Barne-planetak Eguzkitik hurbilen daudenak dira; txikiak eta solidoak dira, eta itxura harritsua dute. Kanpo-planetak Eguzkitik urrunen daude-nak dira; handiagoak dira, gasez osatuak eta eraztunak dituzte inguruan. 33

Erantzunak

IM

CB

Ikasleei azaldu gauez, izarrak ez ezik, eguzki-sistemako zenbait planeta ere ikus daitezkeela zeruan. Artizarra da ezagutzen errazena, zeruko hirugarren astro distiratsuena baita, Eguzkiaren eta Ilargia-ren atzetik. Erraz bereizten da izarretatik, haren argiak ez baitu ñir-ñir egiten. Zerua erabat garbi da-goen gau batean Artizarra aurkitzea proposatu ikasleei; horretarako, zeruko planisferio bat erabili behar dute, edo Interneten kontsultatu; gaian aditua den helduren bati ere eska diezaiokete lagunt-zeko.

Askotariko adimenak lantzeko jarduera

Unibertsoa zenbakitan (Logikoa eta Matematikoa)• Ikasleei proposatu matematika-problema hauek ebazteko.

– Lurraren diametroa, ekuatorekoa, 12.756 km ingurukoa bada, eta Uranorena, 51.118 km ingu-rukoa, Lurraren diametroa baino zenbat kilometro luzeagoa da Uranoren diametroa?

– Espazio-ontzi batek 18.000 km/h abiaduran bidaiatzen badu, zenbat denbora behar du Ilargira iristeko, Ilargia Lurretik 380.000 km ingurura dagoela kontuan izanik?


Eguzki-sistemaren diorama eraiki

•Beharrezkomateriala:zapata-kutxahandibat;planetabakoitzarenbiirudi,koloretanetaeskalan; pintura beltza; pita; guraizeak; zinta itsasgarria eta plastikozko lamina garden bat.

•Prozesua: − Zapata-kutxaren alboko aurpegi bat ebaki, 2 cm inguruko markoa utzita. Hortik ikusi

ahal izango da diorama. − Kutxaren barnealde guztia pintura beltzez margotu, eta ongi lehortzen utzi. − Bien bitartean, planeta bakoitzaren bi argazki ebaki, eta elkarri itsatsi, planeta ikusteko

bi aldeetatik. −Zulotxikibateginplanetabakoitzarengoialdean.Pitasartu,etakorapiloaegin,eusteko. − Zapata-kutxaren tapan, diagonal bat marraztu ertz batetik bestera arkatz batez, eta za-

zpi zulo txiki egin diagonal horretan, planetan eguzki-sisteman duten kokapena errespe-tatuz jartzeko. Zintzilikatu planetak, ebaki den albotik hurbilen dagoen zulotik hasita. Ordenatzeko, Eguzkitik zer distantzia dauden kontuan hartu, eta hurbilenekoa jarri le-henengo.

− Zinta itsasgarriz eutsi plastikozko laminari, ebaki den alboa estaltzeko. Tapa jarri, plane-tak zintzilikatuta dituela.

7

4. EDUKIAK GARATZEKO ORIENTABIDEAK (II)•Edukien lanketa bizipenetan oinarrituz lantzeko proposamenak.

Prog

ram

azio

a eta

Ori

enta

bide

Did

aktik

oak

Askotariko jarduerak, gaitasunak sistematikoki lantzeko.


Lurra


09. Lurraren errotazio-higiduraren ondorioz, gauak eta egunak izaten dira. Lurraren translazio-higiduraren ondorioz, berriz, ur-taroak.

10. Lurraren ardatzaren inklinazioaren ondo-rioz, inklinazio bat edo beste dute eguzki izpiek Lurreko eremuetan; hala, ez dute modu berean ematen beroa, eta horrek era-giten ditu urtaroak.− Ipar-erdiara inklinatuta iristen dira eguzki

izpiak, eta gutxiago berotzen dute. Hego-

erdira, berriz, perpendikular heltzen dira, eta asko berotzen dute.

11. Landareak udaberrian hazten dira errazen, leunak baitira tenperaturak urtaro horretan, eta sasoi euritsuena baita.

12. Erantzun orientagarria. Eguzki izpiak Lurra-ren erdi batera soilik iritsiko lirateke sei hi-lean behin. Alegia, egunak eta gauak sei hilabeteko iraupena izango lukete.

Erantzunak


34

IM

AC

Irakurri «Munduan zehar» ataleko testua, eta proposatutako jarduerak egin.


Errotazio- eta translazio-mugimenduak (Gorputzarena eta Zinestesikoa, eta Naturalista)• Lurraren higidurak simulatu, nola izaten diren eta zer fenomeno eragiten dituzten ulertzeko.

Horretarako, bikoteak osatu: Eguia izango da bat, eta Lurra, bestea. Lehen ikasleak foku edo esku-argi batez irudikatuko du Eguzkia; bigarrenak teniseko pilota baten neurriko poliestireno-zko bola batez egingo du Lurra, eta haga bat sartuko dio, errotazio-ardatza irudikatzeko. Lurra-ren errotazio- eta translazio-higidurak egingo ditu bikote bakoitzak, eta zer fenomeno eragiten dituzten aztertuko du.


– Lurraren higidurei buruzko galderak proposatu ikasleei, igarkizunak balira bezala.

Adibideak: «Espainian gaua eta uda bada, Txilen da...», «Ameriketako Estatu batuetan eguna eta udazkena bada, Indian da...»Errazago erantzun ahal izateko, lur-esferarekin eta foku batekin lan egiten daiteke, herrialdeak eta haien kokapena errazago identifikatzeko.

8

4. EDUKIAK GARATZEKO ORIENTABIDEAK (III)•Munduan zehar»: 360°-ko ikaskuntza.

Prog

ram

azio

a eta

Ori

enta

bide

Did

aktik

oak

Bestelako jarduerak proposatzen dira, eskolatik harago ere ikaskuntzan sakontzeko.


Ilargia – Eklipseak eta mareak



13. Erantzun irekia− Ilgora izaten da, Ilargiaren kokapena dela

eta, Lurretik Eguzkiak argitutako erdi bat soilik ikusten denean, eskuinekoa. Ilbetea izaten da Ilargiak Eguzkiaren bidez erabat argitua duen aurpegia Lurraren aurrez au-rre jartzen denean.

14. Ilberria izaten da Ilargiaren argitu gabeko aurpegia Lurraren aurrez aurre jartzen de-nean, eta, horrenbestez, ez dugunean ikus-ten. Ilargi-eklipsea, berriz, Lurra, translazio-higiduran, Ilargiaren eta Eguzkiaren artean kokatzen denean izaten da, eta horrek era-

gotzi egiten du eguzki-argia Ilargira iristea. 15. Ilargiak eta Eguzkiak ozeanoetako uretan

eragiten dituzten indarren ondorio dira ma-reak. Ilargiaren indarra Eguzkiarena baino handiagoa da.Ilargia ozeano baten bertikalaren gainean dagoenean, erakarri egiten ditu urak; urak igo egiten dira, eta itsasgora izaten da.Eguzkia eta Ilargia Lurrarekiko lerro zuze-nean kokatzen direnean, batu egiten dira erakarpen-indarrak, eta marea biziak izaten dira. 35

Erantzunak

IM

AC

IlargiaIkasleei esan antzinatik izan dela gizakien ametsa Ilargira iristea. Hori iudikatzeko, eta errealitatea fikzioarekin alderatzeko, bideo hau ikus dezakete:

– George Mélièsen film laburra, «Ilargira bidaia» (1902)»: http://links.edebe.com/2mep. «Ilargia za-paltzen lehen gizakia» irudiak ere ikus ditzakete: http://links.edebe.com/ntq6.

Eklipseak eta mareakIkasleei galdetu inoiz ikusi duten eklipserik. Ilargi-eklipseak, http://links.edebe.com/na2v, orria kontsul-tatzea proposatu, izan diren eklipseei eta laster izango direnei buruzko informazioa bildu ahal izate-ko.


Eguzkia, Lurra eta Ilargia (Gorputzarena eta Zinestesikoa, eta Naturalista)Aurreko ataleko jarduerarekin jarraitu, Lurraren higidurak eta Eguzkiarekin duen erlazioa ulertze-ko. Kasu honetan, Ilargiaren higidurak ere gehitu.• Ilargiaren higidurak egin, nolakoak diren eta zer fenomeno eragiten dituzten (Ilargiaren aurpegi

ezkutua, Ilargiaren aldiak eta eklipseak) ulertzeko. Horretarako, hiru laguneko taldeak osatu. Kide batek Eguzkia irudikatuko du, beste batek, Lurra, eta beste batek, Ilargia. Lehen ikasleak Eguzkia irudikatuko du, foku edo esku-argi batez; bigarrenak, teniseko pilota baten neurriko poliestirenozko bola batez irudikatuko du Lurra, eta haga bat sartuko dio, errotazio-ardatza irudikatzeko. Hirugarrenak Ilargia irudikatuko du, puxtarri baten neurriko poliestirenozko bola batez. Astro horien higidurak egingo ditu talde bakoitzak, eta zer fenomeno eragiten dituzten aztertu.

Jarduera osagarria

Ilargi-egutegia• Ilargiaren aldiak jasotzen dituen egutegia erakutsi ikasleei. Ilargi-hilabeteek 28 egun irauten

dutela ikusi, eta zazpi egunean behin, aldi berri bati ekiten zaiola.

•Urteak zenbat ilargi-hilabete dituen zenbatzeko eskatu.

• Ilargi-hilabete batez aldien aldaketak aztertzera motibatu.

9

4. EDUKIAK GARATZEKO ORIENTABIDEAK (IV)•Baliabideak errazago bideratzeko ikastalde dinamikoagoa eta

aniztasunarekin arretatsuagoa.

Prog

ram

azio

a eta

Ori

enta

bide

Did

aktik

oak

Ibilbide alternatiboa, edukiak lantzeko, kontuan hartuz ikasgelako adimen mota guztiak.

Askotariko adimenak integratzen dira, ikaskuntza kooperatibo/partekatu bidezko esperientzietan.


Bizia duen planeta


16. Atmosfera / Lurra inguratzen duen gas-geruza. Geosfera / Lurraren zati solidoa. Hi-drosfera / Lurraren zati bat estaltzen duen ur-geruza. Biosfera / Planetako izaki bizidu-nen multzoa.

17. Erdiko geruza da / Mantua. − Geruza barnekoena da, eta oso altua da

tenperatura / Nukleoa. − Geruza azaleko eta meheena da, eta ma-

terial solidoek osatzen dute / Lurrazala.

Erantzunak

1. unitateaOrrialdea:

22

36

IM

AC

Lurretik harago bizirik eta haiekin harremanetan jartzeko izaki adimendunik baden jakiteko gizakiak duen jakin-minaz hitz egin ikasleei. Helburu horretarako, espaziora gure planetari eta gure bizimo-duari buruzko informazioa duten espazio-zundak bidali direla azaldu. Espazioan zehar bidaiatuko dute espazio-zunda horiek, beste planeta batzuetako izaki adimendunekin harremanetan jartzeko asmoz. Espazio-zundetan jasotako informazioa zientzialari-elkarte batek prestatu zuen. Espazio-zun-da horietan zer informazio dagoen zehazteko, web-orri hau kontsultatu dezakete: «Voyager espazio-zundetako urre-koloreko diskoak» http://links.edebe.com/42n. Voyager espazio-zundetako urre-kolo-reko diskoek gure planetari buruzko zer informazio duten azaltzen da.

Askotariko adimenak lantzeko jarduerak

3Dn irudikatu Lurraren geruzak (Espaziala, Intrapertsonala)• Lurraren geruzak zein diren ikasteko, 3Dko irudikapena egin plastilinaz. Horretarako, prozesu

honi jarraitu:

– Nukleoa irudikatzeko: plastilinazko bola txiki bat egin (Ikaslearen liburuko 22. orrialdeko eske-man nukleoak duen kolore berekoa).

– Haren gainean, plastilinazko beste geruza bat jarri, mantua irudikatzeko (Ikaslearen liburuan mantuak duen kolore berekoa).

– Plastilina marroizko beste geruza bat jarri, lurrazala irudikatzeko.

– Haren gainean, plastilina urdinezko geruza fin bat, hidrosfera irudikatzeko.

– Eta azken horren gainean, lurrazalaren kolore bereko plakak jarri, kontinenteak irudikatzeko. Mundu-bola batean aztertu haien forma, tamaina eta kokapena.

– Amaitzeko, erditik ebaki esfera, geruza guztiak ikusteko. Berniza eman bi erdiei, eta ongi lehort-zen utzi.

Jarduera osagarria

• Lurraren barnealdearen ezaugarriak ezagutzeko egin diren zundaketei buruzko informazioa bi-latzea proposatu ikasleei, baita Lurraren barneko geruzak aztertzeko erabiltzen diren beste me-todo batzuei buruzkoa ere. Horretarako, albiste hau irakur dezakete, adibidez: «Zundaketak Lurraren barnealderantz»

http://links.edebe.com/r7t9rg

10

4. EDUKIAK GARATZEKO ORIENTABIDEAK (V)• Ikasten dugunaren garrantziaz jabetzeko baliabideak.

Prog

ram

azio

a eta

Ori

enta

bide

Did

aktik

oak

Ikastaldea dinamizatzeko jarduera osagarriak.


11

5. PENTSAMENDUAREN KULTURA. ORIENTABIDEAK•Pentsamendu-errutinak pentsatzen irakasteko baliabide

egokiak dira.•Pentsatzen duen ikastalde» lortzeko orientabideak.

Prog

ram

azio

a eta

Ori

enta

bide

Did

aktik

oak

«Pentsatu, interesa izan, ikertu» pentsamendu-errutinak ikasleen jakin-nahia pizten du, eta ikaskuntza-edukiei buruzko ezagutza berrietan sakontzeko oinarriak zehazten ditu. Ikasleen ideien hausnarketa eta azterketa bide-ratzeko nahiz dakiten horretan eta ez dakiten horretan sakontzeko erabiltzen da, ikasi behar duten edukiari buruzko interesa pizten duten galderak edo alderdiak ikertzeko motibazioa ematen die. Kasu honetan, eklipseei buruzko gaiari aplikatuko diogu errutina hau.

0. urratsa (aukerako urratsa): Eklipseei buruz zer dakiten hausnartzeko behar beste denbora eman dakieke ikasleei.

1. urratsa: Galdera hau egin: zer dakizu izaki mikroskopikoei buruz? Irakasleak aukeratu duen lekuan idatziko dute dakitena ikasleek (paper-zerrenda batean, post-it batean edo beraien koadernoan).

2. urratsa: Galdera hau egin: zer zalantza edo galdera dituzu izaki mikroskopikoei buruz? Behar beste den-bora eman erantzunaz hausnartzeko, eta zehaztutako lekuan idazteko eskatu.

3. urratsa: Azken galdera hau egin: zer ikertu edo jakin nahi zenuke izaki mikroskopikoei buruz? Hausnartze-ko edo bururatzen zaiena idazteko denbora eman.

4. urratsa: Bateratu. Hiru erantzunak aurkeztuko ditu ikasleetako bakoitzak ikaskideen aurrean, eta horreta-rako prestatutako horma-irudian idatziko ditu, edo han itsatsi erantzunak dituzten post-itak.

Eduki honekin amaitzean, koadernoan idatzi dutenera jo dezakegu, zer ikasi duten eta zalantza edo interesen erantzunak aurkitu dituzten ikusteko.

Errutina hau eklipseei buruzko atala aztertu aurretik erabiltzea proposatzen dugu.

– Ikasle guztiek parte hartuko dute hiru galderen erantzunak bateratzeko jardueran. Ikasleak pentsamen-duen berri ematera ateratzen direnean, komeni da etenik gabe egitea, eta hasieran, honelakoak erabiltzea: Nire ustez... Niri interesatzen zait... Ikertu nahi nuke...

– Galderaz galdera bateratu daitezke erantzunak, ikasgelako kideen heldutasun-mailaren arabera.

– Taldean ere landu daiteke errutina hau, baina komeni da lehenago denbora ematea ikasle bakoitzak bere pentsamenduak aztertzeko.

– Garrantzitsua da erantzunak horma-irudian idaztea edo itsastea. Arbelean idatziz gero, gero ezabatu egin beharko litzateke, eta ezingo genituzke pentsamenduak bistan izan gero erabiltzeko, edo ikaskuntzak finkatzeko.

37

Pentsaketan: Pentsatu - Interesa izan - Ikertu


1. unitateaOrrialdea:

23

Orientabide didaktikoak

Gomendioak

… … …

1. Pentsatu

Zer dakizu izaki mikroskopikoei buruz?

2. Interesa izan

Zer zalantza edo galdera dituzu izaki mikroskopikoei buruz?

3. Ikertu

Zer ikertu edo jakin nahi zenuke izaki mikroskopikoei buruz?

PENTSATU-INTERESA IZAN-IKERTU

Errutinak egiteko urratsak.

Errutina ikasgelan aplikatzeko gomendioak.


00-txt-ud-titBerrikusi



Erantzunak

38

18.

19. Unibertsoa da zeruko gorputzek (esaterako, galaxiak, izarrak, planetak eta astro txikiak) osatu-tako multzoa. Multzo hori hartzen duen espazioa ere unibertsoaren parte da.

20. Planeta batek errotazio- eta translazio-higidurak egiten ditu. Errotazio-higidura da planetak bere ardatzaren inguruan ematen duen bira; eta translazio-higidura da planetak Eguzkiaren inguruan ematen duen bira. – Errotazio-higidurak gau eta egunak eragiten ditu Lurrean. Eta Lurraren translazio-higidurak

urtaroak eragiten ditu. 21. Erantzun irekia.

– Barne-planetak: Merkurio, Artizarra, Lurra eta Marte. Kanpo-planetak: Jupiter, Saturno, Urano eta Neptuno.

22. – Ipar-hemisferioan negua denean, uda da hego-hemisferioan. Ipar-hemisferioan negua da eguz-ki izpiak oso inklinatuta iristen direlako, eta gutxi berotzen dutelako; horregatik dira baxuak tenperaturak. Hego-hemisferiora, berriz, perpendikular heltzen dira eguzki izpiak, eta asko berotzen dute; hala, tenperatura altua da.

– Ipar-hemisferioan udazkena denean, udaberria da hego-hemisferioan. Ipar-hemisferioan, udaz-kenean, berdindu egiten dira argi- eta iluntasun-orduak; pixka bat inklinatuta iristen dira eguz-ki izpiak, eta udan baino gutxiago berotzen dute; hala, behera egiten du tenperaturak. Hego-hemisferioan ere berdindu egiten dira argi- eta iluntasun-orduak, baina perpendikularrago iristen dira eguzki izpiak, eta gora egiten du tenperaturak.

23. A: Ilbetea. Eguzkiaren kontrako aldean jartzen da Ilargia, eta erabat argitutako aldea Lurraren aurrez aurre dago.

B: Ilberria. Eguzkiaren eta Lurraren artean jartzen da Ilargia. Lurraren aurrean dago argitu gabeko aldea, eta, beraz, ez dugu Ilargia ikusten.

C: Ilgora. Ilargiaren kokapena dela eta, Eguzkiak argitutako Ilargiaren erdia baino ez dugu ikus-ten Lurretik aldi honetan, eskuinekoa.

D: Ilbehera. Ilargiaren kokapena dela eta, Eguzkiak argitutako Ilargiaren erdia baino ez dugu ikusten Lurretik aldi honetan, ezkerrekoa.

EGUZKI-SISTEMA

Eguzkia

Urano

Neptuno

Saturno

Jupiter

Marte

Ilargia

Lurra

Artizarra

Merkurio

Astro txikiakPlanetak

hauek bereizten ditugu

satelitea

hiru geruza ditu

Lurrazala

Mantua

Nukleoa

Biosfera

Atmosfera

Hidrosfera

Geosfera

6. BERRIKUSI•Unitateko edukiak berrikusteko jarduerak. Erantzunak.

12

Prog

ram

azio

a eta

Ori

enta

bide

Did

aktik

oak

Unitateko edukien eskema.


7. AMAIERAKO ORRIALDEAK. ORIENTABIDEAK•PISA proben ereduak, unitate didaktikoan landutakora

egokituta. •Ekinzaletasuna sustatzeko jarduerak.

00-txt-ud-tit

39

Amaitzeko



Erantzunak

01. Lurra: planeta. / Esne Bidea: galaxia. / Eguz-kia: izarra. / Ilargia: satelitea.

02. 1. Merkurio. / 2. Artizarra. / 3. Lurra. / 4. Marte. / 5. Jupiter. / 6. Saturno. / 7. Urano. / 8. Neptuno

03. Erantzun orientagarria. Ikuspegi zientifiko-tik, ez da zuzena, ez Eguzkia ez Ilargia ez baitira inora joaten. Astro horiek ikustea edo ez ikustea Lurraren eta Ilargiaren higi-duren ondorioa da.

04. − Artizarrak du Lurrarenaren antzekoena

den translazio-higidura. Eta Martek erro-tazio-higidura antzekoena.

− Artizarrean gehiago irauten du egunak urteak baino.− Jupiterrek 4.380 egun behar ditu Eguzkia-

ren inguruko orbita osatzeko. Saturnok, berriz, 10.585 egun.

05. Urtea: Lurrak Eguzkiaren inguruan orbita osatzeko behar duen denbora. Eguna: pla-neta batek bere ardatzaren inguruan bira emateko behar duen denbora.

39

Praktikan jarriLehen jardueran, Unibertsoko elementuei buruz ikasi dutena aplikatu ahal izango dute ikasleek.

Bigarren jardueraren bidez, eguzki-sistemako planeten izenak eta Eguzkiarekiko kokapena berrikusi ahal izango dituzte.

Hirugarren jardueran, berriz, ikasitako edukiak aplikatuko dituzte, ikuspegi zientifikoa baliatuz, eguneroko bizitzako adierazpenak baloratzeko.

Laugarren jardueran, taulan jasotako informazioa aztertuko dute, eta eguzki-sistemako planeten higidurei buruz ikasi dituzten edukiak aplikatu, proposatutako galderei erantzuteko.

Amaitzeko, urtea eta eguna hitzen esanahia identifikatuko dute.

EkinHasteko, irakasleak ikasleei gogoraraziko die entzunareto batean egiten dela ahozko aurkezpen bat. Ho-rrenbestez, garrantzitsua da aurrez prestatzea, segurtasuna izateko eta esan nahi dutena argi adierazteko.

Jarraian, proposamena irakurri behar dute ikasleek: Unibertsoa gaiari buruzko talde-lanari buruzko ahozko aurkezpena prestatu behar dute, eta adibidetzat aurkezten diren alderdiak aztertu.

Azterketa horretatik abiatuz, ahozko aurkezpen bat egiteko zer beste alderdi aintzat hartu behar diren hausnartu eta proposatu behar dute; adibidez, gidoi bat egitea, azalduko dituzten puntuekin, aurkezpe-nean erabiliko dituzten ikus-entzunezko baliabideak erabaki eta prestatzea, lehenago praktikatzea, ahos-kera argia eta intonazio egokia izateko…

Amaitzeko, proposatutako alderdiak bateratu, eta ahozko aurkezpen on bat nola egin jasotzen duen gida-liburu sinple bat prestatu.

HausnartuAtal honetan egiten diren galderei erantzun banaka. Ondoren, erantzunak baloratu, ikasi dituzten alderdi garrantzitsuenak zein diren eta harrigarriena zer iruditu zaien baloratzeko.

13

Prog

ram

azio

a eta

Ori

enta

bide

Did

aktik

oak

Gaitasunen araberako lana / ebaluazioa egiteko proposamena.

Orientabideak talentu ekinzalea garatzeko.

Ikasten ikasteko. Ikas-prozesuari buruzko hausnarketa.


8. CURRICULUM-EGOKITZAPENA•Unitateetan landutako eduki nagusien lanketa eta sakontze-fitxak. • Ikasketa-prozesua argiagoa da, gidatua, sekuentzia motzetan,

ikasleak motibatzeko eta errazago ikasteko.

14

Mat

eria

l Osa

garr

ia

Erantzunak eskuragarri.

Irudiz lagunduta, ulermenari laguntze aldera.

Unitate didaktikoko eduki nagusiak.


194

Izena: .............................................................................................................................................. Data: ..................................

Cur

ricul

um-e

goki

tzap

ena

(oin

arriz

koa)

. 1. u

nita

tea

UnibertsoaSorrera— Duela 15.000 milioi urte inguru.

— Teoria zabalduena da eztanda handi baten eraginez sortu zela: big banga.

Osaera— Astroek osatua.

•Galaxiak: izarren eta beste astro batzuen multzoak; kiribilak, eliptikoak edo irregularrak dira; Esne Bidea da Lurraren galaxia.

•Izarrak: gasez osatuak; argi- eta bero-kantitate handia ematen dute, itzaltzen diren arte; esfera-forma dute.

•Planetak: ez dute berezko argirik; izar baten inguruan biratzen dira, eta bi higidura egiten dituzte: errotazioa eta translazioa; solidoak edo gaseosoak izan daitezke.

•Sateliteak: ez dute berezko argirik; planeta baten inguruan biratzen dira.

•Astro txikiak: asteroideak, kometak eta meteoritoak; izar iheskorrak dira atmosferarekin kontaktuan sartzen diren meteoritoak.

Eguzki-sistema— Esfera-formako galaxian dago: Esne Bidean.

— Izar batek, Eguzkiak, eta haren inguruan eliptikoki biratzen den astro-multzo batek osa-tua; astro-multzo hori zortzi planetak, sateliteek, asteroideek eta kometek osatzen dute.

BARNE- PLANETAK

•Eguzkitikhurbil.•Txikiak.

•Itxurasolidoetaharritsua.

1. Merkurio. Sateliterik ez. 3. Lurra. Ur asko, eta satelite bat: Ilargia.

2. Artizarra. Sateliterik ez. 4. Marte. Bi satelite ditu.

Eguzkia. Neurri ertaineko izarra.

Jupiter. Eguzki-sistemako handiena. 63 satelite.

Saturno. Hauts-, asteroide- eta gas-eraztunak. 40 satelite inguru.

Urano. Eraztunak, eta 30 satelite inguru.

Neptuno. 13 satelite.

KANPO- PLANETAK

•Eguzkitikurrun.•Handiak.

•Gasezosatuak,etaeraztunez inguratuak.

1 2 3 4

195

Izena: .............................................................................................................................................. Data: ..................................

1 Erantzun labur-labur.

— Zer da galaxia?

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

— Zer galaxiatan dago Lurra?


— Zer alde dago izar baten eta planeta baten artean?


— Zer astro txiki ezagutzen dituzu?


2 Idatzi planeta bakoitzaren izena. Esan zein diren barne-planetak, eta zein kanpo-planetak.

3 Adierazi erantzun zuzena.

• Barne-plantetak dira Eguzkitik hurbilen / urrunen daudenak. Txikiak / handiak dira, eta solidoak / gaseosoak. Itxura gaseosoa / harritsua dute.

• Kanpo-planetak dira Eguzkitik hurbilen / urrunen daudenak. Txikiak / handiak dira, eta so-lidoak / gaseosoak. Eraztunez / harriz inguratuta daude. C

urric

ulum

-ego

kitz

apen

a (o

inar

rizko

a). 1

. uni

tate

a

aaaaaaaaaaaaaaaaa

aaaaaaaaaaaaaaaaa

aaaaaaaaaaaaaaaaa

aaaaaaaaaaaaaaaaa

aaaaaaaaaaaaaaaaa

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

aaaaaaaaaaaaaaaaa

1 Taldeka, prestatu gure eguzki-sistemako as-troen aurkezpena. Egin urrats hauek:

1. Taldeko kide bakoitzak astro-multzo bat ikertuko du: Esne Bidea (astro guztiak kokatzeko); izarrak; planetak (taldeko ki-de-kopuruaren arabera, zenbaiten artean banatu planetak); sateliteak (Ilargia na-barmendu), eta astro txikiak (asteroideak, kometak, meteoritoak).

2. Idatzi haietako bakoitzaren deskribapen laburra.

a) Astro-mota.

b) Eguzki-sisteman duen kokapena.

c) Tamaina.

d) Ezaugarri garrantzitsuren batzuk.

3. Bilatu astro bakoitzaren irudiak Interneten, aurkezpenari gehitzeko.

4. Batu taldeko kide guztien informazioa aurkezpen bakar batean.

5. Aurkeztu ikasgelan talde-lana.

Cur

ricul

um-e

goki

tzap

ena

(zab

altz

eko)

. 1. u

nita

tea

196

Izena: .............................................................................................................................................. Data: ..................................

Lurra:— Eguzkitik hurbilen dagoen hiruga-rren planeta.

— Planeta txikia (510.000.000 km2).

— Bizia duela dakigun planeta baka-rra.

— Ur-kantitate handia du.

Lurra

Esne Bidea

Eguzkia

Ilargia

Halley kometa

Iparrizarra

http://links.edebe.com/h6dju

http://links.edebe.com/j4

http://links.edebe.com/wj

http://links.edebe.com/mfh

http://links.edebe.com/w7nhyr

http://links.edebe.com/ejw

@

@

@

@

@

@


9. EBALUAZIOA. FITXAK.•Unitate didaktikoetako langaien ebaluazio osoa. • Ikasleen ikaskuntza-maila ebaluatzeko eta erabakiak errazago

hartzeko.

1 Azaldu zer den unibertsoa.

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa




2 Osatu:

— Lurra aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa izeneko galaxiaren parte da.

— aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa argia eta beroa ematen dituzte, itzaltzen diren arte, eta gasez osatuta daude.

— Zenbait planetaren inguruan biratzen dira aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa. Lurrak bat du: aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa.

— Astro txikiak dira aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa, aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa eta aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa.

— aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa izarren eta beste astro batzuek multzoak dira.

— Astroek egiten dute ibilbide eliptikoari aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa deritzo.

— Barne-planetek itxura harritsua dute, eta txikiak eta solidoak dira. Hauek dira: aaaaaaaaaaaaaaaaaaa, aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa, aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa eta aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa.

3 Definitu termino hauek:

•Galaxia: aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

• Planeta: aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

• Satelitea: aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

4 Zer eragin du Ilargiak gure planetagan?




5 Azaldu zertan dautzan Lurraren errotazio- eta translazio-higidurak. Laguntzeko, egin ma-rrazkia.




6 Arrazoitu eta azaldu zergatik dagoen bizia Lurrean.



Ebal

uazi

oa. 1

. fitx

a. 1

. uni

tate

a

198

Izena: .............................................................................................................................................. Data: ..................................

15

Mat

eria

l Osa

garr

ia


Hauxe daukate:

• Curriculumekoedukiak ebaluatzeko hainbat eredu.

• Hasierakoetaamaierako ebaluazioak egiteko proposamenak.

Curriculumeko edukiak ebaluatzeko fitxak.


10. EBALUAZIOA. UNITATEKO ERRUBRIKAK•Gaitasunen arabera ebaluatzeko tresnak.• Ikaslea jabetzen da ebaluazio-irizpideez.

1. unitatea. Lurra unibertsoan

Ebal

uazi

orak

o ba

liabi

deak

. 1. u

nita

tea.

Lur

ra u

nibe

rtso

an

66

Adierazleak Lortutako mailak

Idazten ditu azalpen- eta argudio-testuak, naturaren errealita-teak ulertu eta azal-tzeko. (MZT)

Interpretatzen du gi-za-bizitza eta -jar-dueren leku fisikoa, globala zein lokala. (MZT)

Parte hartzen du tal-de-ekimenetan, eta laguntzen du proiektu komun bateko partai-de gisa. (GH)

Erag inkor tasunez irakurtzen du, uler-tzen du egileak adie-razi nahi duen ideia eta ondorioztatzen ditu bere ideiak. (H)

Idatziz adierazten ditu ideiak, iritziak, bizipenak eta emo-zioak. (H)

Erabiltzen ditu ba-l i a b i d e t e k n o l o -gikoak, informatzeko eta ikasteko. (D)

Zehazten ditu edu-kiak, zerbait modu artistikoan sortzeko (marrazkiak interpre-tatzea eta krokisak egitea). (KK)

Zailtasunak ditu na-turaren errealitateak ulertzeko.

Zailtasunak ditu leku errealen marrazkiak eskalan imajinatzeko.

Jarrera indibidualista du, eta zailtasunak ditu eginkizunak tal-dekideekin banatze-ko.

Zailtasunak ditu bere adinera egokitutako deskribapen-testu zientifikoak desko-detzeko.

Zailtasunak ditu tes-tuak idazteko, nahiz eta adierazi nahi di-tuen ideia eta senti-menduak ezagutu.

Zailtasunak ditu in-formazioa bilatzeko xedeaz baliabide tek-nologikoak erabiltze-ko.

Zailtasunak ditu di-tuen krokis baten marrazkia egiteko, bai eta oinarrizko ele-mentuak egiteko ere.

Ezagutzen ditu natu-raren errealitateen azalpena eta argu-diaketa, baina ez du zehaztasunez deskri-batzen.

Ezagutzen ditu espa-zio fisikoa eskalan marrazteko sistemak, eta identifikatzen ditu bere inguruan dau-den elementu erreal batzuen marrazkiak.

Parte hartzen du eta interesa du taldearen funtzionamenduan, nahiz eta zailtasunak izan egokitu zaizkion eginkizun guzt iak bere egiteko.

Irakurtzen du deskri-bapen-testu bat , erritmo eta intonazio egokiez, eta ideia orokorra ulertzen du.

Testu bat idazten du, ideiak eta sentimen-duak modu koheren-tean deskribatuz, na-hiz eta gramatika- eta ortografia-akatsak egin.

Bilatzen du informa-zioa baliabide tekno-logikoak erabiliz, na-h i z e t a g e r o informazioa interpre-tatzeko arazoak izan.

Egiten du krokis ba-ten marrazkia, oina-rrizko elementuak barne, krokisak adie-razi beharrekoa adie-raz dezan.

Ezagutzen ditu natu-raren errealitateen azalpena eta argu-diaketa.

Imajinatzen ditu le-kuen marrazkiak eta ezagutzen ditu espa-zio fisikoa eskalan marrazteko hainbat sistema.

Zertxobait indibidua-lista da lanean, nahiz eta ta ldekideekin eginkizunak banatze-ko eta konpartitzeko gai izan.

Irakurtzen du deskri-bapen-testu bat , erritmo eta intonazio egokiez.

Ideiak eta sentimen-duak adierazten di-tuzten testuak idaz-ten ditu, baina modu desegituratuan.

Gai da baliabide tek-nologikoak erabiltze-ko, eta nolabaiteko trebetasuna du infor-mazioa bilatzeko.

Egiten du krokis ba-ten marrazkia, nahiz eta ez dituen oinarri-zko elementuak ma-rrazten krokisak adie-r a z i b e h a r r e k o a adieraz dezan.

Naturaren errealita-teen azalpena eta ar-gudiaketa ezagutzen ditu; idazten ditu me-zuak eta testuak, aza lpen egok iak

Ezagutzen ditu espa-zio fisikoa eskalan marrazteko sistemak, eta identifikatzen ditu marrazkietako ele-mentu komunak eza-gutzen dituen espa-zio errealekin.

Betetzen eta bere egiten ditu taldean egok i tu za i zk ion eginkizunak. Parte hartzen du elkarre-kiko mendekotasun positiboan, taldearen

Irakurtzen du deskri-bapen-testu bat , erritmo eta intonazio egokiez, eta ulertzen eta ondorioztatzen ditu bere ideiak.

Testu bat idazten du, ideiak eta sentimen-duak modu koheren-te eta kohesionatuan deskribatuz eta adie-razpena zainduz.

Bilatzen du informa-zio baliagarria eta ze-hatza baliabide tek-nologikoak erabiliz, eta gero egoki inter-pretatzen du.

Ondo egiten du kro-kis baten marrazkia adierazi beharrekoa adieraz dezan eta, amaitzean, zehatz deskribatzen du.

1 32 4

16

Mat

eria

l Osa

garr

ia

Ebaluatutako gaitasunen adierazleak.

Lortutako mailak ikaskuntzaren logikaren arabera sekuentziatuta.

Horrez gain:

• Banakakoetataldekoerregistroak.

• Proiektuenetagaitasunorokorren errubrikak.

• Gaitasunenetaaskotariko adimenen planifikazioa.


17

Mat

eria

l Osa

garr

ia

11. EBALUAZIOA. PORTFOLIOA•Ebaluaziorako baliabidea da, burututako ikaskuntza-

prozesuaren ebidentziak eta justifikazioak biltzen dituena.•Hainbat formatu: karpeta, e-portfolioa, etab.

Portfolioa(ikasketa dosierra): aukera anitzeko ebaluazio-tresna

Azken urteotan gero eta gehiago erabiltzen ari dira portfolioak, hala enpresa munduan nola hezkun-tzan. Portfolioa ebaluazio sistema bat da, ikasgelako hezkuntza eta ikaskuntza prozesuen osagarri dena. Proiektu honen helburua dosier edo karpeta bat sortzea da, eta bertan gordeko dituzte ikasleek denbora tarte zehatz batean eta helburu konkretu batekin egin dituzten ekoizpenak. Aurkezpenaren euskarria pa-pera edo formatu elektronikoa izan daiteke (elektronikoa bada, e-portfolio deituko zaio).

Lanek (aurkezpenak, horma-irudiak, idazlanak, grabaketak...) ikasleari aukera ematen diote, lortu dituen ezagutzak, trebetasunak edota gaitasunak erakusteko; eta, aldi berean, irakasleak ikaskuntza prozesuaren garapena hurbiletik jarrai dezake.

Portfolioaren alderdi interesgarri bat da «ikasketa prozesuaren froga» horiei hausnarketa (intrapertsonala) bat gehitu beharko diela. Hausnarketa horren bidez ikasleak azaldu egingo du zergatik aukeratu duen ekoizpen edo froga hori; eta gainera, baloratu egingo ditu ikasketa-prozesuaren nondik-norakoak (me-takognizioa, ikasten ikastea, lana bideratzea...) baloratuko dituen. Hausnarketa horri esker, hobeto uler-tuko du zer eta nola ari den ikasten; eta aldi berean, beren ikasketa prozesua bideratu ahal izango du.

Informazio eta komunikazio teknologiek (IKT) aukera zabala eskaintzen digute portfolioa diseinatzeko eta eraikitzeko garaian. IKTak lagungarri suerta daitezke portfolioa osatzen duten ekoizpenak egiteko. Horrez gain, hezkuntza- eta ikaskuntza- prozesuaren oinarrizko plataforma ere izan daitezke; kasu ho-rretan, portfolioa plataforman bertan txertatuko da.

Portfolioa nola egin

Portf

olio

aet

a e-

portf

olio

a

Aukeratzea (hausnartuz eta

estrategia bati jarraituz)

Hausnarketa egitea prozesuei eta lorpenei buruz (metakognizoa)

Artxibatzea-sailkatzeaAurkezpena:

Lana jendaurrean azaltzea

Lana: atazak, proiektuak, jarduera

Online, e-portfolio bat eskaintzen da, ikasleen lanak biltzeko.

Txantiloia online, pertsonalizatzeko orientabideekin.


18

Mat

eria

l Osa

garr

ia12. EBALUAZIOA. ETXERAKO TXOSTENA • Familientzat, ikaslearen aurrerapenaren informazio zehatza.•Gaitasunak ebaluatzeko baliabideak.

Gaitasunen eta askotariko adimenen ebaluazioa

ren adierazpenak erabiliz, eta puntuazioaren, morfosintaxiaren eta

luzera-, azalera-, bolumen- eta pisu-neurriak erabiltzea ere. Hiru di-

liatuz, eta datuak ezagutza bihurtzeko gaitasuna, gero eguneroko

tikoan aztertzeko aukera ematen du, lan autonomoaren eta lanki-

hiz artea eta kultura-ondarea balioestea. Kulturartekotasunarekin

(nork bere ikaskuntza-prozesuaren plangintza egitea, eta arautu eta

teko gaitasuna, konpromisoak, erabakiak eta erantzukizunak har-

parte hartzearekin ere lotzen da, eta jarrera aktiboa, ahalegina eta

Gaitasunak

Deskribapena

1. ebaluazioa 2. ebaluazioa 3. ebaluazioa Amaierakoa

Txikia Ertaina Handia Txikia Ertaina Handia Txikia Ertaina Handia Hizkuntza- komunikaziorakoa

Testu motak irakurtzeko, horien esanahia ulertzeko eta horietatik informazioa ateratzeko gaitasuna. Modu argi eta egituratuan idazteko gaitasunean ere oinarritzen da, egoera bakoitzerako egokienak di-

ortografiaren oinarrizko arauak aplikatuz. Ahoz komunikatzea (uler- mena eta adierazpena) ere oso garrantzitsua da gaitasun horren garapenerako.

Matematikarakoa

Eguneroko bizitzako arazoak ebazteko tresna eta ezagutza mate- matikoak erabiltzeko gaitasuna. Zenbakizko eragiketak eta kalku- luak ebaztea eskatzen du, eta ariketa sinpleetan aplikatzea, baita

mentsioko irudiak ezagutzeak eta irudikatzeak lagundu egiten du gaitasun hori garatzen.

Zientzia-, teknologia- eta osasun- kulturarakoa

Mundu naturala eta teknologikoa ulertzeko eta azaltzeko gaitasuna, eta egungo zientziaren eta teknologiaren giltzarriak ezagutzeko gaitasuna. Pentsamendu eta metodo zientifikoa erabiltzeko eta erabaki pertsonalak hartzeko orduan ezagutza zientifikoak baliatzeko gaitasuna izatea ere eskatzen du.

Informazioa tratatzekoa eta teknologia digitalak erabiltzekoa

Informazioa modu eraginkorrean bilatzeko, lortzeko, prozesatzeko eta komunikatzeko gaitasuna, askotariko iturriak (IKT-ak barne) ba-

bizitzan erabili ahal izateko. Informazioa baliatzeko eta modu kri-

detza-lanaren bidez, ikaskuntzarekin, lanarekin eta aisiarekin erla- zionatutako balio handiko helburuak lortzeko.

Gizarterakoa eta herritartasunerakoa

Egungo munduaren gizarte-errealitatea eta historia (bilakaera, lor- penak eta zailtasunak) ulertzeko eta egungo gizarteak (plurala, globala eta tokikoa) bereizten dituzten ezaugarriak ulertzeko gaitasuna. Gaitasun horren garapena ulermen eta tolerantzian, pertsona arteko bizikidetzan eta herritarren eskubide eta betebeharrak modu aktiboan eta arduraz erabiltzean oinarritzen da.

Giza eta arte- kulturarakoa

Arte-sorkuntzarako eta- adierazpenerako gaitasuna. Askotariko bi- tartekoetatik abiatuz, ideien adierazpen sortzailearen garrantzia na-

lotuta ere badago. Kulturartekotasuna kulturen arteko errespetuzko elkarreragintzat hartzen da, elkar aberasten duen elkarreragintzat.

Ikasten ikastekoa

Nor bere gaitasunen eta ezagutzen jakitun izateaz eta haiek erabiltzeko eraginkortasunaz ari da. Ikaskuntza estrategikoarekin lotzen da

ebaluatzea) eta ikaskuntza-baliabideen eta- tekniken erabilerarekin.

Norberaren autonomiarakoa eta ekimenerako gaitasuna

Nork bere burua ezagutzeko eta nork bere buruagan konfiantza iza-

tzeko. Berrikuntzarekin, sormenarekin eta ekimen eta egitasmoetan

irmotasuna izan behar dira.

Ebaluazio-txostena

Lehen Mailako Hezkuntza

Ikaslea:

Maila:Taldea:

Ikasturtea: 20........– 20........

Eskolaren

logoa

Curriculumak jasotzen dituen gaitasun guztiak ebaluatzen dira.

Errubriken informazioa islatzeko eta gaitasun-txosten bat eratzeko jarraibideak.


Interpretatu eta kalkulatu

1 Irakurri testua, eta ebatzi jarduerak.

Gai

tasu

nak.

6. fi

txa

199

Izena: .............................................................................................................................................. Data: ..................................

a) Zer biztanleria-dentsitate du La Plana udalerriak? Kalkulatu.

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa



b) Zenbat haur jaio ziren guztira?


c) Zer jaiotza-tasa du La Plana udalerriak? Eta zer heriotza-tasa? Kalkulatu.




d) Zein da La Planako berezko hazkundearen tasa? Kalkulatu.




e) Idatzi zenbat emigrante eta immigrante aipatzen diren testuan.




f) Zer arrazoik eragin zituzten migrazio-mugimendu horiek?




g) Zein dira La Planako migrazio-saldoaren eta hazkunde errealaren tasak? Kalkulatu.




Gaur egun, 245.500 bizilagun ditu La Plana udalerriak, eta 380 km2-ko azalera.2008an, 145 neskato eta 196 mutiko jaio ziren udalerrian, eta 167 pertsona hil.Urte horretan bertan, 87 lagun iritsi ziren udalerri horretako industrian eta zerbitzu-sekto-rean lan egin nahian.Eta 25 lagun joan ziren beste udalerri batera bizitzera, ikasketekin jarraitzeko.

13. GAITASUNAK•Gaitasunen arabera ebaluatzeko proposamenak.• Ikaskuntza testuinguru batean.

19

Mat

eria

l Osa

garr

ia

PISAprobenereduen araberakoak.


Ikaskuntza-egoera errealetan oinarrituta.


14. BESTE BALIABIDE BATZUK:•ZIENTZIALARIAREN TXOKOA / IKERTZAILEAREN TXOKOA•SCIENCE VISUAL DICTIONARY

20

Mat

eria

l Osa

garr

ia

Esperimentuak palankarekin

Materiala: erregela graduatua (50 cm); euskarri bat (borragoma, zorrozkailua), eta kutxatila betea.

Prozedura

Jarri borragoma edo zorrozkailua erdian, eta egin esperimentu hauek:

a) Jarri kutxatila ertz batean, eta egin indar bat beste ertzean.

b) Jarri kutxatila ertz batean, eta egin indar bat euskarri-puntuaren eta beste ertzaren arteko erdiko puntuan.

c) Jarri kutxatila ertz batean, eta egin indar bat euskarri-puntutik hurbil.

Ondorioak

a) Adierazi non dauden kasu bakoitzean erresistentzia, euskarri-puntua eta potentzia.

b) Zer palanka-mota erabili digu? Zergatik?

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa


c) Altxatu dezakezu kutxatila bigarren motako palankarekin? Eta hirugarren motakoarekin? Arrazoitu erantzuna.



d) Zer gertatuko da erregelaren luzera aldatuz gero? Indar handiagoa egin beharko duzu kutxa-tila altxatzeko? Eta kutxatilaren eta aplikatzen diogun indarraren arteko distantzia aldatuz gero? Arrazoitu erantzunak.


aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaIker

tzai

lear

en t

xoko

a. P

alan

ka.

200

Izena: .............................................................................................................................................. Data: ..................................

A B C


Arloari dagozkion prozedurak lantzeko praktikak eta jarduerak (esperimentazioa, mapak irakurtzea eta interpretatzea, grafikoak egitea...).

Ikusizko hiztegia ingelesez, arloko kontzeptu nagusiak biltzen dituena.

Jarduerak eskuragarri.


15. EMOZIO-HEZKUNTZA•Emozioen kudeaketa hobetzen laguntzeko programa.•Norberaren autonomia emozionala garatzeko jarduerak.

21

Saiatu egingo gara! Helburuak • Mugak norberak bere burua adoretzeko aukera bihurtzea. • Nork bere burua onartzen laguntzea. • Norberaren buruarenganako konfiantza lantzea Material: papera eta arkatza. Lan-metodoa: banaka eta taldeka. Denbora: 1 ordu. Jardueraren garapena Banakako lana • Nire ikasleei eskatuko diet paperean idazteko, beren ustez, gaizki egiten dituzten gauzen zerrenda bat. Adibideak jar ditzaket: Nik ez dakit ondo igeri egiten, nik ez dakit ondo dantza egiten, nik ez dakit ondo abesten, nik ez dakit lasterka ondo egiten, nik ez dakit lagunak egiten eta abar. • Ondoren, eskatuko diet hausnartzeko zergatik pentsatzen duten horrela eta galdera honi erantzuteko: Zure ustez, zergatik ez dakizu (aipatu haurrak esandako jarduera)? • Minutu batzuk utziko ditut ikasleei beren kabuz hausnar dezaten. Talde-lana • Lurrean eseriko gara borobil bakar batean. • Banan-banan, baita nik ere taldeko erreferente gisa, paperean idatzitako muga pertsonalak azalduko dizkiogu taldeari. • Haurrak hitz egiten bukatzen duenean, oso garrantzitsua da hau galdetzea:

— Zer egin dezakezu (aipatu haurrak ahultasun gisa aipatu duen jarduera) hobetzeko edo hori egiten ikasteko)? — Saiatuko zara? Ala oso zaila dela uste duzu? — Demagun lortzen duzula. Nola sentituko zinateke? Zergatik?

Baldin eta haurren batek ez badaki galderen bati erantzuten, denon artean lagun diezaiokegu erantzuna bilatzen. • Amaitzeko, azaldu ikasleei batzuetan esaldi negatiboak erabiltzen ditugula eta min handia egin diezaguketela, ez baitigute gauzak egiten uzten, eta horrez gainera, gaizki sentiarazten baikaituzte. Esaterako: «nik ezin dut, «nik ez dakit», «oso gaiztoa naiz», «gaizki egingo dut». Esaldi horien ordez positiboagoak erabil ditzakegu, animoa igotzekoak: «saiatu egingo naiz», «batzuetan ez da ondo ateratzen, baina pixkanaka hobetzen ari naiz», «nik egin dezaket». • Esaldi horiek kartoi mehe batean idatz ditzakegu eta ikasgelako horma batean itsatsi, gogoan izateko, Gure helburua da ikasleek esaldi negatiboak baztertzen ikastea eta positiboak barneratzea, arazoak konpontzen laguntzen baikaituzte eta ez ahalegina saihesteko ihes egiten. Laburbilduz, beste pentsamolde bat izaten lagungarria da pixkanaka-pixkanaka bizimodu aberatsagoa izateko. Jardueraren amaiera Saioa amaitu baino lehen, esaldi hauetako batzuk ahots ozenez osatzeko eska dakieke ikasleei. Arbelean idatz daitezke.

• _______________ ikasi dut • _______________ sentitu naiz • _______________ gustatu zait • _______________ ez zait gustatu Em

ozio

-Hez

kunt

za

Mat

eria

l Osa

garr

ia

Emozioak identifikatzeko eta autokontzientzia sustatzeko jarduerak.


22

Prog

ram

azio

Did

aktik

oa et

a Ika

sgel

ako P

rogr

amaz

ioa

Programazio didaktikoa

1. Sarrera1.1. Programazioa justifikatzea eta testuingurua jartzea1.2. Irakasgaiaren proiektua

2. Helburuak2.1. Etapako helburuak2.2. Irakasgaiaren helburuak. Zer lotura duten gaitasunekin2.3. Irakasgaiaren hirugarren mailako helburuak. Zer lotura duten gaitasunekin2.4.

3. Zeharkako irakaspenak4. Edukien, ebaluazio-irizpideen eta ikaskuntza-estandarren arteko lotura

5. Edukiak5.1. Edukien antolaketa eta banaketa, unitate didaktikoka

6. Unitate didaktikoak6.1. Unitate didaktikoen banaketa denboran

7. Ebaluazioa7.1. Ebaluazio-irizpideak eta ikaskuntza-estandarrak7.2. Ikasturtea gainditzeko gutxienez zer ebaluazio-irizpide eskatu behar diren7.3. Ebaluazio-prozedurak eta -tresnak7.4. Kalifikazio-irizpideak7.5. Irakaskuntza-ikaskuntzako prozesuaren ebaluazioa

8. Aniztasunaren trataera8.1. Curriculum egokitzapenerako, finkatzeko, sakontzeko, maila anitzeko jardueratarako... proposamenak8.2. Hirugarren mailarako gutxienez zer eduki eskatu behar diren

9. Ekimen ekintzailea9.1. Ekintzaile-ahalmenak9.2. Ekintzaile-kultura sustatzeko jarduerak9.3. Ebaluazioa

10. Metodologia11. Espazioen antolaketa12. Material eta baliabide didaktikoak13. IKTak ikasgelan erabiltzeko estrategiak14. Irakurtzeko interesa eta ohitura estimulatzeko, eta ahozko eta idatzizko adierazpen garatzeko

estrategiak15. Jarduera osagarriak eta eskolaz kanpokoak16. Programazio didaktikoa eta emaitzak bat datozen balioesteko prozedurak

Ikasgelako programazioa

UNITATE DIDAKTIKOA...1. Helguruak gaitasunen esparruan2. Edukien, ebaluazio-irizpideen eta ikaskuntza-estandarren zerrenda3. Zeharkako irakaskuntzak4. Ikaskuntza-jarduerak5. Beste jarduera batzuk

• Hasierako ebaluazioa• Motibazio-jarduerak• Gaitasunak eta askotariko adimenak• Jarduera osagarriak• Aniztasunaren trataera• Ebaluazioaa) Unitate didaktikoarenab) Gaitasun eta adskotariko adimenena

6. Irakurketa sustatzeko, eta ahozko eta idatzizko adierazpena garatzeko jarduerak7. IKT jarduerak8. Ekintzaile-kultura: ahalmenak, jarduerak eta ebaluaziorako proposamenak9. Ebaluazio positibo baterako gutxienez zer eskatu behar den10. Kalifikazio-irizpideak11. Metodologia

• Materialak eta Baliabideak• Espazioak eta denborak• Estrategia metodologikoak

12. Ebaluzio-prozedurak eta -tresnak• Idatzizkoak• Ahozkoak• Beste batzuk

13. Irakaslearen lanaren ebaluazioa14. Hezkuntza-premia behar bereziak dituzten haurrentzat laguntza-programak

PROGRAMAZIO DIDAKTIKOA ETA IKASGELAKO PROGRAMAZIOA•Arloaren plangintza egiteko tresnak.•Araudiaren araberakoak.

Webean eskuragarri daude eta irakasleak editatu egin ditzake.


Gaitasunak lantzeko jarduerakGaitasunak berariaz lantzen dituen jarduera mota. Jarduera praktikoak dira eta testuinguru errealetan kokatzen dira, ikasleak beren ahalmenak praktikan jartzera bultzatzeko.

GaitasunakEgiten jakitea. Jarduera nabarmenak, hainbat ahalmen mota uztartzen dituzten testuinguru-errealetan kokatuak.

E-portfolioaPortfolioa euskarri digitalean.

EstandarrakEbaluazio-irizpideen zehaztapenak, ikaskuntzen emaitzak zehazteko aukera ematen dutenak. Horrez gainera, ikasleak irakasgai bakoitzarekin lotuta zer jakin behar duen eta zer egiten jakin behar duen zehazten dute, ekintzen bidez. Azter, neur eta ebalua daitezke, eta eskuratutako lorpenaren eteki-na graduatzeko aukera eman behar dute.

Trebezia orokorrakIkasgelan garatzen diren ahalmen arruntagoak eta diziplina artekoak, gaitasunekin zuzenean lotuta daude (ahozko/ida-tzizko komunikazioa, talde-lana...).

Gaitasunen eta askotariko adimenen adierazleak. Gaita-sunak «ahalmenak» dira. Gaitasunak ebaluatzeko beha-rrezkoak dira gaitasunari erreparatu ahal izateko jokabidea eta, era berean, gaitasunaren jokabide nabarmena deskriba-tzeko adierazle batzuk izatea.

Ebaluazio-txostenaFamiliei beren seme-alabek gaitasunekin lotuta zer ikasi du-ten jakinarazteko eredua. Txosten horren bidez, gaitasunen eskuratzeari dagokionez, ikaslearen egoera zer-nolakoa den adieraz daiteke aurrerapen-lerro baten gainean. Arlo guztie-tako ebaluazioak jasotzen ditu.

Askotariko adimenak (H. Gardner)Adimena ez da zerbait bakarra eta estatikoa, landu eta gara daiteke. Adimentsua izateko hainbat modu daude (Gardne-rrek zortzi adimen mota identifikatu zituen).

Gaitasunen mapaZortzi gaitasunen azalpena eta zehaztapena «alderditan» eta «azpigaitasunetan» jasotzen duen dokumentua.

Jarduera-mailaEbaluazioaren xede den ahalmena betetzen ikasleak zer kalitate-maila izan duen adierazten dute.

PortfolioIkaslearen dokumentu pertsonala, bertan sartzen ditu lanak, kontrolak, ikus-entzunezko ekoizpenak eta abar. Oso balia-garria da ikaskuntzako prozesuak eta emaitzak ebaluatzeko,

eta era berean, ikasleak bere burua ebaluatzea eta jarraitu-tako prozesuari buruz hausnartzea suspertzen da.

Ikaskuntzako programazioaUnitate didaktikoek zer hezkuntza-asmo izango dituzten pla-nifikatzea. Ikasgelan eguneroko lana planifikatzeko ezinbes-teko tresna.

Programazio didaktikoa-irakaslearen programazioaCurriculuma osatzen duten elementuen lanketaren eta eba-luazioaren urteko plangintza. Irakasleen lanerako oinarrizko dokumentuetako bat da.

Programazioa “gaitasunen arabera”Gaitasunak irakaslearen plangintzan aintzat hartzea: identi-fikatzea, nola landu eta ebaluatuko diren aurreikustea.

ProiektuakProiektuen araberako lanketak hezkuntza-estrategia oso bat da, diziplina arteko ikuspuntu bat erabiltzen duena eta ikas-kuntza kooperatibo bat sustatzen duena. Egitura hau izan ohi du: gaia hautatzea, plangintza, garapena, ebaluazioa.

Uztartutako atazak Jarduera konplexu baten gainean antolautako segida di-daktikoak dira. Hainbat arlorekin lotuta daude, eta ikasleen esperientziatik ahalik eta gertuen dagoen testuinguru erreal posible batean lantzen dira. Egitura hau izan ohi dute: azken produktua, testuingurua eta justifikazioa, jarduera-segida, sintesia.

Ikasgelako erregistroaIkasgelan ikasleekin egindako gaitasunen lanketa zerrendat-zen duen sarrera biko taula.

Irakasleak ikasleek gaitasunen eskuratzean egindako aurre-rapena kontrolatzeko tresna eraginkorra.

Banakako erregistroaGaitasunen mapa (gaitasunak eta alderdiak) ikasgelan garat-zen diren unitate didaktikoekin, atazekin eta proiketuekin lot-zen duen matrizea. Erregistro horren bidez, ikasleek lortu dituzten kalifikazioa (errubriketan) erregistra daitezke, eta gaitasunen ebaluazioaren kudeaketa errazten da.

Ebaluaziorako errubrikakEbaluazio-adierazleak zeregin-mailarekin lortzeko aukera ematen duen matrizea, balorazio kualitatiboa eta kuantitati-boa uztartuz.

GLOSARIOA

23

Glos

ario

a


24

giltza


Documents

Irakaslearen baliabideak Naturaren Zientziak Gizarte ...edebe.com/educacion/documentos/111143-0-48-116103_CG_NAT_SO… · Ezagutza zientifikoak unibertsoa eta eguzki-sistema hobeto