berdintasuna - Bizkaia · 2007. 1. 2. · berdintasuna - n.º 9 - Diciembre 2005 4 EN POSITIVO (1) Hauteskunde Orokorretarako hauteskunde propagandan, Bilbon. Argazkia: Auñamendi

berdintasunaMujeres y Hombres de Igual a Igual

Diciembre 2005Número 9

Bizkaiko ForuAldundia

Diputación Foralde Bizkaia

EN POSITIVO:Erakusketa: Emakumeenelkartegintza Bizkaian,hurbilketa historikoa

ENTREVISTA:Miren Edurne TorrealdaiArrietako Alkatea

ALBISTEAK:2006kodiru-laguntzak

Asociaciónde EntidadesHomologadas

construyendocanales de participacióny redes de colaboración

Emakumeen aurkako indarkeriak desberdintasunaren aurrean uzten gaitu. Indarkeriahorrek, gainera, gizartea garen heinean iritzi bat ematera eta konponbideakbilatzera behartzen gaitu. Genero indarkeriaren aurrean zero tolerantzia edukibehar dela esaten dugu. Koordinaziorako akordioen bidez, konponbideak ematekonolabaiteko zerikusia edo zeresana duten erakundeak eta estamentuak tarteansartzen ditugu. Atzera begiratzen dugu arrazoiak zein diren jakiteko eta, halaber,eskoletan, hezkuntzan eta hedapenean lan egiten dugu. Kopuruak ematen direnean,azaroaren 25a heldu eta kontuak ateratzen ditugunean, tristura baino ez da ageri.

Emakumeek erresistentzia eta iraunkortasuna erakutsi dute etengabe. Emakumeenelkarteek egun baliabide gehiago dituzte, baina oraindik eskasak; hala ere, elkartehoriek erakundeak heltzen ez diren alderdietan lan egiten dute. Benetakoezbeharrek leher egiten duten tokian, hainbat aldiz traizionatu den arima jostenden toki horretan, badaude laguntza ematen duten emakumeak; euren arazoakalde batera utzita indarra hartu eta besteen alde sorbalda, besoa edo ulertzenduen begirada bat eskaintzen duten emakumeak.

Urtea amaitzear dago; beraz bada garaia atzera begiratzeko eta, itxaropenezbeteta, denbora gutxian gauzak zenbat aldatu diren berrikusteko. Eskerrak ematekogaraia da. Eskerrak eman behar baitzaizkie, lehen, euren ahalbideetatik bultzaegiten ibili eta agian sekula ikusi ez zuten munduarekin amets egiten ibili zirenhoriei. Denboran zehar bizi izan diren hainbat emakume lotu ditu desberdintasunak;emakume horiek desberdintasunari aurrez aurre begiratu zioten, kendutakoduintasuna berreskuratzeko borroka egiteko prest.

Emakume haiek eskatzen zuten askapena erakundeek planifikatu duten berdintasunabihurtu da. Genero indarkeria, orain, estatu-mailako arazoa da. Baliabideak–harrera-etxeak, larrialdietarako telefonoak, politika integralak– eta informazioa–estatistikak, protokoloak, egiteko onen katalogoak– indarkeria kudeatzekodiseinua osatzen dute. Beste emakume batzuk hartzen dute orain lekukoa, betieredenoi gogorarazteko indarkeriaren sustraiak emakume eta gizonek bientzat dutengizarte-ereduaren euskarriak direla. Baliabideak falta dira eta, halaber, baliabidehoriek ez dira nahiko. Haratago begiratu behar da, pertsonen bizi-proiektuakeuren sexuaren arabera baldintzatzen dituen sistema bera zalantzan jarriz.

Ahalegin guztiak behar dira. Konponbideak bilatzeko eta aurre neurriak hartzekoesku gehiago behar dira. Galdera berriak, ekintzak, datuak eta irudimena beharditugu. Egun agertzen diren ezberdintasunak egitura berberetatik sortzen dira,baina itxura berriak hartu eta, ondorioz, kategoria ezberdinak eskatzen dituzte.Zenbaketa eginez eta gure aurrekoei so eginez horren balioaren neurria lortzendugu. Zenbaketa eginez eta aurrera begiratuz emakumeen eta gizonen artekoberdintasuna bultzatzen duen gizarte-proiektuaren ahalmen izugarri eraldatzaileasentituko dugu.

EDITORIALA

José Luis BilbaoBizkaiko Ahaldun Nagusia

EN POSITIVO: .......................Págs. 3 a 13Erakusketa: Emakumeen elkartegintza Bizkaian,hurbilketa historikoa

ENTREVISTA: ......................Págs. 14 y 15Miren Edurne Torrealdai ErezumaArrietako Alkatea

ALBISTEAK: ...............................Pág. 15• 2006ko diru-laguntzak• Asociación de Empresas Homologadas

EDICIÓN Y DIRECCIÓN:Diputación Foral de Bizkaia.Gabinete del Diputado General.Secretaría General Técnica de Políticas de Género.Gran Vía, 2548009 BilbaoTel.: 94 406 80 00

COORDINACIÓN:Infopolis 2000, s.l.

MAQUETACIÓN:Infopolis 2000, s.l.

IMPRIMENovoprint

DEPÓSITO LEGALBi-2479/02

Se permite la reproducción total o parcial de los artículos siempre que secite su procedencia. La entidad editora no se identifica necesariamente conlas opiniones incluídas en los artículos ni colaboraciones.

3berdintasuna - n.º 9 - Diciembre 2005

Por medio de esta exposición,enmarcada en las actividades deapoyo a la consolidación ypromoción del tejido asociativode mujeres en el TerritorioHistórico de Bizkaia, el Área dePol í t icas de Género de laDiputación Foral de Bizkaia haquerido poner la atención en latrayectoria del asociacionismo demujeres en nuestro territorio,procurando un espacio desensibilización hacia la contribuciónal cambio social que la actividademanada desde ese ámbito havenido imprimiendo en la sociedadvizcaína.

La muestra fue inaugurada durantela III Feria de Asociaciones deMujeres, celebrada el mes de mayoen E l Arena l de B i l b ao.Simbólicamente, la disposición delos carteles, flanqueando amboslados del espacio principal de la

Feria, arropaban la entrada a unrecinto convertido en escenariode la actividad de las asociacionesintegrantes del Foro para laIgualdad de Mujeres y Hombres, yde numerosos eventos.

La exposición, que arranca con elsufragio y llega hasta el movimientoactual, esboza en diez cartelesalgunos de los rasgos mássignificativos de la actividad de lasmujeres en torno a grupos dedistinta índole, al tiempo que sehace eco de los principales hitosque definen su actividad asociativaa partir de los años setenta. Encada tema confluyen texto eimágenes, atesoradas en archivoshistóricos o gentilmente cedidaspor distintas entidades, que hanpermitido retratar la participaciónsocial de los grupos de mujeresdesde los años treinta del siglopasado.

La primera parte de la muestradibuja el periplo del asociacionismode mujeres hasta esa fecha, desdeuna perspectiva global que abordalos aspectos más relevantes de laactuación, en Bizkaia, de los gruposque operaban tanto en el ámbitopolítico, como en el laboral, en elcultural o en el religioso.

La segunda parte de la exposiciónse reserva para acontecimientoscuya trascendencia contribuyó a laapertura de otros procesos oreforzó el debate que desde elmovimiento asociativo de mujeresse planteaba a lo establecido; es elcaso de la celebración en laUniversidad de las primerasjornadas organizadas por los gruposfeministas, la actividad generada entorno a los juicios por aborto enBasauri o la concurrencia a laselecciones de 1978 de la listaelectoral que mujeres ermuatarras

presentaron con intención de “parirun pueblo distinto”.

Se guarda asimismo un espaciopara la actividad de los poderespúblicos y las herramientasinstitucionales de cara a promoverla igualdad de mujeres y hombres,cerrándose esta aproximaciónhistórica al asociacionismo demujeres en Bizkaia que recoge laexposición, con la referencia a laactividad actual de los grupos demujeres en la defensa de nuestrosintereses y derechos.

Una nueva fase para esta muestrase inicia ahora ya que, revestidade carácter itinerante, de cara af avo re c e r s u d i f u s i ó n yacercamiento a la población deBizkaia, se contempla su cesióntemporal a los municipios que losoliciten. La primera cita, enErmua.

EN POSITIVO

Emakumeen elkartegintza Bizkaian,hurbilketa historikoa

••••Aproximación histórica alasociacionismo de Mujeres en Bizkaia



Ahaldun NagusiarenKabinetea

Gabinete del Diputado General

berdintasuna - n.º 9 - Diciembre 20054

EN POSITIVO

(1) Hauteskunde Orokorretarako hauteskunde propagandan,Bilbon. Argazkia: Auñamendi Artxiboa.Intervención activa de mujeres en la propaganda electoral, para lasElecciones Generales del 19 de noviembre de 1933, en Bilbao.Foto: Archivo Auñamendi.

(2) 1933ko azaroaren 5a. Euskal Estatuturako Hauteskundeak.Emakumeek hauteskundeetan parte hartzeko eskubidea izan zutenaurreneko aldia. Argazkia: AGG-GAO OA 3230.Gipuzkoako Foru Aldundia. Gipuzkoako Artxibo Orokorra.5 de noviembre de 1933. Elecciones al Estatuto Vasco. Primera vez quelas mujeres tienen derecho a participar en unos comicios.Foto: AGG-GAO OA 3230.Diputación Foral de Gipuzkoa. Archivo General de Gipuzkoa.

(3) 1933ko azaroaren 5eko Autonomia Estatutua onestekoplebiszitua. Emakumeak bozkatzeko biltzen dira, 1931ekokonstituzioari esker. Argazkia: Auñamendi Artxiboa.Plebiscito para la aprobación del estatuto de Autonomía de 5 denoviembre de 1933. Las mujeres se agopan para votar, merced a laconstitución de 1931. Foto: Archivo Auñamendi.

(4) Jendea Bilboko hautesleku baten aurrean itxaroten 1933koazaroaren 19ko hauteskunde orokorretan botoa emateko. Gehienakemakumezkoak dira. Argazkia: Auñamendi Artxiboa.Cola, mayoritariamente femenina, ante un colegio electoral de Bilbaopara votar en las Elecciones Generales del 19 de noviembre de 1933.Foto: Archivo Auñamendi.

Errepublikako 1931koEspainiako Konstituzioakadinez nagusiak ziren

emakumeei, hau da, garai hartan 23urte edo gehiago z ituztenemakumeei botoa ematekoeskubidea bermatu zien. Bistanzenez, eskubide hori atzerapenezeman zitzaien, Iparramerikako besteestatu batzuen (Wyoming, 1869),Zeelanda Berriaren (1893) etaEuropako herrien (berauen arteanFinlandia aitzindaria izan zenemakumeei botoa ematen uzten,1906an utzi zielarik) aldean.Sufragioa emateko berandutzarenzioak honakook izan dira: herriaindustrializatze-prozesuan sartzenberandu ibiltzea eta doktrinal ibera letat ik urrun egotea,kontserbadorismo katolikoa“etxekotasun”aren ideiareninguruan antolatutako gizarteeg i turaren indarra ld ia etaemakumea “etxeko aingeru”, amaedo emaztetzat hartze arketipikoa,Zigor Kodea (1870), MerkataritzaKodea (1885) eta Kode Zibilai n d a r re a n z i t u z t e n l e g ebaztertzaileek indartua.

XIX. mendean zehar, Espainian,feminismoak gizarte arloarekikojoera handiagoa izana zuen. Izanere, mende horretako beraren

jarrerei zegokienez, hezkuntzarakoeta lanerako eskubideak berdintasunosoa eta sufragioa aintzatestekopolitika arloko eskubidea bainogehiagotan aldarrikatu zituen. Botoaemateko aukera lortu aurre-aurretiko mendean, ConcepciónArenal eta Emilia Pardo Bazán indarhandiz agertu ziren emakumearengizarte eskubideen alde, gizartefeminismoaren bitartez.

Gizarte arlotik politika arlorakoeboluzio gisa aipatu behar daEspainiako Emakumeen NazioElkartea (ANME) (1918). Bertakoburuzagietakoa izan zen ClaraCampoamorrek (Victoria Kentekinbatera eta Margarita Nelkenekinbatera II. Errepublikan gorteetanlehenengo hiru diputatuetako batizan zenak) eragin erabakigarria izanzuen emakumeek botoa gizonenbaldintza berdinetan ematekoaukera lortzeko. Era berean, Carmende Burgos, Espainiako EmakumeenGurutzadan buru zena, sufragioarenaldeko lehenengo manifestaziorajoan zen Madri la 1921ean.

Errepublikaren 1936ko porrotarenostean eta erregimen frankistae z a r r i o n d o re n , 1 9 7 8 koKonstituzioa egin arte ez zensufragio unibertsala berreskuratu.

a Constitución española del a I I R e p ú b l i c a e n1931garantiza el derecho al

voto a las mujeres que cuenten conla mayoría de edad, situada en 23años en la época. Con evidenteretraso respecto de otros estadosnorteamericanos (Wyoming, 1869),de Nueva Zelanda (1893) y depaíses europeos (entre los queFinlandia fue pionero en laconcesión del sufragio a las mujeresen 1906), la demora en elreconocimiento del sufragio seexplica por la tardanza del país enla inclusión en el proceso deindustrialización, su alejamiento delas doctr inas l ibera les , e lconservadurismo católico, lavigencia de una estructura socialarticulada en torno a la idea de la“domesticidad” y de la concepciónarquetípica de la mujer como “ángeldel hogar”, madre o esposa,reforzada por una legislacióndiscriminatoria que mantenía envigencia los Códigos Penal (1870),de Comercio (1885) y Civil (1889).

Durante el siglo XIX, en España elfeminismo había experimentadomayor inclinación hacia el terrenosocial, traducida en actitudesreivindicativas sobre los derechosa la educación y al trabajo, que hacia

el plano político, orientado alreconocimiento de la plena igualdady del sufragio. En el siglo precedentea la consecución del voto las vocesde Concepción Arenal o EmiliaPardo Bazán se alzaron abogandopor los derechos de la mujer através de un feminismo de tintesocial.

Como evolución de lo social a lopolítico, en torno a 1920 resultaobligado citar a la AsociaciónNacional de Mujeres Españolas(ANME) (1918), de cuyas líderes,Clara Campoamor (una de las tresprimeras diputadas en las cortesdurante la II República junto aVictoria Kent y Margarita Nelken)influyó decisivamente en el accesode las mujeres al ejercicio del votoen idénticas condiciones que las delos hombres; al mismo tiempo quea Carmen de Burgos, quien, a lacabeza de la Cruzada de MujeresEspañolas, asiste a la primeramanifestación a favor del sufragioen el Madrid de 1921.

Tras la derrota de la República en1936 y el establecimiento delrégimen franquista, habrá queesperar hasta la Constitución de1978 para recuperar el sufragiouniversal.

LII.

(1) (2)

(3) (4)

Sufragio Unibertsala / Sufragio Universal


EN POSITIVO

“Emakume Abertzale Batza” izeneko emakumeenantolakundearen agerraldia. Argazkia: EuskalAbertzaletasunaren Museoa. Artea.Concentración de la organización de mujeres “EmakumeAbertzale Batza”. Foto: Museo del Nacionalismo Vasco. Artea.

Bere jertseetan “viva el feminismo” (gora feminismoa)eslogana daramaten emakume taldea. 1932. urtea.Argazkia: Auñamendi Artxiboa.Grupo de mujeres con el slogan “viva el feminismo” en susjerseys. Año 1932. Foto: Archivo Auñamendi.

Mujeres delakoaren 1. zenbakia, berau gerra etafaxismoa-ren aurkako emakume batzordearenorganoa zen. Bilbon, 1937. urteko otsailaren 6an.Argazkia: Auñamendi Artxiboa.Número 1 de Mujeres, órgano del comité femenino contrala guerra y el fascismo. Bilbao, 6 de febrero de 1937.Foto: Archivo Auñamendi.

“Emakume Abertzale Batza”-ko kidea, erakundearenbandera daramana.Argazkia: Euskal Abertzaletasunaren Museoa. Artea.Integrante de “Emakume Abertzale Batza” con la bandera dela organización.Foto: Museo del Nacionalismo Vasco. Artea.

makume Abertzale Batza(EAB), emakume abertzaleenerakundea,1922ko apirilaren

10ean eratu zen, Euzko AlderdiJeltzalearen barruan. Propagandaabertzalean, ongintzan, euskalemakume eta umeentzakoheziketan, eta ideia abertzaleendefentsan militanteei laguntzaanimikoa emateko zerbitzuetanegiten zuten lan. Erakunde honekemakumeei etxetik kanpo lanegiteko aukera eman zien. Guztira20.000 kide izan zituen.

EABk zenbait fase izan zituen bereibilbidean, baina ezin izan zen erabatgaratu, Gerra Zibila heldu baitzen(1936-1939). Horrela, emakumeenestereotipo berriak sortu ziren,antolatzeko modu ezberdinetanlekua aurkitu zutenak.

Euskal emakume katolikoak,komunistak, sozia l istak etaerrepublika zaleak Agrupación deMujeres Antifascistas izenekoerakundean (AMA) sartu ziren.Erakunde hau 1933. urtean sortu

zen, eta Dolores Ibarruri ,“Pasionaria”, zuen buru. EuskadinPalmira Arnáiz zuen bozeramaile.Faxismoa borrokatzea helburunagusi izanik, talde honek bere lanazenbait gaitara zuzendu zuen:askatasuna, justizia, bakea, lana,kultura, hezkuntza, emakumeeneskubideak hobetzea, eta emakumeapolitikan eta gizartean sartzea.Batzorde Nazionaletako bat Bilbonjarri zuten. “Emakume LangileenEtxeak” irekitzeko eginkizuna emanzitzaion, emakumeei formaziokultural, politiko eta profesionalaemateko. AMAk 60.000 kidetik goraizan zuen, estatu osoko herrietanbarreiatutako taldeetan.

Sección Femenina izenekoaMadrilen sortu zen 1934an,Falangeak bultzaturik. 1936tikaurrera Bizkaia izan zuen bereordezkaritzen artean. Bere kideakemakumeak prestatzen aritzenziren, emakumeak famil iakoamaren ideia la bete zezan,espainiar aberriaren zerbitzutanbetiere.

makume Abertzale Batza(EAB), la organización demujeres nacionalistas vascas

queda constituida el 10 de abril de1922, en el seno del PartidoNacionalista Vasco. Proponía suactuación en las esferas deP ropa g anda Nac iona l i s t a ,Beneficencia, Educación para lasmujeres vascas y la infancia, yServicios de apoyo anímico a lamilitancia en la defensa de los idealesnacionalistas. Tuvo de rupturista laposibilidad para estas mujeres derealizar actividades fuera de sushogares. Integró a 20.000 mujeres.Tras superar varias fases en sutrayectoria, el desarrollo de EABquedó truncado por la Guerra Civil(1936-1939), propiciándose elsurgimiento de nuevos estereotiposde mujer que hallaron su lugar enlos diversos modos de organización.

Mujeres católicas vascas, comunistas,socialistas y republicanas seintegraron en la organización unitariaAgrupación de Mujeres Antifascistas(AMA), fundada en 1933, y presidida

por Dolores Ibarruri, “Pasionaria”,con Palmira Arnáiz como portavozen Euskadi. Bajo la premisa de lacombatividad contra el fascismo, lalabor del grupo se centró en eldiscurso a favor de la libertad, lajusticia, la paz y el trabajo, la cultura,la educación y la mejora de losderechos de la mujer, y por laincorporación de la mujer al foropolítico y social. Uno de los ComitésNacionales se radicó en Bilbao,encargándose de la apertura de“Hogares de la Mujer Trabajadora”cuya función consistía en procurarformación cultural, política yprofesional a las mujeres. La AMAllegó a reunir una cifra superior a60.000 afiliadas en más de las 255agrupaciones locales estatales.

La Sección Femenina, fundada en 1934en Madrid a instancias de la Falange,contará desde 1936 con Bizkaia entresus delegaciones. La línea de acciónde las militantes se dirigía a lapreparación de la mujer para queésta alcanzara el ideal de madre defamilia al servicio de la patria.

EE

Mugimendu PolitikoaMovimiento Político


EN POSITIVO

I n d u s t r i a - i r a u l t z a kberrikuntza handiak ekarrizituen lana ulertzeko orduan.

B i z k a i a n , i t s a s a d a r r aindustr ia l izatzeko prozesuaeraldaketa-prozesu moduandokumentaturik dago. Faktorehorren eraginez, XIX. mendearenbukaeran, batez ere nekazaritzatikbizi zen gizarte batean, emakumeaeuskal baserrietako betiko etxekol a n e t a n , n e k a z a r i t z a n ,abeltzaintzan, basogintzan etaa r t i s au t z an a r i t z en zena ,meatzetan eta siderurgian jardutenhasi zen.

XX. mendeko lehen hamarurteetan, emakumeek neskamegisa eta ostalaritzan aurkitu zutenetxeko errenta handitzeko bidea.

Gerra Zibilaren ostean, 1940anzehazki , emakumeen ar teanbiztanleria aktiboa %16,3koa zen,b a t e z e r e n e k a z a r i t z a n ,merka t a r i t z an , i ndus t r i an ,erli j ioan, etxeko lanetan etaehungintzan. 1975ean, berriz,% 2 6 , 4 z e n p o r t z e n t a j e a ,administrazioan, nekazaritzan,merkataritza eta salmentetan, goi-

fun tz ionar ioen ar tean e taenpresen zuzendaritzan, industriaeta garraioan, eta profesionaleneta tekn ikar i en adarre tanbanatuta.

Primo de Riveraren diktaduran( 1 9 2 3 - 1 9 3 0 ) e m a k u m e e nsindikazio katolikoa bultzatu zen.II. Errepublikarekin (1933-1936)sindikatu sozialistek emakumepiloa hartu zuten afiliatu gisa.Antzean gertatu zen SOV/STV(Solidaridad de TrabajadoresVascos) sindikatu abertzalearekin.Hemen, gainera, emakumeensindikatuak ere sortu ziren.

Bilbon, 1970eko urtarrilaren20an, Emakumeak SustatzekoBizkaiko Zentroa izeneko kulturfundaz ioa era tu zen , g auregungo Emakumeak SustatzekoBizkaiko Zentroen aurrekaria.Berez , 1962an ab iatu z irenzentro horiek, UNESCOrengomendioa beteaz. Helburuaemakume helduak heztea etasustatzea zen, famili, gizarte etalan kontuetako integrazioanhobekuntza kual itat iboa lorzezaten.

La Revolución Industrial trajoconsigo grandes innovacionesen la concepción del trabajo

para mujeres y hombres, en el casode Bizkaia se documenta el procesode industrialización de la ría de Bilbaoen clave transformadora de lasrelaciones de género, posibilitandoel tránsito de una poblacióneminentemente agrícola hacia finalesdel siglo XIX, en la que la mujer sededicaba al caserío (laboresdomésticas, agropecuarias, forestales,artesanales) a otra minera ysiderúrgica.

En el primer decenio del siglo XX,las mujeres hallaron en el serviciodoméstico y en el hospedaje unmedio para incrementar el nivelrenta familiar.

Avanzando en el tiempo, tras laGuerra Civil, en 1940 se registrabauna tasa de 16,3% de población activafemenina, concentrada en lossectores agricultura, comercio,industria, religión, servicio domésticoy textil, mientras que en 1975 elascenso se situaba en un 26,4%d i s t r ibu ido en l a s ramasadministración, agricultura, comercio

y ventas, funcionariado superior ydirección de empresas, industria ytransporte, y profesional y técnica.

La dictadura de Primo de Rivera(1923-1930) proporcionó impulsoa la sindicación católica de mujeres,con el advenimiento de la II República(1933-1936) los sindicatos socialistasfueron los que recibieron a un gruesode mujeres entre sus afiliados, altiempo que en el nacionalistaSOV/STV (So l idar idad deTrabajadores Vascos) llegaron acrearse sindicatos de participaciónexclusivamente femenina.

En Bilbao, el 20 de enero de 1970se legitima la Fundación Cultural denombre Centro de Promoción dela Mujer de Vizcaya, antecedente delos actuales Centros de Promociónde la Mujer de Bizkaia, cuyo puntode arranque se situaba en 1962, enrespuesta a la recomendaciónmundial de la UNESCO. Su metaradica en el impulso dado a laeducación y la promoción de lasmujeres adultas para lograr unamejora cualitativa en su integraciónen los aspectos familiar, social ylaboral.

Zenbait emakume lantegi bateanlanean Gerra Zibilaren hasieran.1936. urtea. Argazkia: EuskalAbertzaletasunaren Museoa. Artea.Mujeres trabajando en una fábrica alinicio de la Guerra Civil. Año 1936.Foto: Museo del Nacionalismo Vasco.Artea.

Emakume grebalarien taldea.1910. urtea.

Argazkia: Auñamendi Artxiboa.Grupo de mujeres huelguistas.

Año 1910.Foto: Archivo Auñamendi.

“Centro de Promoción de la Mujerde Vizcaya” delakoak sustatutakoHaurtzaintza zabaltzeko I. Ikastaroaixteko ekitaldia. Argazkia: BizkaikoEmakumea Sustatzeko Zentroa.Acto de clausura del I Curso dedivulgación de Puericultura promovidopor el “Centro de Promoción de laMujer de Vizcaya”. Foto: CentroPromoción de la Mujer de Vizcaya.

Emakumeek parte hartze aktiboadute lantegietan 30etako

hamarkadan.Argazkia: Euskal

Abertzaletasunaren Museoa. Artea.Las mujeres toman parte activa enlas fábricas en la década de los ´30.

Foto: Museo del Nacionalismo Vasco.Artea.

Gizarte eta Lanaren arloko MugimenduaMovimiento Social / Trabajo

I L


860-1930 bitarteko urteetanB i z k a i a k e m a k u m ealfabetatuen %16,13ko tasa

izan zuen. XIX. mendean mutilakziren bigarren mailako ikasketakeg i ten z i tuz tenak ; neskak ,o s t e r a , b a t z u k l a n b i d e -ikastetxeetara joaten z irenmaistra izateko asmotan, etabeste batzuek, burgesiakoak,kultur ikasketak egiten zituzten.

Mende berr i a ren has i e ranemakumezkoen erlijio-ordenabatzuk Bizkaian kokatu ziren,Frantziatik etorrita, eta erlijioikastetxeak zabaltzen hasi ziren.Etxeko lanak, ohitura onak etafrantses hizkuntza irakastenzituzten. Mendean aurrera eginahala apurka-apurka ugaritu eginziren bigarren mailako ikasketakegiten zituzten emakumeak,b a i n a e z z i r e n d e n a kunibertsitatera igarotzen. Datuargigarri gisa, azpimarratzekoada Deustuko Unibertsitateak1959 . ur tean onar tu zue laemakumezko lehenengo ikaslea.

Bilboko Resurrección María deAzkue ikastolaren legeztapena

Euskaltzaindiak kudeatu zuen.Aparteko salbuespena izan zenh e z k u n t z a n , e u s k a r a z k ohezkuntza ezkutuan egiterabehartuta zegoelako testuingurusoziopolitiko hartan.

Ikastola honetan, emakumeeka k t i b o k i l a n e g i n z u t e n .Emakume bat i otu z i tza ionirek i tzeko ide ia , e ta lehenirakaslea emakumezkoa izanzen, andereño bat.

Bilbon 1886tik dagoen Esclavasdel Sagrado Corazón de Jesúsi k a s t e t xe ko I k a s l e O h i e ne l k a r t e a k k a r i t a t e a r e nprintzipioan oinarritzen ditubere ekintzak; besteak beste,b a z t e r t u t a k o z o n e t a nlaguntzea eta katekesia ditutresna nagusi . Elkarte honekemakumezkoen lehen tunasor tu zuen 1961ean. Ta ldeahamabi gaztek osatzen duteeta adinekoen egoitzetan etaosasun erakundeetan jotzend u t e , k o n g r e g a z i o a ka n t o l a t u t a ko b i z i k i d e t z a -e g o n a l d i a k a n i m a t z e k oe g i n b e h a r r a a h a z t u g a b e .

Durante el período 1860-1930 Bizkaia registraba unatasa de al fabetización

femenina del 16.13%. En el sigloXIX, eran los hombres quienesaccedían a la segunda enseñanza,mientras que para las mujeres sedestinaban los centros profesionalespara el estudio del magisterio o losculturales para las jóvenespertenecientes a la burguesía.

El cambio de siglo trajo consigo elasentamiento en Bizkaia de órdenesreligiosas femeninas de procedenciafrancesa y la consiguiente aperturade Colegios religiosos, que ofrecíaninstrucción en labores, buenascostumbres y lengua francesa. Estesiglo testimonia el acceso paulatinode las mujeres a los estudiossecundarios, aunque ello no setraduzca obligatoriamente en sucontinuidad en los universitarios.Como dato ilustrativo, resultadestacable que la Universidad deDeusto admitiera a la primeraalumna en 1959.

La legalización de una ikastola enel Bilbao de 1967, ResurrecciónMaría de Azkue, fue gestionada por

Euskaltzaindia. Supuso un hechoexcepcional en el panoramaeducativo, dado el contextosociopol ít ico procl ive a laclandestinidad a la que se viosometida la educación en lenguavasca.

En esta ikastola las mujerestrabajaron activamente, su aperturapartió de la idea de una mujer y enla docencia fue mujer la primeraandereño.

La asoc iac ión de Ant iguasAlumnas del colegio Esclavas delSagrado Corazón de Jesús,asentado en Bilbao desde 1886,entre otras acc iones queencuentran su fundamento en elprincipio de caridad, se sirve dela catequización y del servicioasistencial en zonas marginales.AA cuenta con la creación de laprimera tuna femenina en 1961.El grupo, compuesto por docejóvenes, actuará en residenciasde l a Tercera Edad y eninst i tuciones sanitar ias , s indescuidar la tarea de animaciónen las convivencias programadaspor la Congregación.

Bilboko Arte eta Lanbide Eskolakoirakasle eta ikasle nabarmenak.1910. urteko urrian.Argazkia: Auñamendi Artxiboa.Profesora y alumnas destacadas de laEscuela de Artes y Oficios de Bilbao.Octubre de 1910.Foto: Archivo Auñamendi.

“Colegio de Las Esclavas de Tíboli”-ko ikasle ohien emakumeen lehentuna 1961.urtean.Argazkia: “Las Esclavas” Ikastetxea.Primera tuna femenina deex–alumnas del “Colegio de LasEsclavas de Tíboli” en 1961.Foto: Colegio “Las Esclavas”.

“Colegio de Las Esclavas de Tíboli”-ko ikasle ohien saskibaloiko

emakume taldea 1962an,garaikurra hartzen ari direla.

Argazkia: “Las Esclavas”Ikastetxea.

Equipo femenino de baloncesto deex–alumnas del “Colegio de Las

Esclavas de Tíboli” en 1962,recogiendo un trofeo.

Foto: Colegio “Las Esclavas”.

Bilboko Maistren EskolaArruntaren inaugurazioa.

1912. urtea.Argazkia: Auñamendi Artxiboa.Inauguración de la Escuela Normalde Maestras, de Bilbao. Año 1912.

Foto: Archivo Auñamendi.

EN POSITIVO

Mugimendu KulturalaMovimiento Cultural

1 D


EN POSITIVO

Mugimendu ErlijiosoaMovimiento Religioso

Acción Católica de la Mujer”izenekoa Bilbon jaio zen1920an. Madrilen, berriz,

1919ko martxoaren 29an sortuzuen Gisasola kardinalak, gizartemugimendu kristauaren barruanfeminismoa txertatzeko asmoz.Horretarako, emakumeen elkartekatoliko guztiei elkarte berriarekinbat egiteko eskatu zitzaien, lanekoeta gizarteko arazoetan sasoiberrietara egokitzeko.

Estatutuetan elkartearen helburuajasotzen zen: espainiar emakumeeninteres erlijioso, moral, juridiko etaekonomikoen defentsa. Elkartearenlehen etapan, lehentasuna berekideen formazioa izan zen,feminismo kristau bat definitzea etaemakumeek sindikatuetan partehartzea, azken kontu hori ikuspegierreformista batetik. ACkaldarrikatzen zuen feminismoakunean uneko e skak i zune ierantzuteko bidea hautatu zuen.Horren ildotik, lanaren kapituluaridagokionez, ardatz moduan esandaiteke ondoko hauek salatuzituztela: ogibidesarien urritasuna;gehiegizko ordutegiak; fabrika etatailerren osasun baldintza txarrak;behin baino gehiagotan ama izatea

kontuan ez hartzea. Horrenguztiaren ondorioz emakume etagizonen soldatak berdintzeaeskatzen zuen, eta bederatzi ordukolansaioa ezartzea, asteburuetakoatsedena eta etxez etxeko lanerakohigiene eta babes neurriak hartzea.

Emakumezkoak partaide izan diraElizaren barruko mugimendubatzuetan. Esate baterako, JOC(Juventud Obrera Cristiana)Espainian sortu zen 1925ean, eta1932. urterako nazioarteanzabaldurik zegoen; gerra zibilarenondoren, 1947. urtean hasi zenberriro jardunean, eta urtehorretatik aurrera emakume-elkarteak izan zituen bere baitan.Bizkaian, mugimendu horretakoemakumezkoen eta gizonezkoenelkarteek bat egin zuten 1969.urtean.

Hasieratik bertatik, gazte langileekjasaten zituzten baldintza gogorrenko n t r a a g e r t u z e n J O Cmugimendua: lanean goizezi hasibeharra, legeen urratzeak, behin-beh ineko ta suna , u g a zabenbidegabeker iak , l angabez ia ,oinarrizko hezkuntzarik eta lanbideheziketarik eza…

La Acción Católica de laMujer nace en Bilbao en1920, en Madrid lo había

hecho el 29 de marzo de 1919 bajoel impulso del cardenal Guisasolacon la idea de dar cabida alfeminismo en el Movimiento socialcristiano, para lo cual se solicitó laadhesión de todas las asociacionescatólicas femeninas existentes o defutura fundación, con vistas a asumirlas exigencias de los nuevos tiemposen aquello competente a laproblemática social y laboral.

De igual manera que sus estatutosrecogían el objetivo de su obra: ladefensa de los intereses religiosos,morales, jurídicos y económicos dela mujer española; en la primera etapade su andadura, se preocupa por laformación de sus integrantes, ladefinición de un feminismo cristianoy por la participación sindical delas mujeres; esto último desde unaperspectiva reformista. El feminismoque AC abanderaba se inclinó porresponder a exigencias puntuales;precisando aquello que compete alcapítulo trabajo, se centró en ladenuncia de la escasez salarial, delos horarios abusivos, de lainsalubridad en fábricas y talleres,

de la falta de consideración a lam a t e r n i d a d m ú l t i p l e , e nconsecuencia , reclamaba laequiparación del sueldo de lasmujeres con el de los hombres, laimplantación de la jornada laboralen nueve horas con asueto de finde semana y la adopción de medidasde higiene y de protección para eltrabajo a domicilio.

En e l seno de l a I g les i a ,movimientos como JOC (JuventudObrera Cristiana), creado enEspaña en 1925 y ya internacionalen 1932, integraron a agrupacionesde mujeres desde 1947, año queinaugura la fase de reaparición,después de la guerra civil, hastala unificación con la de loshombres en 1969, en el caso deBizkaia.

Desde sus inicios, la JOC semanifestó contra las condicionesdesfavorables que soportaba lajuventud obrera: la precocidad encuanto a la edad de incorporaciónlaboral, el incumplimiento de lalegislación, la eventualidad, laarbitrariedad patronal, el desempleo,la falta de formación primaria yprofesional…

Emakumeen bilera euskal etxe batean,gai nagusia erlijioa dutela.Argazkia: Euskal Abertzaletasunaren Museoa. Artea.Reunión de mujeres en un hogar vasco en torno a la religión comotema central.Foto: Museo del Nacionalismo Vasco. Artea.

Sestaoko Patronatuko JOFAC-eko kideak.1958. urtea.Argazkia: JOC–“Juventud Obrera Cristiana”Integrantes de la JOFAC del Patronato de Sestao.Año 1958.Foto: JOC–“Juventud Obrera Cristiana”.

JOC-eko militanteak gazteriako meza batean, Patronatuan Sestao.1970. urtea.Argazkia: JOC–“Juventud Obrera Cristiana”Militantes de JOC en una misa de juventud, El Patronato, Sestao.Foto: JOC–“Juventud Obrera Cristiana”.

“ L


EN POSITIVO

977ko abenduan, EuskalHerriko Unibertsitatean,Leioan, Emakumeari buruzko

I. Jardunaldiak egin ziren, Euskadikotalde feministek antolatuta. Horizela eta, taldea egonkortu zen.Adierazpen-askatasuna bereizgarrizuen topaketan, abenduaren lauegunetan (8-11) , zapa lketapatriarkala aztertu zen eta edukizeztabaidatu ziren sexualitatea,patriarkatua eta lana. Jardunaldiak11n bukatzea xedatu zen. Orduanal ternat ibak jorratu z iren.

Zazpi urte geroago, 1984komartxoan, II. Jardunaldi Feministaki z an z i ren . Ber t a ra tu takoemakumeek honakook aukeratuzituzten eztabaidagai nagusi bezala:politika feminista, borroka etaantolaketarako metodologia,maitasunaren azterketa kontutanhartuta, lana, zientzia, osasuna etamugimendu feminista bera. Horiegin zen Euskadiko ErakundeFemin i s t ak proposa tu t ako

programarekin bat etorririk.Erakundeetara hurbiltzearenkomenigarritasunari buruzkoplanteamenduak elkarren kontrakoiritziak piztu zituen. Horrela,zelanbait, ekimenaren aldekosektoreak Emakumearen EuskalErakundearen ideia agertu zuen.

Hirugarren jardunaldiak egin artehamarkada bat pasatu zen, 1994koabenduaren 8tik 11ra artekoak eginarte. Beraietan “Mugarik ezemakumeontza t ” l e lopeaneztabaidatu ziren orduko egoera etaaldaketa perspektibek mugimendufeminista ukituko zuten neurria.Marko horretan, honako gaiokjorratu ziren eztabaidak eta tailerrakprogramatu ziren: indarkeria etabakea, martxoaren 8ko ospakizuna,hezkidetza, komunikabideak,ekologia, espetxeak, HIESA,internazionalismoa, indarkeriasexista, etxeko emakumezkolangileak, tortura eta emakumegazteak.

En diciembre de 1977, en laUniversidad del País Vascoen Leioa, se celebraron

las I Jornadas de la Mujer, cuyaorganización corrió a cargo de losgrupos feministas de Euskadi, y quesignificaron la estabilización delcolectivo. Caracterizado por lalibertad de expresión, durante cuatrodías de diciembre (8-11), el encuentroanalizó la opresión patriarcal y diocontenido a debates en torno a lasexualidad, el patriarcado y el trabajo,mientras que para la clausura sedispuso el día once, en el que setrataron las alternativas.

Siete años más tarde, en marzo de1984, tuvieron lugar las II JornadasFeministas. En ellas, las congregadaseligieron como núcleo de discusiónla política feminista, metodologíade lucha y de organización, a travésdel análisis del amor, la maternidad,el trabajo, la ciencia, la salud y elpropio movimiento feminista; deacuerdo con el programa propuesto

por la Coordinadora Feminista deEuskadi. El planteamiento sobre laconveniencia del acercamiento alas instituciones suscitó opinionesenfrentadas, así, de cierta manera,el sector favorable a la iniciativaperfilaba la idea de un InstitutoVasco de la Mujer.

Habrá de transcurrir una décadahasta las terceras sesiones, las del8-11 de diciembre de 1994, en lasque bajo el lema “Mugarik ezemakumeontzat/No queremoslímites para las mujeres” sedeliberará acerca de la situacióndel momento y de la medida enque las perspectivas de cambioafectarían al movimiento feminista.En este marco fueron programadostalleres y discusiones en torno ala violencia y la paz, celebración del8 de marzo, coeducación, mediosde comunicación, ecología, cárcel,SIDA, internacionalismo, violenciasexista, trabajadoras del hogar,tortura, y mujeres jóvenes.

Leioako JardunaldiakJornadas de Leioa

Euskadiko Emakumearen I. Jardunaldien bilkura, Leioan 1977.urteko abenduaren 8tik 11 bitartean burutu ziren.Argazkia: Auñamendi Artxiboa.Sesión de las I Jornadas de la Mujer de Euskadi, celebradas en Leioa del8 al 11 de diciembre de 1977.Foto: Archivo Auñamendi.

Leioan 1977. urtean burutu ziren I. jardunaldientxostenak jasotzen dituen liburuaren azala.Argazkia: Bizkaiko Emakume Asanblada.Portada del libro que recoge las ponencias de lasI Jornadas celebradas en Leioa en 1977.Foto: Asamblea de Mujeres de Bizkaia.

Euskadiko II. Jardunaldi Feministen txostenakbiltzen dituen liburuaren azala.Argazkia: Bizkaiko Emakume Asanblada.Portada del libro que recoge las ponencias de lasII Jornadas Feministas de Euskadi.Foto: Asamblea de Mujeres de Bizkaia.

Euskadiko III. Jardunaldi Feministak iragartzendituen kartela.Argazkia: Bizkaiko Emakume Asanblada.Cartel anunciando las III Jornadas Feministasde Euskadi.Foto: Asamblea de Mujeres de Bizkaia.

1 E


EN POSITIVO

Basauriko Epaiketak / Juicios de Basauri

asaurin, 1976 eta 1982bitartean, judizio-prozesuaizan zen, 11 emakume

eta gizon 1 abortuak egitenuzteaz edo egiteaz akusaturikatxilotu ostean. Gertaera horrektokiko mugak gainditu zitueneragina izan zuen. Trantsiziokogaraian ohiko den gizarte etapol it ika asaldurako garaian,elkartasun bolada zabaldu zen,Basauriko Emakume Taldearenmobil izazioak hasia. Horrekelkarrizketa soziala eta etikoaekarri zuen, eta bertan partehartu zuten talde intelektualeketa politikoek.

Gizarteak judizioak gaitzetsizituen eta horrek erakunde-proiekzioa ekarri zuen: BasaurikoE m a k u m e Ta l d e a k , Ta l d eFeministek lagunduta, UdalarenOsoko Bilkurak aparteko bileranmozio bat agerraraztea lortuzuen, adostasun politikoa ezgehiengoa iritsi ez zuena. Moziohorren bitartez auzitaratuentzako

amnistia eskatu zen, eta sexu-orientaziorako zentroak sortzeaeta abortuak egitea ukitzen zutenz i go r ko d e ko a r t i k u l u a kindargabetzea.

Azken epa i ke t an , 1982komartxoaren 16koan, abortu-e b a k u n t z a k o n a r t z e a zakusatutako 10 emakumeakabsolbitu zituzten eta 12 urtekokondena ezarri zioten abortuakeragin zituenari.

Lehen aldiz eman zuten epaileekemakumearen autonomiarena l d e k o e p a i a . B e r a i e kazaldutakoaren arabera, “ezin daabortua zigortu emakumea berabada haurdunaldiarekin jarraitug u r a e z d u e n a , b e s t e l aemakumeari ukatze baitzaio berebizi-baldintzak erabakitzekoaskatasuna” . Hori aurrekaria izanz e n 1 9 8 5 e k o L e g e aaldarrikatzeko, bal izko jakinbatzuen arabera borondatezkoabortua onartu zuena.

asauri, durante el períodocomprendido entre 1976 y1982, es testigo de un

proceso judicial que tiene su puntode partida en la detención de 11mujeres y 1 hombre acusados desometerse a prácticas abortivas ode realizarlas. El hecho llegará aalcanzar una repercusión quetranscenderá los límites de lo local.En un tiempo de convulsión socialy política propia de la época detransición, se despliega una oleada de solidaridad, iniciada por lamovilización del Grupo de Mujeresde Basauri, que dará paso a undiálogo tanto social como ético, yen la que se implicarán gruposintelectuales y políticos.

El rechazo social a los juicios setradujo en proyección institucional:el Grupo de Mujeres de Basaurirespaldado por la Coordinadora deGrupos Feministas logra que a nivelplenario el Ayuntamiento en sesiónextraordinaria eleve una mociónque no alcanzó el consenso político

ni la mayoría, mediante la cual sesolicitaba la amnistía para lasencausadas, la creación de centrosde orientación sexual y laderogación de los artículos delcódigo penal que afectaran a lasprácticas abortivas.

El último juicio, acaecido el 16 demarzo de 1982, falló a favor de laabsolución de las 10 acusadas dehaberse sometido a intervencionesabortivas y la condena a 12 años ala practicante de los abortos.

Por vez primera desde el estamentojudicial se emitió un veredicto afavor de la autonomía de la mujer,aduciendo “no se puede penalizarel aborto cuando sea la propiamujer la que no desea continuar elembarazo, ya que esto niega lalibertad de la mujer para decidirsus condiciones de vida” y sentandoprecedente para la promulgaciónde la Ley de 1985, que admitía elaborto voluntario según ciertossupuestos.

Basauriko 11 emakumeen alde egin zirenelkarretaratze ugaritako baten burua.Argazkia: “El Correo” Egunkaria.Cabeza de una de las múltiplesmanifestaciones que se realizaron a favor delas 11 mujeres de Basauri.Foto: Periódico “El Correo”.

Talde feministen bilgunea, prozesuannahasitako pertsonei laguntza ematen zaiela.Argazkia: “El Correo” Egunkaria.Concentración de grupos feministas, dando suapoyo a las personas implicadas en el proceso.Foto: Periódico “El Correo”.

B B


EN POSITIVO

Ermuko Emakumeen KandidaturaCandidatura de Mujeres de Ermua

izkaian, emakumeek profilberrira iristeko eta herritarmai lan esku har tzeko

esparruak irabazteko borrokari buruzhitz egiterakoan derrigorrezkoerreferentea da Ermua. Emakumeermuarrak bi gakogatik bihurtu diraprotagonista eta aitzindari EuskadikoAutonomia Erkidegoaren barruan,hau da, etorkizuneko ekintzakmarkatzeko moduko statu quo-ahausteko ildoak ezartzerakoan:

– Ermuako Emakumeen Kandidaturaizenekoa oso garrantzitsua izan zenudalerrian eta gero beste taldebatzuek jorratu zuten bidea irekizuen. 1987ko hauteskundeetakozerrenda horretan hamazazpiemakume zeuden, barruan eraaskotako emakumeak biltzen zituengune gogorrari aurpegia jarri zionzerrenda, alegia; eta era askotakoakziren gizarte mugimenduetakoak

zeudelako, feministak zein ezfeministak zirenak (Asamblea deMujeres de Ermua, Centro dePromoción de la Mujer, familienelkartea, Gaztetxearen aldekogazteak) eta, aldi berean, elkartegintzaridagokionez horren aurrekoesperientziarik gabeko beste asko.

– Bigarren gakoa Consejo Municipalde la Mujer izan zen, bi urteberanduago eratu zena, 1991n, etaizan ere aurreko prozesu horrenenergiaren emaitza izan zena.

Kontseilu horrek gaur egunEmakumearen Etxe sinbolikoanegiten ditu bilerak eta lehenbizikoaizan zen, ezaugarri hauekin, EuskadikoAutonomia Erkidego osoan, etaberdintasunaren arloko udalpolitikaren eztabaidetan emakumeenelkarteak eta Udaleko eskuordeakintegratu zituen.

n B i z k a i a , E r m u aconstituye un referente alhablar de la lucha de

las mujeres para definirse en unnuevo perfil y ganar espacios departicipación ciudadana. Doshitos convierten a las mujeresermuatarras en pioneras, dentrode la Comunidad AutónomaVasca, a la hora de trazar unrasgo de ruptura con el statuquo, suscept ib le de marcarorientaciones futuras:

– la Candidatura de Mujeres deErmua, de gran importancia enel municipio, abrió un caminoque ha sido seguido por otrosgrupos . Diec is iete mujeresconformaron en 1987 aquellal ista electoral, prestando surostro a un férreo núcleo quea g l u t i n a b a a u n a g r a nheterogeneidad de mujeres tanto

proven ien tes de d i s t i n tosmovimientos sociales, de índoleo no feminista (Asamblea deMujeres de Ermua, Centro deP ro m o c i ó n d e l a M u j e r,Asociación de familias, jóvenespro Gaztetxe), como carentesde bagaje asociativo previo,

– y el Consejo Municipal de laMujer, constituido pocos añosmás tarde, en 1991, fruto de laenerg ía d imanada por e lproceso anterior.

El Consejo, que hoy día se reúneen la simbólica Casa de la Mujerde Ermua, fue el primero deestas caracter í s t icas en laC o m u n i d a d A u t ó n o m a ,integrando a las asociaciones demujeres y a representantes delAyuntamiento en el debate dela política municipal de igualdad.

“Ermuko Emakumeen Kandidatura” taldekokideak. 1987. urtea.Argazkia: “Casa de la Mujer”. Ermua.Integrantes de la “Candidatura de Mujeres deErmua”. Año 1987.Foto: “Casa de la Mujer”. Ermua.

Ermuko udalerrian “Emakumearen Etxea”hartzen duen eraikina.Foto: “Casa de la Mujer”. Ermua.Edificio que alberga la “Casa de la Mujer” enel municipio de Ermua.Argazkia: “Casa de la Mujer”. Ermua.

“Ermuko Emakumeen Kandidatura”delakoaren dibulgazioko foiletoa. 1987.urtea.Argazkia: “Casa de la Mujer”. Ermua.Folleto divulgativo de la “Candidatura deMujeres de Ermua”. Año 1987.Foto: “Casa de la Mujer”. Ermua.

“Emakumearen Udal Kontseiluaren” bilera.Argazkia: “Casa de la Mujer”. Ermua.Reunión del “Consejo Municipal de la Mujer”Foto: Casa de la Mujer. Ermua.

B E


EN POSITIVO

“Emakunde-Instituto Vasco de laMujer” erakundearen logotipoa.Argazkia: Emakunde.Logotipo de “Emakunde-InstitutoVasco de la Mujer”.Foto: Emakunde.

Emakume eta Gizonen artekoAukera Berdintasun eta GenerokoPolitiketarako Foru Planarendibulgazioko agiriaren azala(2004-2007). Argazkia: BizkaikoForu Aldundia.Portada del documento divulgativodel Plan Foral para la Igualdad deOportunidades entre Mujeres yHombres y Políticas de Género(2004-2007). Foto: DiputaciónForal de Bizkaia.

4/2005 LEGEA, otsailaren 18koa,Emakumeen eta Gizonen

BerdintasunerakoaArgazkia:

parlamento.euskadi.net.LEY 4/2005, de 18 de febrero, parala Igualdad de Mujeres y Hombres

Foto: parlamento.euskadi.net.

Bizkaiko Foru Aldundiakemakumeen eta gizonen artekoberdintasunaren alde egindako

kanpainak.Argazkia: Bizkaiko Foru

Aldundia.Diferentes campañas publicitariasrealizadas por la Diputación Foralde Bizkaia a favor de la Igualdad

entre Mujeres y Hombres.Foto: Diputación Foral de Bizkaia.

Politika PublikoakPolíticas Públicas

A) Emakunde/EmakumearenEuskal Erakundea

Emakumearen Euskal ErakundeaE u s k o J a u r l a r i t z a k oLehendakaritzaren menpekoErakunde Autonomiadun bezalaeratu zuen otsai laren 5eko2/1988 Legeak. Haren xedea,honakoa da: “Euskal Herrikokultur, g izar te , pol i t ika etaekonomi b i z i t z ako e remuguztietan gizon eta emakumeenarteko benetako berdintasuneraginkorra lortzea”.

B ) Emakume e t a G i zonenBerdintasunari buruzko Legea.1988an Euskadiko AutonomiaE r k i d e g o a n e m a k u m e e naldeko hiru ekintza positibokop l a n a k o n e t s i o n d o r e n ,otsailaren 28ko 4/2005 Legeaeman zen, hau da, Emakumeeta Gizonen Berdintasunar ib u r u z k o a . L e g e h o r r e nardatzak bost oinarri orokord i ra : berd in tasuna t ra tuan ;a u k e r a b e r d i n t a s u n a ;an i z t a suna e t a d i f e ren t z i abeg i runez za in tzea ; generoikuspegiaren integrazioa etaekintza positiboa.

C) Berdintasunerako Foru Plana.2000ko maiatzaren 30ean onetsizen eta hasierako indarraldia2000-2003 hirurtekoa izan zen.Emakume eta gizonen aukeraberdintasunerako eta generopolitiketarako Foru Plana tresnaeragingarri bihurtu zen Bizkaiko L u r r a l d e H i s t o r i k o a nberdintasunaren alde lan egiteko,bere he lburuetara i r i s tekohas iera t ik erag i l e a skoreninplikazioa zuelako: sozialak,ekonomikoak, kulturalak etakiroletakoak, Bizkaian gakoakdirenak, alegia.

D) B izka iko uda len p lanakBerdintasun planak gizarteberdinzalea lortzeko baliokoduten berd inkatze metodomoduan sortzen dira eta, atazahorretan udal administrazioekapurka-apurkako murgilketa egindute berdintasunaren aldekopolitikak garatuz. Esan behar dagaur egun Bizkaiko LurraldeH i s to r i koak d i t u en 112uda l e r r i e t a ko he r r i t a r ren% 7 4 , 5 a k a u k e r aberdintasunerako bidezko planaeduki duela.

A) Emakunde/Instituto Vascode la Mujer

E m a k u m e a r e n E u s k a lErakundea/Instituto Vasco de laMujer se instituye por la Ley2/1988, de 5 de febrero, comoO r g a n i s m o A u t ó n o m o ,dependiente de la Presidenciadel Gobierno Vasco para “laconsecución de la igualdad realy efectiva del hombre y la mujeren todos los ámbitos de la vidapolítica, económica, cultural ysocial del País Vasco”.

B) La Ley de Igualdad de Mujeresy HombresTras la aprobación a partir de1988 de tres Planes de AcciónPositiva para las Mujeres de laComunidad Autónoma Vasca, sepromulga la Ley 4/2005, de 18de febrero, para la Igualdad deMujeres y Hombres. Cincoprincipios generales vertebranla Ley: Igualdad de trato, Igualdadde oportunidades, Respeto a ladiversidad y a la diferencia,Integración de la perspectiva degénero y Acc ión Pos i t i va .

C) P lan Fora l de Igua ldad

aprobado el 30 de mayo de 2000y revalidado para el periodo2004-2007, el Plan Foral para laIgualdad de Oportunidades entremujeres y hombres y Políticasde Género se convierte en uninstrumento útil para trabajarpor la igualdad en el TerritorioHistórico de Bizkaia dado quepara la consecución de susobjetivos cuenta desde su iniciocon la implicación de diferentesagentes sociales, económicos,culturales y deportivos clavesde Bizkaia.

D) Planes Municipales de losAyuntamientos de B i zka i aLos planes de igualdad sonconcebidos como métodos deequiparación para el logro deuna sociedad igual itaria; lasadministraciones locales han idoexperimentando una inmersiónpaulatina en la adopción depautas políticas de igualdad, desuerte que, a día de hoy, un74,5% de la población de los 112mun i c i p io s de l Terr i to r ioHistórico de Bizkaia dispone dep l a n d e i g u a l d a d d eoportunidades.

• •


Emakume eta Gizonen artekoBerdintasunerako Foroa. WebGunea. Argazkia: Bizkaiko ForuAldundia.Foro para la Igualdad entre Mujeresy Hombres. Sitio Web.Foto: Diputación Foral de Bizkaia.

Emakumeen munduko martxairagartzen duen kartela. 2005.urtea. Argazkia: BizkaikoEmakume Asanblada.Cartel anunciando la marchamundial de las mujeres.Año 2005. Foto: Asamblea deMujeres de Bizkaia.

Azaroaren 25ean Emakumeenaurkako Indarkeria salatzen

duen kartela. 1999. urtea.Argazkia: Bizkaiko Emakume

Asanblada.Cartel que denuncia la Violencia

contra las Mujeres el 25 deNoviembre. Año 1999.

Foto: Asamblea de Mujeres deBizkaia.

Emakumearen nazioartekoegunean, martxoak 8,

manifestazioa deitzen duenkartela. 2003. urtea.

Argazkia: Bizkaiko EmakumeAsanblada.

Cartel que convoca unamanifestación el día internacionalde la mujer, 8 de marzo. Año 2003.

Foto: Asamblea de Mujeres deBizkaia.

EN POSITIVO

Gaur Egungo MugimenduaMovimiento Actual

makumeen elkartegintzarensustrai edo abiaburuan betiazaltzen den ezaugarria

da erkidego honen berariazkoeskaerak asetzeari dagokiona etatalde honen interesak eta eskubideakd e f e n d a t z e a . O n d o r eprak t i koetarako, B i zka i anelkartegintza horren atal handiaE m a k u m e e t a G i z o n e nBerdintasunerako Foroan dagointegratuta; foro horrek BizkaikoForu Aldundiaren onespena du2001etik aurrera, hain zuzen ere“emakumeek bizi dituzten egoerenbehatoki moduan, emakume horiekesperientziak, arrakastak, balorazioaketa abar trukatzeko esparru moduan;azken finean, ezagutzak konpartitzekoesparru moduan” eta horren xedea horien esku hartze gero etaaktiboagoa lortzea da.

Martxoaren 8ko Koordina-kundeak g izar tea berd in-tasunezko gizarte tolerantebihurtzeko gogoa du. Ildo horretatik,pobrezia feminizatzearen, lan-esplotazioaren eta emakumeenprekariotasunaren aurka azaldu daeta, horrekin batera, botere publikoeta pribatuei abagune bazterketa-

eragileak arintzen dituzten gizarteneurriak eskatu dizkie.

Bere irismenean aurrera egitekoxedez, azaroaren 25erako,Emakumeekiko Indarkeriarenkontrako Egun aukeratutakoegunerako, azaroaren 25ekoPlataformak mobilizaziorako dei egindu. Egun horretan urtero gaitzestendira emakumeen giza eskubideakzaurtzeko mota oro, hala nola, abusua,sexu-jazarpena, krimena, matxismoa,tratu txarrak, sexismoa eta familiindarkeria eta bortxaketa.

Maiatzaren 1eko s indikatum o b i l i z a z i o a k l a n b i d eprekariotasuna konpontzea bilatzendu, langabezi tasa altuaren kontraaritzen da eta aldi baterako edodenbora partzialeko kontratazio-modalitateei, kontratu faltari etasektore batzuetako emakumezkolangileak (neskameak) gutxiestearidatxekien egonkortasunik ezagaitzesten du. Era berean,emakumeek lan-merkatuan jasatenjarraitzen duten bazterketa salatueta famili erantzunkidetasuna etagenero-indarkeriaren kontrakoborroka aldarrikatzen ditu.

n la raíz del asociacionismode mujeres aparecen comoconstantes las demandas

específicas del colectivo y ladefensa de sus intereses y susderechos. A efectos prácticos, enel caso de Bizkaia gran parte deeste asociacionismo se integraen el Foro para la Igualdad entreMujeres y Hombres, legitimadopor la Diputación Foral de Bizkaiaen 2001, como “observatorio delas situaciones en que viven lasmujeres, un lugar donde éstasintercambian exper ienc ias ,actividades, éxitos, valoraciones,en definitiva, conocimientos” conel propósito de contar cada vezmás con su participación activa.

A la Coordinadora del 8 de marzole mueve el deseo de conversiónde la sociedad en otra tolerante eigualitaria; con este empeño semanifiesta contra la feminizaciónde la pobreza, la explotación laboraly la precariedad de las mujeres,demandas paralelamente unidas ala exigencia a los poderes públicosy privados de medidas sociales quepalien las coyunturas favorecedorasde exclusión.

A fin de proseguir en su alcance,el 25 de noviembre, Día contra laViolencia hacia la Mujer, laPlataforma 25 de noviembre llamaa la movi l izac ión, e leg ido,recordando en cada efeméride surepulsa hacia todo tipo devulneración de los derechoshumanos de las mujeres, talescomo el abuso, el acoso sexual, elcrimen, el machismo, el maltrato,el sexismo, la violencia familiar yla violación.

La movilización sindical del 1 dem ayo b u s c a r e s o l ve r l ap r e c a r i e d a d p ro f e s i o n a l ,combatiendo la elevada tasa dedesempleo y reprobando lainestabil idad inherente a lasmodalidades de contratación (atiempo parcial, temporal), a laf a l t a d e c o n t r a t o ; l ai n f r a v a l o r a c i ó n d e l a strabajadoras de ciertos sectores(empleadas de hogar), a la parque denuncia la discriminaciónque sigue afectando a las mujeresen el mercado de trabajo yreivindica la corresponsabilidadfamiliar y la lucha contra laviolencia de género.

E E

ENTREVISTA


L e h e n e n g o g a l d e r anahitaezkoa da: zerk bultzatuzintuen politikan jardutera?Tradizioak bultzatu nau, familianbeti bizi izan dut eta... Nire aitaoso pertsona aktiboa izan dabere idealak defendatzearidagokionez, eta norberakbidezkotzat jotzen duenadefendatzeko eta horren aldeborrokatzeko grina hori guri,bere alabei, transmititu digu.Bestalde, udalerri txikietan,hurbiltasunaren ondorioz edo,erkidegoaren nortasunarengaineko kontzientzia handiagoadago eta horrek udalerriarenonerako eta udalerria hobetzekolan egitera bultzatzen gaitu.

Ez da erraza izaten familia etalana bateratzea. Zein izandaiteke horren emaitzaalkatearen kargua izanda?Ez da batere erraza; oreka ugaribilatu behar dira. Hiru alderdiakahalik eta hoberen betetzensaiatzen naiz baina hirurek behardute denbora eta ardura handia;beraz, oso garrantzitsua dazereginak koordinatu eta ahaliketa modu antolatuenean burutzea.Nolanahi ere, ezingo nituzkezeregin guztiak bete nire inguruan

(familian, lanean eta udaletxean)dauden pertsonen laguntzarikgabe.

Zure esperientzia kontuanhartuta, helburuak eta gauzakegiteko moduak ezberdinakizaten dira erabakiak hartzendituena emakumea edogizona bada?Nire ustez gauzak moduezberdinean bideratzen ditugu.Emakumeok gauzak ezberdin

baloratzen ditugu, inguruko gauzeioro har erreparatzen diegu;g i zonek , a ld i z , "pro iektuzehatzetara" jotzen dute batezere. Gure kasuan, azpiegitureiburuzko proiektuak eta gizarteeta ku l tur esparruetakoproiektuak batera joan daitezenahalegindu gara, gure udalerrirakoeratzen ari garen etorkizuneanoreka bilatuz.

Politika munduan oraindikohiko genero-estereotipoakdaudela uste duzu?Nik uste dut baietz. Guregizartean gizonak hartu izan dituerabakiak. Kargu publiko batirudikatzen dugunean gizon batenirudia datorkigu lehenbizi burura;are gehiago, gizona goretsi egitenda, adorea ematen zaio, aitzitikemakume bat "onartu" egiten da.Azkena ld i an aurrerapenanabarmena eman da, bainaoraindik zeregin oso garrantzitsuagelditzen da egiteko arlo honetan.

Arrietako udalbatzan hiruemakume daude kargunagusienetan eta, oro har,Bizkaiko mapan emakumezkoalkateak udalerri txikietanegoten dira: lehen postuetarako

bidea "zabalagoa" da udalerritxiki hauetan?Batetik, biztanle kopurua txikiadenez lehenago ikusten gaituzteeta, bestetik, Arrieta bezalako herritxikietan, tamaina dela-eta batezere, botere-kuotak txikiagoak dira.Ondorioz, emakumeontzaterrazagoa da lehen postuhorietara heltzea; baina, eraberean, egia da landa inguruneangizartea oso tradizionala dela eta,has iera batean behintzat ,nolabaiteko mesfidantza hartzenzaiola emakumeon zeregin etagaitasun politikoari. Mesfidantzahori eguneroko lanarekingainditzen da. Dena den, prozesugeldiezin baten aurrean gaudelauste dut, emakumeak gero etaespazio publiko handiagoa hartzenari den prozesuaren aurrean,alegia.

Zein da landa inguruneetanbizi diren emakumeen arazonagusiena?Arazo nagusiena bakardadea dela

[kargu publikoetan]...gizona goretsi egiten da,

adorea ematen zaio,aitzitik emakume bat

"onartu" egiten da.

[legeari buruz] Kargupublikoen arteko

berdintasunaazpimarratuko nuke. (...)

Halaber, legeanazpimarratuko nukeen

beste gauza batadministrazio bakoitzari

ezartzen dizkioneginkizunen banaketa da

Miren Edurne Torrealdai Erezumak 45 urte ditu, administrazio lanetan

dabil eta 3 seme ditu. 1999. urtetik Arrietako alkatea da; aspalditik

ditu udal horretan zereginak, izan ere 1991. urtean hasi zen bertan

lanean zinegotzi karguarekin.

…emakumeak plazarenespaziora hurbiltzeabultzatzen du udalak

Miren Edurne Torrealdai ErezumaArrietako Alkatea

Ahaldun Nagusiaren Kabineteak,aurten ere , emakumeenelkarteak sustatzea ezarri duemakume eta gizonen artekoberdintasuna sustatzekoaurrekontu-programan, baitageneroaren ikuspegia LurraldeHistorikoko irabazi-asmorikgabeko erakundeetan sartzeaere. Era berean, Bizkaiko udaleiaukera-berdintasunarekin etagenero politikarekin lotutakoproiektuak eta jarduerak lantzekolaguntza ematera bideratuko dirabatez ere gure ahaleginak.

Pro iektu eta erakundeo n u r a d u n e n p ro f i l a r idagokionez 2005ean hasitakoi ldoar i j a rra i tuz , d i ru -laguntzetarako beste deialdi batprestatzen ari da, eta betikobideak erabilita emango dahorren berri.

ENTREVISTA

Se ha formalizado la creaciónde la asociación de entidadeshomologadas por el Área dePolíticas de Género de laDiputación Foral de Bizkaia,mediante la entrega en elDepartamento de Justicia,Empleo y Seguridad Socialdel Gobierno Vasco de ladocumentación necesaria yp e r t i n e n t e p a r a s ulegalización.

Bajo la denominación de“Asociación de entidadesc o n s u l t o r a s p a r a l acolaboración en la gestión dela Igualdad de Género”, la nuevaentidad establece comoobjetivo general la colaboraciónen la gestión de la igualdad demujeres y hombres dentro delmarco general del ProyectoParekatuz.

A n i ve l i n t e r n o , e s t eo b j e t i vo c o n l l e v a u ntrabajo en red estable yc o n v o c a c i ó n d econt inu idad , f l ex ib l e yabierto, de las entidadesh o m o l o g a d a s p a r a l aóp t ima p re s t a c i ón d ea s i s t e n c i a t é c n i c a ,modelizando las distintasactividades de ésta en loque respecta a su gestión,contenidos y metodología,ten iendo en cuenta losp r o c e d i m i e n t o s ycondiciones del ProyectoParekatuz. En la base deesta Asociación, que vienea sumar esfuerzos a favorde la igualdad en Bizkaia,s e e n c u e n t r a e lproporcionar un lugar dee n c u e n t ro e n e l q u ecompartir experiencias y

e s t ab l e ce r e s t r a t e g i a sc o m u n e s , e f i c a c e s yactualizadas.

De cara a l exter ior, l aAsociación busca ser unr e f e r e n t e p a r ainstituciones y empresasen mater ia de igua ldad,divulgando actividades yherramientas en aras as e n s i b i l i z a r s o b re s uimportancia y necesidad.P a r a e l l o , s e p revé l aarticulación de actividadesde fo rmac ión t eór i c a ,investigación y estudios,a c o m p a ñ a m i e n t o yf a c i l i t a c i ó n e n t r ee n t i d a d e s y p e r s o n a si n t e re s ad a s , a s í comoacc iones de d i fus ión yr e a l i z a c i ó n d epublicaciones.

uste dut; eta hortik arazoezberdinak datoz gero.

Berdintasunaren Legean jasotzendiren berrikuntzen artean zeinnabarmenduko zenuke?Kargu pub l i koen a r tekoberdintasuna azpimarratuko nuke;

emakumeek esparru publikoanduten lana eta horietaz ikusikodena oso aldekoa izango daherritarrak sentsibilizatu etakontzientziatzeko. Halaber,azpimarratuko nukeen beste gauzabat legeak administrazio bakoitzariezartzen dizkion eginkizunenb a n a k e t a d a , b e t i e r eberdintasunaren alde egitekodauden oztopoak gaindituz.

Emakumeen eta gizonenarteko berdintasuna lortzea lde ra uda le r r ian edomankomun i ta tean ze injarduera burutzen dira?Batetik, genero berdintasunaridagokionez Mungialdeko Gizarte

Zerbitzuen Partzuergoarenbitartez ari gara lanean; horrela,g i z a r t e s u s t a p e n e r a k oprebentziozko ekintzak gauzatzeazgainera emakumeei zuzendutakoaholkular i tza jur id ikorakozerbitzua ere badugu. Bestetik,emakumeak plazaren espaziorahurbiltzea bultzatzen du udalak;horretarako ikastaroak, hitzaldiaketa abar ematen dira, etaudaletxeko lokaletan areto bategokitu da bilerak egiteko etaentretenitzeko espazio gisa.

Zein dira etorkizunerakoproiektuak?Etork izunera beg ira osointeresgarria izango litzateke ekintza

plan bat abiaraztea, hau da, esparruhorretan modu antolatuagoan eta,ahal den neurrian, inguruko besteudalerri batzuekin lankidetzan lanegiteko aukera ematen duen ekintzaplana abiaraztea.

Azkenik, emakumeen eta gizonenarteko berdintasunaren ikuspegiaaintzat hartuta: zein proiektugustatuko litzaizuke gauzatzea?Emakumeen elkarte bat sortzea.Emakumeok egoeraz kontzientziahartu behar dugula uste dut, etagure udalerriaren etorkizunarenalde lan egiteko aurrerapausogarrantzitsua izango litzatekegainera emakumeen ikuspegitikegitea.

Ahaldun Nagusiaren Kabineteak,aurten ere , emakumeenelkarteak sustatzea ezarri duemakume eta gizonen artekoberdintasuna sustatzekoaurrekontu-programan, baitageneroaren ikuspegia LurraldeHistorikoko irabazi-asmorikgabeko erakundeetan sartzeaere. Era berean, Bizkaiko udaleiaukera-berdintasunarekin etagenero politikarekin lotutakoproiektuak eta jarduerak lantzekolaguntza ematera bideratuko dirabatez ere gure ahaleginak.

Pro iektu eta erakundeo n u r a d u n e n p ro f i l a r idagokionez 2005ean hasitakoi ldoar i j a rra i tuz , d i ru -laguntzetarako beste deialdi batprestatzen ari da, eta betikobideak erabilita emango dahorren berri.

Se ha formalizado la creaciónde la asociación de entidadeshomologadas por el Área dePolíticas de Género de laDiputación Foral de Bizkaia,mediante la entrega en elDepartamento de Justicia,Empleo y Seguridad Socialdel Gobierno Vasco de ladocumentación necesaria yp e r t i n e n t e p a r a s ulegalización.

Bajo la denominación de“Asociación de entidadesc o n s u l t o r a s p a r a l acolaboración en la gestión dela Igualdad de Género”, la nuevaentidad establece comoobjetivo general la colaboraciónen la gestión de la igualdad demujeres y hombres dentro delmarco general del ProyectoParekatuz.

A n i ve l i n t e r n o , e s t eo b j e t i vo c o n l l e v a u ntrabajo en red estable yc o n v o c a c i ó n d econt inu idad , f l ex ib l e yabierto, de las entidadesh o m o l o g a d a s p a r a l aóp t ima p re s t a c i ón d ea s i s t e n c i a t é c n i c a ,modelizando las distintasactividades de ésta en loque respecta a su gestión,contenidos y metodología,ten iendo en cuenta losp r o c e d i m i e n t o s ycondiciones del ProyectoParekatuz. En la base deesta Asociación, que vienea sumar esfuerzos a favorde la igualdad en Bizkaia,s e e n c u e n t r a e lproporcionar un lugar dee n c u e n t ro e n e l q u ecompartir experiencias y

e s t ab l e ce r e s t r a t e g i a sc o m u n e s , e f i c a c e s yactualizadas.

De cara a l exter ior, l aAsociación busca ser unr e f e r e n t e p a r ainstituciones y empresasen mater ia de igua ldad,divulgando actividades yherramientas en aras as e n s i b i l i z a r s o b re s uimportancia y necesidad.P a r a e l l o , s e p revé l aarticulación de actividadesde fo rmac ión t eór i c a ,investigación y estudios,a c o m p a ñ a m i e n t o yf a c i l i t a c i ó n e n t r ee n t i d a d e s y p e r s o n a si n t e re s ad a s , a s í comoacc iones de d i fus ión yr e a l i z a c i ó n d epublicaciones.

Asociación de EntidadesHomologadas


ALBISTEAK

2006kodiru-laguntzak

F o r u P l a n a , a u k e r a

b e r d i n a kemakumeek eta gizonezkoek izan ditzateneta genero po l i t ikak ezar da i tezen

( 2 0 0 4 - 2 0 0 7 )



PortadaSumarioEn PositivoEntrevistaAlbisteakContraportada

Documents

berdintasuna - Bizkaia · 2007. 1. 2. · berdintasuna - n.º 9 - Diciembre 2005 4 EN POSITIVO (1) Hauteskunde Orokorretarako hauteskunde propagandan, Bilbon. Argazkia: Auñamendi