DENBORA LERROA

HISTORIA ETA HISTORIAREN ITURRIAK

Historia: historia da gizakiaren gertaerak

aztertzen duen zientzia. Historialariek

gertaera horiek aztertzen dituzte.

Horretarako, iturri historikoak erabiltzen

dituzte. Iturri historikoak iraganeko

informazioa ematen digute. Mota

desberdinak daude :

ITURRI HISTORIKOAK

Ahozkoak: kondairak, abestiak …

Idatziak: liburuak, aldizkariak, gutunak …

Grafikoak: pinturak, argazkiak …

Materialak: tresnak, armak, arropak …

Mendea, 100 urte eta milurtea, 1000 urte dira.

Mendeak adierazten dira zenbaki erromatarrez ( I, II, III, IV, etab.)

K.a.k adierazten du Kristo hil baino lehen eta

K.o.k adierazten du Kristo hil ondoren.

HISTORIAKO AROAK

Historia hainbat zatitan banatzen da, zati

horiek deitzen dira aroak eta honako aroak daude :

• Historiaurrea: gizakiak agertu zirenean, K.a. 2.000.000, eta amaitu zen eskritura agertu zenean. Bi zatitan banatzen da Paleolitoa eta Neolitoa.

• Antzinaroa: eskritura asmatu zenetik

Erromatar Inperioa desagertu arte.

• Erdi aroa: Erromatar Inperioa desagertu

zenetik Amerika aurkitu arte.

• Aro modernoa: 1492. urtean hasi eta 1789. urtean amaitu zen Frantziako Iraultzarekin.

• Aro garaikidea: 1789. urtean hasi, gaur egunera arte.

ERDI AROKO GERTAKARI GARRANTZITSUENAK

Honako hauek dira erdi Aroko gertakari garrantzitsuenak :

• Inbasio germaniarra: Germaniarrak Erromatar inperio inbaditu zuten. Gertakari horrekin hasi zen Erdi Aroa.

• Inperio karolingioa:

Karlomagno enperadoreak lurralde asko konkistatu zituen. Aita Santuak Enperadore koroatu zuen. Inperioa, Europako erdian hedatu zen.

• Feudalismoa: Karlomagno hil zenean, nobleak bere erreinuarekin eta jopuekin geratu ziren.

• Amerika aurkitzea: Kristobal Kolonek Amerika aurkitu zuen, gertaera horrekin Erdi Aroa amaitu zen eta Aro modernoa hasi zen.

ERDI AROKO BIZITZA

Erdi Aroan, gizartea hiru taldeetan banatzen zen. Hauek ziren:

• Nobleak: beraien jarduera nagusia borrokatzea zen.• Kleroa: beraiek otoitz egiten zuten eta gauzak ikasi.• Herri xeheak: nekazariak, eskulangileak eta merkatariak

izan ziren.

Erdi Aroaren hasieran, biztanleek Euskal Herritik ihes egin zuten. Landetara joan ziren inbasioagatik. Gehienak, bertan geratu ziren jopuz bihurtuta, babesaren truke.

Horregatik merkataritza eta eskulangintza desagertu zen.

X. mendetik aurrera monasterio erromatar hasi ziren eraikitzen.

XIII. mendean hiria berpiztu zen eta txanponak erabiltzea oso ohikoa bihurtu zen.

BISIGODOAK

Erdi Aroan, Iberiar penintsulako herri askotan ezarritzen hasi ziren eta gure lurraldea

konkistatzen hasi ziren.Bisigodoak izan ziren lehenengoak V. mendearen

hasieran, baina ez zuten gogorik gure lurraldea konkistatzeko.

VI. mendean bisigodoek eta euskaldunek ez zuten izan gerra luzea. Azkenean, bisigodoek Araba gehiena konkistatu zuten. Victoriako hiria sortu zuten, gaurko Gasteiz.

MUSULMANAK ETA KRISTAUAK

• VIII. mendean musulmanak, Iberiar penintsulara iritzi ziren. Iberiar penintsularen hegoaldeko lurrak konkistatu zituzten.

• XI. mendean, Kristauek Musulmanei aurre egin zieten.

Iruñeko erreinua, Gipuzkoa, Araba eta Bizkaia hartu zuten.• XII. mendean, hiru lurraldeak Gaztelako erreinuaren

parte bat izan ziren.• XIV. mendean, lurralde horiek krisia larri bat eduki zuten

XV. mendera arte iraun zuena.